ترویج کشاورزی پشت اتاق‌ های دربسته / هزینه تحقیقات کشاورزی از جیب کشاورز به سود هیچ کس

تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، عنوان سازمانی در بدنه وزارت جهاد کشاورزی است. کار و وظیفه اصلی این سازمان انجام پژوهش‌ها و تحقیقات کشاورزی برای بهبود وضعیت بخش کشاورزی و به روزرسانی دانش و علم کشاورزان است. همچنین این سازمان وظیفه دارد پس از انجام پژوهش‌های لازم آنها را به کشاورزان آموزش دهد و به اصطلاح علم ودانش به دست آمده از سوی دانش‌پژوهان و استادان دانشگاهی را بر سر مزرعه‌ها ببرد.
به این ترتیب حلقه اتصالی میان مراکز علمی و دانشگاهی و مزارع کشاورزی ایجاد و انتقال علم انجام می‌شود اما به گفته اسکندر زند، رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، دولت بودجه‌ای برای این سازمان اختصاص نمی‌دهد. با این وجود این سازمان روزانه 20‌مورد تحقیق در زمینه کشاورزی ارائه می‌دهد.

با استناد به این گفته‌ها و با یک حساب سرانگشتی جمع تحقیقات ارائه شده از سوی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی سالانه به 6300 مورد می‌رسد. البته شکی نیست که جامعه علمی و آموزشی کشور در تولید علم، پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند اما پرسش مهمی که در این خصوص مطرح می‌شود این است که پژوهش‌ها و تحقیقات انجام شده تا چه میزان به مزارع کشاورزان راه می‌یابند و چه میزان بر دانش کشاورزان کشور افزوده‌اند؟

تحقیقات کشاورزی راهی به مزرعه ندارد

علی خان‌محمدی، مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی و کشاورز نمونه کشور، در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» اظهار می‌کند: اینکه پژوهش‌های زیادی در بخش کشاورزی توسط مراکز علمی و پژوهشی کشور انجام می‌شود درست اما باید دید که این پژوهش‌ها و تحقیقات به کجا می‌روند؟ به مزارع راه می‌یابند؟ توسط چه کسی؟ آنچه واقعیت کشاورزی ما نشان می‌دهد، این‌ است که ترویج در این بخش خوابیده یا اصلا وجود ندارد. وی ادامه می‌دهد: اگر ترویج نباشد و نتایج تحقیقات و پژوهش‌ها به دست کشاورز در مزرعه نرسد، به هیچ دردی نمی‌خورد. در حال حاضر کشاورزی ما در وضعیت بدی به‌سر می‌برد و کشاورزان ما با تمام توان خودشان، خانواده‌شان، تجهیزات و ماشین‌آلات‌شان و آب و خاک‌شان کار می‌کنند اما به اندازه یک کارمند ساده هم درآمد ندارند.

خان‌محمدی می‌گوید: اگر سازمان تحقیقات روزی 20 تحقیق در زمینه کشاورزی انجام می‌دهد، پس ثمره و نتیجه‌ آنها به چه کسانی می‌رسد؟ چه فایده‌ای برای کشاورزان در پی دارد و چه تاثیری بر جامعه می‌گذارد؟ اقتصاد مقاومتی که مورد تاکید مسئولان نظام است، چگونه و از چه راهی باید به مزرعه برود و عملی شود؟

پژوهش‌های کشاورزی ناقص است

این کشاورز نمونه کشور، با اشاره به روال انجام تحقیقات در دنیا می‌گوید: در دنیا روند پژوهش‌ها به این گونه است که مباحث علمی پس از آزمایش در آزمایشگاه‌ها زمانی که به نتیجه رسیدند، به اجرا در می‌آیند و سپس برنامه‌ریزی و مدیریت می‌شوند تا نتایج آن در جامعه خود را نشان دهد. حال باید دید که نتایج تحقیقات ما به کجا می‌روند. انجام و ارائه روزی 20 تحقیق در بخش کشاورزی باید کشاورزی ما را در سرتاسر کشور مدرنیزه کند. در حالی که هم‌اکنون کشاورزان ما با هزار بدبختی، سیستم‌های آبیاری را در مزارع اجرا و مدیریت می‌کنند اما در لوله، دریپر و... به مشکل می‌خورند. تحقیقات باید در اینجا خود را نشان دهد و به کمک کشاورز بیاید.

خان‌محمدی می‌افزاید: تحقیقات در بذر نیز وضعیت بهتری ندارد. به نظر من اگر پژوهش‌های درستی در این زمینه انجام شود، می‌توانیم تا 13 میلیون تن گندم در همین اندازه واحد سطح برداشت کنیم، بنابراین تحقیقات ما ناقص است و از سوی دیگر عملیاتی هم نمی‌شود.

