چه فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری در حوزه معادن ایران وجود دارد؟

سرزمین ایران با تنوع مواد معدنی به تعداد 62‌کانی و براساس آمار موجود با داشتن یک‌درصد مساحت جهان و 53‌میلیارد تن ذخایر و منابع معدنی فلزی و غیرفلزی که 3‌درصد ذخایر معدنی دنیا را شامل می‌شود در بین کشورهای غنی معدنی جهان جایگاه پانزدهم را در اختیار دارد و این درحالی است که جایگاه متناسب با این میزان ذخایر معدنی را در بازارهای جهانی این تولیدات و محصولات وابسته به مواد معدنی دارا نیست.به‌عنوان مثال در مورد یکی از مواد معدنی استراتژیک و مهم دنیا، زغال سنگ متالوژی و حرارتی باوجود سهم 0.1‌درصد از ذخایر جهانی سهم تولید ما در سبد جهان 0.03‌درصد است و اگر این ارقام را نه با کشورهای چین و آمریکا بلکه با کشور اندونزی مقایسه کنیم این کشور سهم تولیدش در سبد جهانی 4.5‌درصد است. 

سهم بخش معدن و صنایع معدنی در GDP حدود 1.1‌درصد است که البته باتوجه به پتانسیل‌های این بخش سهم مطلوبی نیست. افزایش سهم این بخش در درآمد ناخالص ملی برنامه‌ریزی و کار مضاعفی می‌طلبد که از دل آن فرصت‌های فراوانی جهت توسعه سرمایه‌گذاری بیرون می‌آید. در مورد سنگ‌آهن منابع و ذخایر سنگ‌آهن جهان حدود 800‌میلیارد تن برآورد شده است و ایران به لحاظ ذخایر سنگ‌آهن دارای جایگاه سوم در آسیا و یازدهم در جهان است.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری

به‌رغم افول بازار جهانی سنگ‌آهن در سال‌های اخیر و باوجود کاهش قیمت‌های جهانی سنگ‌آهن به دلیل افزایش تولید سنگ‌آهن در استرالیا و کاهش خرید سنگ‌آهن در چین لیکن توسعه‌های شرکت‌های سنگ‌آهن در ایران تابع قیمت جهانی نیست و ما نیاز داریم تحت همین شرایط هم طرح‌های توسعه جدید برای گندله‌سازی و تولید فولاد را در راستای دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز اجرا کنیم. بنابراین توسعه اکتشاف معدن در کانسارهای سنگ‌آهن که قبلا با درجه پایینی اکتشاف شده‌اند، به طور مثال آنومالی D19 که در جوار مجتمع معدنی و صنعتی چادرملو قرار دارد، به منظور افزایش عمر معادن سنگ‌آهن در دست بهره‌برداری کنونی مدنظر قرار گیرند.

توسعه اکتشاف معدن در کانسارهای زغال‌سنگ حرارتی

میزان سرمایه‌گذاری بخش‌های دولتی و خصوصی در امر اکتشاف، معدن و ایجاد زیرساخت‌های کانسارهای زغال سنگ حرارتی در کشور و منطقه بسیار اندک و طبق آمارهای جهانی در حد صفر بوده است. در صورتی که در سال 2013 در جهان در بخش معادن و ترانسپرت این ماده معدنی به ترتیب 31 و 30‌بیلیون دلار و جمعا 61‌بیلیون دلار سرمایه‌گذاری انجام پذیرفته است و این درحالی است که این سرمایه‌گذاری در خاورمیانه معادل صفر است. ذخایر زغال سنگ حراراتی ایران در حد برآورد تخمینی حدود 6‌میلیارد تن است که متاسفانه به دلیل وابستگی انرژی ایران به نفت و گاز تاکنون از نقطه نظر سرمایه‌گذاری برای انجام اکتشاف و سایر مراحل چرخه معدنی مورد توجه نبوده و یکی از پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری در ایران محسوب می‌شود.

منابع شورابه‌ای یا پلایا

ایران را می‌توان سرزمین پالایا نامید. ذخایر این منابع تجدید‌پذیر به ده‌ها میلیارد تن بالغ می‌شود که تاکنون سرمایه‌گذاری مناسبی جهت مطالعات و بهره‌برداری آن صورت نگرفته است. محصولاتی که از این منابع قابل استحصال هستند عبارتند از پتاس، انواع املاح منیزیم و نمک‌های صنعتی.

فلزات پایه و قیمتی

کانسارهایی نظیر طلا، نقره، مس، سرب، روی و... از دیگر موارد قابل طرح در جهت سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند.

عناصر نادر

تولید مواد و محصولات معدنی در مورد استفاده در صنایع با تکنولوژی پیشرفته و نانو نظیر منابع کادمیم، رینیوم مانند که پتانسیل‌های آن در ایران به وفور وجود دارد از مقوله‌های بستر‌سازی‌های سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌آیند.

اکتشافات عمومی سراسری

آمارهای اعلام شده نشان می‌دهد که تنها در کمتر از 10درصد مساحت کشور، اکتشافات مواد معدنی سیستماتیک صورت گرفته است. بنابراین در بخش اکتشافات هنوز تا رسیدن به سطح استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم. پهنه‌بندی‌های مناطق قابل اکتشافات کشور در وزارت صنعت، معدن و تجارت و واگذاری این پهنه به بخش خصوصی، امید به یک حرکت جهشی در بخش اکتشافات کشور را افزایش داده و می‌توان امیدوار بود که خبرهای خوشی در ارتباط با یافتن ذخایر جدید معدنی در کشور، به‌زودی در اختیار سرمایه‌گذاران و مدیران صنایع وابسته به محصولات معدنی قرار گیرد.

وزارت صنعت، معدن و تجارت براساس سند چشم‌انداز برنامه پنجم توسعه، سیاست‌گذاری‌های مشخصی در بخش معدن و صنایع معدنی نظیر واگذاری امر اکتشافات به بخش خصوصی، توسعه زیرساخت‌ها، توسعه فناوری و ابزارها، توسعه صنایع فرآوری، ارتقای سرمایه انسانی، افزایش سرعت توسعه صنعتی کشور با تامین مواد اولیه مورد نیاز آنها و توسعه توازن سرزمینی از طریق اشتغال پیش‌بینی کرده است. لازم است مدیران راهبردی کشور در جهت دستیابی به این اهداف به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری، راهکارهای مناسب سریعی را معرفی کنند و با کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، هزینه سرمایه‌گذار را کاهش دهند. در اینجا لازم است یادآوری کنم که در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری دولت در زیرساخت‌های بخش معدن مورد توجه قرار گرفته است.

* مدیرعامل شرکت مهندسی «ایریتک»