زنگ خطر جذب نیروی متخصص داخلی در شرکت‌های خارجی

دوران پساتحریم فرصت است یا تهدید؟ کسی نمی‌تواند پاسخ دقیقی به این سوال بدهد اما فعالان بخش خصوصی از بعد نیروی انسانی این دوران را تهدید جدی می‌دانند و معتقدند که مهندسان تربیت شده دوران تحریم به راحتی جذب شرکت‌های خارجی می‌شوند و این آغازی برای تضعیف شرکت‌های تولیدی و صنعتی خواهد بود.

بهران بارانی، رئیس کمیسیون استاندارد انجمن سازندگان تجهیزات نفت و سازنده کمپرسور با تاکید بر اینکه بزرگ‌ترین مشکل صنعتگران در دوران پساتحریم نیروی انسانی است، به «فرصت امروز» می‌گوید: «این روزها شرکت‌های خارجی در رفت‌و‌آمد به ایران هستند و مشاهده شده که این شرکت‌ها از مهندسان و کارشناسان شرکت‌های سازنده داخلی دعوت می‌کنند تا ملاقات‌هایی را با آنها داشته باشند. نمی‌دانم این مسئله جدی به گوش مسئولان رسیده یا نه؟ اما صاحبان شرکت‌های تولیدی به‌شدت نگران از دست دادن نیروی انسانی متخصص خود در دوران پیش رو هستند.»

وی با اشاره به اینکه هیچ برند معتبری بدون نیروی انسانی متخصص نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد، می‌افزاید: «براساس قراردادهای جدید وزارت نفت، شرکت‌های خارجی باید از متخصصان و نیروی‌های داخلی استفاده کنند، از این‌رو این شرکت‌ها قادر نخواهند بود نیروی انسانی با خود به کشور بیاورند و باید از نیروهای داخل استفاده کنند، از سویی این شرکت‌ها باید به فکر مشارکت با شرکت‌های داخلی باشند، به همین دلیل در آینده نه چندان دور این شرکت‌ها با جذب نیرو‌های متخصص داخلی به دلیل پرداخت حقوق و مزایای بالا و ایجاد شرکت‌های ایرانی توسط این متخصصان به هر آنچه می‌خواهند، دست خواهند یافت و در این میان شرکت‌های صنعتی کشور تضعیف خواهند شد.»

فرار مغزها در کشور ایران معضل تازه‌ای نیست. نیروهای شرکت‌های نفتی ایران بعد از مدت زمانی و کسب تخصص لازم جذب شرکت‌های خارجی از جمله خلیج‌فارس می‌شوند، چراکه حقوق دریافتی آنها 10 برابر داخل است. این معضل موجب شده تا با کمبود نیروی کار با دانش مورد نیاز مواجه باشیم. در این ارتباط سعید شهباز مرادی، رئیس پژوهش و برنامه‌ریزی استراتژیک منابع انسانی شرکت ملی نفت ایران، در گفت و گویی با سایت شانا وابسته به وزارت نفت، اعلام کرده است: در پژوهش انجام شده میان نیروهای کیفی خارج شده از شرکت ملی نفت، مقدار حقوق و دستمزد جزو علل اصلی نارضایتی نیروهای کیفی بوده است که البته عوامل دیگری نیز دخیل هستند.

وی با بیان اینکه سالانه حدود ١٥٠٠خروج عادی از شرکت ملی نفت صورت می‌گیرد و خروج نیروهای کیفی غیرعادی است، گفته است: نبود کیفیت در سرپرستی نیروها مشکل دیگری است، بخش قابل توجهی از این نیروها با مشاهده شرایط نامناسب موجود در مجموع شرایط تصمیم می‌گیرند به بخش خصوصی داخل کشورمان یا شرکت‌های خارجی منتقل شوند و بخش قابل توجه دیگری از آنها نیز مهاجرت می‌کنند.