هزینه تحقیقات از جیب کشاورز حرام است

مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی اظهار می‌کند: دولت هیچ ارزشی برای تحقیقات و ترویج قائل نیست و بودجه‌ای برای آن اختصاص نمی‌دهد و تمامی هزینه‌های تحقیقاتی از جیب کشاورزان پرداخت می‌شود. در حالی که کشاورزان از آن هیچ بهره‌ای نمی‌برند. ما به‌عنوان نماینده کشاورزان اعلام می‌کنیم که صرف هزینه تحقیقات از جیب کشاورزان حرام است.

وی ادامه می‌دهد: پول این همه تحقیق از جیب کشاورز می‌رود و سودش را دلالان می‌برند. برای نمونه دولت اعلام می‌کند برای اجرای سیستم آبیاری نوین و تحت فشار تا 85 درصد یارانه می‌پردازد. این هم از جیب کشاورز است و باز هم سودش را دلالان و فروشندگان لوله و تجهیزات آبیاری می‌برند. دلیلش هم این است که بخش تحقیقات در این زمینه خوب عمل نکرده است و هیچ پژوهشی به درد کشاورزان ما نخورده و در گوشه کتابخانه‌ها خاک می‌خورند.

نتایج تحقیقات باید به سود کشاورز باشد

عنایت بیابانی، قائم مقام خانه کشاورز نیز در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» از نتایج تحقیقات کشاورزی و اجرایی نشدن آن در مزارع اظهار ناخرسندی کرده و می‌گوید: اگر این‌گونه که مسئولان می‌گویند در بخش کشاورزی ما روزی 20 تحقیق انجام و ارائه می‌شود، نتایج این همه پژوهش را در کجا می‌توان سراغ گرفت؟ من کشاورز زمانی می‌توانم این گفته‌ها را تایید کنم که آثار و نتایج آن را در مزرعه‌ و درآمدهای اقتصادی ناشی از آن مشاهده کنم. وی می‌افزاید: در صورتی تحقیقات نتیجه بخش خواهد بود که در سیاست‌های میدانی و به‌صورت کاربردی در بخش کشاورزی عملیاتی شود و حاصل آن به جیب کشاورز برود و آثار آن در جامعه هویدا باشد. به نظر من آماری که سازمان تحقیقات کشاورزی داده، ممکن است درست باشد اما موضوع مهم‌تر، اجرا و کاربردی‌شدن تحقیقات است. 

قائم مقام خانه کشاورز با اشاره به بی‌توجهی دولت‌ها به بخش تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی اظهار می‌کند: شوربختانه دولت در این بخش سرمایه‌گذاری نمی‌کند و برنامه‌های تحقیقاتی در اختیار کشاورزان قرار نمی‌گیرد. به بیان دیگر دستیابی ما کشاورزان به پژوهش‌های انجام شده بسیار کم است و از دنیا خیلی عقب‌تر هستیم. دولت باید تمهیداتی در این زمینه بیندیشد و به کمک کشاورزان بیاید.

ترویج در اتاق‌های دربسته!

وی تصریح می‌کند: اگر کشاورزی در تولید محصولی مانند گندم به نتایج خوبی دست می‌یابد و شش تا هفت تن در هکتار محصول برداشت می‌کند، این موفقیت عمومی نیست. باید دید بذرهایی که در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرند از واریته‌های آزمایش شده است؟ اگر نیست چرا در اختیارشان قرار نمی‌گیرد؟ به نظر می‌رسد آمار 20 تحقیق در روز کمی مبالغه باشد. شاید هم یک صفر آن به اشتباه اضافه شده است. به هر روی اگر هم این آمار درست باشد و بخش تحقیقات ما تا این اندازه توانایی دارد، پس باید وضعیت کشاورزی کشور هم به همین میزان مطلوب باشد.

بیابانی می‌افزاید: ترویج در اتاق‌های دربسته معنا ندارد و نمی‌تواند گرهی از مشکلات کشاورزی کشور که بحران‌های سختی را پیش رو دارد، باز کند. کشاورزان ما هنوز به روز نیستند و از نظر علمی و تجهیزاتی همچنان سنتی عمل می‌کنیم. همه این مسائل دست به دست هم داده‌اند تا کشاورزی ما زیانده باشد و کسی هم توجهی به آن نمی‌کند. دولت باید به بخش کشاورزی توجه بیشتری نشان دهد.

البته به گفته رییس سازمان تحقیقات، قرار است در آینده‌ای نزدیک کشور را به پهنه‌های مختلف تقسیم کرده و هر پهنه را به یک کارشناس ترویج سپرد. با این کار، مروجان می‌توانند در استفاده از نهاده‌ها و همچنین انتقال یافته‌های علمی از مراکز تحقیقاتی تا مزرعه نقش موثر و مفیدی داشته باشند.