توسعه محصول چیست؟ یک راهنمای جامع

تنوع محصولات در بازار هوش از سر هر آدمی می برد. فرقی ندارد شما دنبال خرید یک لپ تاپ باشید یا باتری ساده، در هر صورت آنقدر محصولات مختلف دم دست تان هست که به راحتی گیج خواهید شد. این امر می تواند خیلی زود برای مشتریان دردسرساز شده و تصمیم گیری را بدل به امری بی نهایت سخت کند. البته در این میان اوضاع کارآفرینان هم چندان خوب نیست. هرچه باشد با حضور کلی رقیب گردن کلفت محصول شما حتی با یک ایراد جزئی هم جایی در بازار نخواهد داشت.

در چنین اوضاعی استراتژی توسعه محصول به مثابه یکی از روش های کلیدی به کمک کارآفرینان می آید. احتمالا برای شما هم پیش آمده بارها و بارها درگیر مسئله طراحی محصولی جذاب شوید. اینطور وقت ها آدم فکر می کند هرچه ایده در ذهن داشته، یکهو ناپدید شده اند. 

درست مانند مجری تلویزیونی که قبل از برنامه کلی با خودش تمرین کرده و وقتی دوربین شروع به ضبط می کند، یکهو همه چیز یادش می رود. 

طراحی یک محصول تازه اصلا کار راحتی نیست. شما نه تنها باید درک درستی از نیاز مشتریان داشته باشید، بلکه محدودیت های مالی و وضعیت برند هم در برنامه تان تاثیر منفی خواهد داشت. حالا اگر به این مسئله ماجرای محصولات نیمه کاره ای که از ماه ها قبل روی دست برندها مانده را اضافه کنیم، آن وقت یک بحران همه جانبه خواهیم داشت. البته شما لازم نیست خودتان را نگران کنید؛ چراکه در این مقاله یاد می گیرید چطور دست به طراحی یا آپدیت محصولات تان بزنید؛ آن هم به ساده ترین شکل ممکن.

توسعه محصول چیست؟

اولین بحثی که باید با دقت مورد بررسی قرار دهیم، مربوط به ماهیت توسعه محصول است. وقتی درباره این استراتژی حرف می زنیم، دقیقا چه چیزی مد نظر داریم؟ شاید فکر کنید توسعه محصول فقط به بازاریابی و تبلیغات ختم می شود. خب در این صورت درک تان از این استراتژی بیشتر به صنعت تبلیغات شباهت دارد. 

مطلب مرتبط: تکنیک های بازاریابی محصول

ما در روزنامه فرصت امروز توسعه محصول را فرآیند تبدیل ایده اولیه به محصولی آماده عرضه در بازار می دانیم. البته در این میان جایگاه خاصی برای آپدیت محصولات قائل هستیم. هرچه باشد یک محصول بعد از مدتی از مد افتاده می شود. بنابراین کارآفرینان باید درست سر بزنگاه اقدام به آپدیت یک محصول کنند. وگرنه هیچ شانسی برای خودنمایی در بازار و کسب سود نخواهند داشت. 

ماجرای آپدیت محصولات دقیقا مثل تعویض هایی است که سرمربی یک تیم بسکتبال در طول مسابقه انجام می دهد. بی شک اگر قرار بود تیم هایی مثل لس آنجلس لیکرز در طول فصل حتی یک تعویض هم نداشته باشند، هیچ وقت چنین افتخارات بزرگی را به دست نمی آوردند. پس لازم نیست آپدیت محصولات را خیلی سخت یا نشانه ای از شکست در نظر بگیرید. 

چه کسی مسئول توسعه محصول است؟

حالا که با تعریف توسعه محصول آشنا شدیم، بد نیست درباره تیم های مختلفی که در این فرآیند درگیر هستند هم گپ بزنیم. خب راستش را بخواهید، کلی از تیم های مختلف در این جریان درگیر بوده و با هم همکاری دارند. شاید فکر کنید به طور طبیعی تیم بازاریابی باید مسئول توسعه محصول باشد. خب در این صورت تا حدودی حق با شماست، اما از آنجایی که طراحی محصول حاصل تلاش مشترک تمام بخش های شرکت است، اصلا منصفانه نیست یکی از بخش ها را همینطور بی مقدمه کنار بگذاریم. درست به همین خاطر در اغلب برندهای بزرگ توسعه محصول حاصل مزاکره و رایزنی بخش های مختلف است. 

بی شک در برخی از کسب و کارها که تمام وظایف تقسیم شده اند، مدیرعامل یا هیأت مدیره مسئول اصلی توسعه محصول هستند. در این صورت معمولا هیأت مدیره از کمک کارشناس های مختلف استفاده می کند. این امر به آنها کمک می کند تا به بهترین شکل تصمیمات مربوط به طراحی یا آپدیت محصولات را بگیرند. 

