رقابت نابرابر بخش دولتی و خصوصی در صنعت حفاری

افزایش تولید نفت در دوران پساتحریم و بازگشت به ظرفیت پیش از تحریم با تاکید بر میدان‌های مشترک، از برنامه‌های جدی وزارت نفت است که این هدف در گام نخست با توان داخلی‌ها محقق خواهد شد، اما گویا شرایط بد اقتصادی و پایین بودن سود از سویی و پایین بودن تعداد دکل‌ها مانع از حضور جدی بخش خصوصی فعال در حفاری نفت شده است از این رو رقابت نابرابری برای دو بخش دولتی و خصوصی در عرصه حفاری شکل خواهد گرفت.

قرار است مناقصه 20 حلقه چاه میدان آزادگان جنوبی یکی از میدان‌های مشترک ایران و عراق برگزار شود. محمود مرعشی، مجری طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی زمان این مناقصه را هفته پیش رو اعلام کرده است. براساس شرایط اعلام شده این مناقصه در سطح شرکت‌های داخلی برگزار خواهد شد و با ارزیابی کیفی و فنی شرکت‌های حاضر در مناقصه، بهترین شرکت برای حفاری در آزادگان جنوبی انتخاب می‌شود. همچنین سابقه فعالیت شرکت‌ها درعرصه حفاری و به‌روز بودن دکل‌ها از جمله مولفه‌های ارزیابی فنی و کیفی اعلام شده است.

این بهترین فرصت برای شرکت‌های داخلی به‌خصوص بخش خصوصی است تا ارزیابی جدی از توانمندی‌شان در آغاز دوران پساتحریم داشته باشند. حال سوال اینجاست که آیا شرایط به‌گونه‌ای است که شرکت‌های خصوصی تمایل جدی برای حضور در مناقصه داشته باشند و آیا می‌توانند شرایط اعلام شده را احراز کنند؟

بخش خصوصی؛ سود کم و ضرر بالا

بهمن سروشی، مدیرعامل شرکت گلوبال پتروتک کیش، با اشاره به اینکه در مناقصه آتی آزادگان جنوبی شرکت خواهیم کرد، به «فرصت امروز» می‌گوید: «حضور ما در مناقصه پیش رو به معنای ارائه پیشنهاد قیمتی با هدف شکستن قیمت‌ها نخواهد بود. در مناقصات برگزار شده برخی شرکت‌ها قیمت‌هایی را پیشنهاد کردند که از قیمت واقعی دور بود.» وی می‌افزاید: «احتمال برنده شدن ما در مناقصه آتی آزادگان بسیار ضعیف است و اگر قرار باشد برنده مناقصه باشیم باید دکل اجاره کنیم. بر خلاف آنچه اعلام می‌شود هزینه اجاره دکل بالاست و این روزها با شرایط ایجاد شده توسط برخی از شرکت‌ها، ضرردهی شرکت‌ها بالا رفته است.»

براساس اعلام سایت وابسته به وزارت نفت، در حال حاضر تولید زودهنگام میدان آزادگان جنوبی روزانه ٥٠ هزار بشکه است که طبق برنامه‌ریزی انجام شده، قرار است سال آینده (٩٥) ٣٠ هزار بشکه به این میزان اضافه شود. هدف از توسعه میدان آزادگان جنوبی تولید روزانه ٣٢٠ هزار بشکه نفت خام (با احتساب تولید زودهنگام) در فاز اول و افزایش تولید روزانه ٢٨٠ هزار بشکه نفت خام (جمعا به میزان ٦٠٠ هزار بشکه نفت خام در روز) در فاز دوم  است.

دستیابی به این هدف لازمه توسعه چاه‌های نفت است و این اقدام منجر به توسعه حفاری در صنعت نفت خواهد شد این در حالی‌است که به دلیل اعمال تحریم‌ها تعدادی از فعالان صنعت نفت در عرصه حفاری ورود جدی داشتند که خروجی آن ایجاد شرکت‌های متعددی بوده است که در کنار شرکت ملی نفت فعالیت جدی دارند. نفت کاو، مپنا، سپنتا، شرکت پدکس، حفاری شمال، حفاری تدبیر و گلوبال پتروتک کیش از جمله شرکت‌های فعال در حوزه حفاری چاه نفت هستند که در مناقصه اخیر آزادگان جنوبی، شرکت پدکس برنده شده است.

بخش دولتی؛ کسب سود بالا به واسطه تجهیزات

تلاش‌های ما برای مصاحبه با مسئولان شرکت حفاری شمال به‌عنوان فعال غیردولتی راه به جایی نبرد اما نظر شرکت دولتی درباره برگزاری مناقصه و خروجی آن تامل برانگیز است. محمدرضا تاکایدی، قائم مقام مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران، با اشاره به اینکه در صورت اجازه کارفرما در مناقصه‌های آتی شرکت خواهیم کرد، به «فرصت امروز» می‌گوید: «بیشتر قراردادهای ما در یک‌سال آینده به اتمام خواهد رسیدو ما با 70 دکل ظرفیت‌های مناسبی برای ارائه خدمات داریم که باید از این ظرفیت استفاده شود. بدون شک نمی‌توان از فعالیت بخش خصوصی در این حوزه چشم پوشی کرد زیرا در چند سال گذشته نه تنها حضور گسترده‌ای داشته‌اند بلکه مناقصات متعددی را برنده شده‌اند.»

وی درباره شانس موفقیت شرکت ملی حفاری با ظرفیت موجود در مناقصه آتی، می‌افزاید: ‌«تعدادی از شرکت‌های خصوصی فعال در بخش حفاری به دلیل محدودیت در تعداد دکل‌ها، هزینه‌های بالایی را متحمل می‌شوند که در عملکرد آنها تاثیرگذار است این در حالی‌است که تنوع دکل‌ها و توانایی بالای شرکت حفاری هزینه‌های موجود را برای ما کاهش می‌دهد و این فضا موجب شده تا شرکت حفاری توان رقابت بیشتری داشته باشد و حتی بتواند با سود کمتری در مناقصات شرکت کند.»

تاکایدی با اشاره به اینکه موفقیت در مناقصات نفتی به تفکرات شرکت در ارائه نرخ بستگی دارد، می‌گوید: «قیمت پیشنهادی در مناقصات براساس شاخص‌های درونی و بیرونی شرکت‌ها از جمله بازار کار، تجهیزات و امکانات تعیین می‌شود و در این میان استراتژی شرکت‌ها اهمیت دارد. اینکه با چه میزان سود پیشنهاد‌دهنده باشند بدون شک هیچ شرکتی حاضر به ضرر نیست.»

وی درباره امکان برد شرکت ملی حفاری در جدال با رقبای بخش خصوصی می‌افزاید: «تفاوتی برای ما ندارد و مدیریت شرکت ملی حفاری شرایط موجود را برای تصمیم‌گیری در نظر می‌گیرد.»