گفته‌های این مقام مسئول زنگ خطری جدی است چراکه در چند سال اخیر افراد متخصص در صنعت نفت به راحتی در شرکت‌های پتروناس مالزی، شرکت‌های قطری، کردستان عراق و چند شرکت اروپایی جذب می‌شدند و امروز به شیوه دیگر جذب می‌شوند که می‌تواند باعث نابودی صنعت نفت شود. 

وی در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید: «نیروهای آموزش دیده و متخصص داخلی به دلیل وضعیت اقتصادی بد و عدم پرداخت دیون دولت به شرکت‌های خصوصی از شرکت‌های داخلی دلسرد شدند یا استعفای عاطفی داده‌اند. شرکت‌های خارجی با اختلاف نرخ دلار 3500 تومان به کارکنان و مهندسان ما پیشنهاد کار می‌دهند و از آنجا که شرکت‌های داخلی توان رقابت در پرداخت مالی به مهندسان و کارشناسان زبده خود را ندارند، از این رو به تدریج نیروی انسانی خود را در شرکت‌های خارجی خواهند دید.»

این فعال بخش خصوصی معتقد است در این شرایط صنعت به‌شدت مورد تهدید قرار خواهد گرفت. عدم پرداخت یارانه به صنعت و نبود نقدینگی در شرکت‌های داخلی و کارکرد 20درصدی آنها موجب شده تا بنگاه‌ها و شرکت‌های تولیدکننده داخلی نیروی انسانی خود را از دست بدهند و در این فضا شرکت‌های دانش بنیان داخلی که با زحمت زیاد پا به عرصه گذاشته‌اند، از بین خواهند رفت.

اما ارائه راهکار برای حل این معضل برای حفظ نیروی متخصص موضوعی است که از این فعال بخش خصوصی پرسیده می‌شود و وی با ناامیدی بسیاری می‌گوید: «در این شرایط کاری از ما ساخته نیست. سرنوشت اقتصاد خرد در اقتصاد کل که مبتنی بر صنعت و فناوری نیست و تنها مبتنی بر تجارت است، همین خواهد بود از سویی وقتی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد نمی‌توان راهکاری عملی یافت که عملیاتی شود. تنها راهکار این است که دلخوش باشیم که تحریم لغو شود و بازار صادراتی ایجاد شود و حتی به کشورهای خارجی مهاجرت کنیم.»

در این باره احمد عطار، مدیرعامل شرکت ناموران نیز به «فرصت امروز» می‌گوید: «در دوران پساتحریم بزرگ‌ترین مشکل و دغدغه، کمبود نیروی انسانی متخصص است، زیرا در این دوران شرکت‌های متخصص به کشور خواهند آمد و ما نیروی انسانی متخصص نداریم، زیرا نیروهای خود را در دوران تحریم از دست داده‌ایم.» وی با اشاره به اینکه باید تلاش شود تا نیروهای متخصص ایرانی به کشور بازگردند، می‌افزاید: «نیروهای انسانی متخصص به دلیل شرایط اجتماعی و مالی از کشور رفته‌اند. دولت می‌تواند با ایجاد شرایط مناسب مجددا نیروهای انسانی خود را داشته باشد. در چند سال اخیر بیش از هزار نفر از نیروهای متخصص را از دست داده‌ایم.»

با این وجود، رکن الدین جوادی مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران از عدم ضرورت واردات نیروی انسانی متخصص در حوزه نفت در دوران پساتحریم خبر می‌دهد و اعلام می‌کند: نیروی انسانی تحصیل کرده و توانمند در کشور فراوان است و این قابلیت یکی از مزیت‌هایی است که برای شرکت‌های خارجی امکان برنامه‌ریزی مناسب را فراهم می‌کند. وی بر این باور است که امروزه با شرکت‌هایی مواجه هستیم که هم از نظر تعداد قابل توجه هستند و هم از نظر قابلیت‌ها موفق شدند قابلیت‌های خوب را کسب کنند و اینها شرکا و همکاران بسیار برجسته و قابل اعتماد و اعتلا برای شرکت‌های خارجی می‌توانند باشند.