همانطور که می بینید، در هر صورت تمام بخش های یک شرکت درگیر فرآیند تصمیم گیری پیرامون طراحی یا آپدیت محصولات می شود. این یعنی شما باید همیشه حواس تان را جمع کنید تا یک وقت کسی را در این فرآیند مهم و کلیدی از قلم نیندازید وگرنه اصلا بعید نیست در شرکت یک جنگ داخلی تمام عیار در بگیرد. 

چرا توسعه محصول مهم است؟

آیا تا حالا ارکستری را دیده اید که یک شبه تمام اعضای آن دور هم جمع شده و فردا روی صحنه بروند؟ معمولا ارکسترها ماه ها تمرین کرده و حتی فرآیند انتخاب نوازنده ها نیز کلی طول می کشد. این امر نه به خاطر کلاس گذاشتن، بلکه اجرای بهترین قطعه های ممکن است. 

ماجرای بالا درباره استراتژی توسعه محصول هم مصداق دارد. شما قرار نیست یکهو خودتان را درگیر این کار کرده و بعد هم دیگر پشت سرتان را نگاه نکنید. 

نکته مهمی که ما در این بخش قصد بررسی اش را داریم، مربوط به اهمیت توسعه محصول است. اصلا این استراتژی چرا اینقدر مهم است و ما کلی از وقت مان را صرفش کرده ایم؟ ما در ادامه سعی می کنیم به برخی از مهمترین پرسش ها در این زمینه جواب دهیم. پس با ما همراه باشید تا این نکات را به طور کامل بررسی کنیم. 

هماهنگی بیشتر برای تصمیم درست

تصمیم های کلیدی در دنیای کسب و کار به طور معمول زحمت زیادی برای کارآفرینان دارد. اینطور وقت ها حتی یک اشتباه کوچک هم هزینه زیادی برای افراد به همراه داشته و سرنوشت کاری شان را تغییر می دهد. خب فکر می کنید اولین بار خودِ استیو جابز به تنهایی ایده آیفون را طراحی کرد؟ این دقیقا همان بحثی است که ما را به اهمیت توسعه محصول می رساند. 

وقتی شما از استراتژی توسعه محصول برای معرفی یک محصول تازه استفاده می کنید، در واقع تمام ظرفیت برند برای تصمیم گیری درست را به کار برده اید. فکر می کنم شما هم بارها و بارها از دست کارآفرینان یک دنده ای که فقط به حرف خودشان اهمیت می دهند، حرص تان گرفته است. پس خودتان به عنوان یک مدیر اصلا نباید اینطوری رفتار کنید. وگرنه خیلی زود با مشکلات اساسی رو به رو شده و دیگر نمی توانید در بازار مشارکتی فعال داشته باشید. 

مطلب مرتبط: موقعیت یابی محصول (Product Positioning) چیست؟

کاهش ریسک ها

تصمیم گیری گروهی درباره محصولات همیشه ریسک خطاها را کاهش می دهد. خب از قدیم گفته اند «همه چیز را همگان دانند» و ما در روزنامه فرصت امروز این نصیحت را آویزه گوش مان کرده ایم. بد نیست شما هم نیم نگاهی به این موضوع داشته و کارتان را براساس همین استراتژی جلو ببرید. اینطوری حداقل نتیجه زحمات تان شکستی افتضاح در بازار نخواهد بود. 

شما را نمی دانم، ولی من که اصلا دوست ندارم تمام بار مسئولیت یک تصمیم بر گردن من باشد. اینطور وقت ها فشار و استرس بیش از اندازه کم کم آدم را خسته می کند. به طوری که حتی مشتاق ترین افراد دنیا برای کارآفرینی هم به مرور زمان در این فرآیند احساس خستگی مفرط خواهند کرد. پس بهتر است قبل از اینکه همه چیز بی نهایت ترسناک شود، اوضاع را مدیریت نمایید. اینطوری شانسی هرچند اندک برای بهبود اوضاع تان در عمل خواهید داشت. 

توسعه محصول یک استراتژی گروهی است. بدین معنا که در این استراتژی دیگر خبری از تک روی های کلیشه ای نیست. بنابراین شما می توانید جلوی خیلی از ریسک ها را گرفته و مطمئن باشید خطری تهدیدتان نمی کند. ماجرا جالب شد، نه؟

خلاقیت بیشتر

طراحی محصول به شما یادآوری می کند که عرضه محصولی تازه به بازار اصلا کار ساده ای نیست. گاهی اوقات کارآفرینان از سر شکم سیری دست به طراحی یا آپدیت محصول شان می زنند. در این شرایط خیلی زود محصول موردنظر صدای اعتراض مشتریان را به آسمان بلند می کند. در نهایت هم تیم مدیریتی با بهانه های مختلف اقدام به عذرخواهی از مشتریان می کند که البته دیگر فایده ای ندارد. 

این روزها مشتریان عاشق محصولات تازه هستند. بنابراین شما باید یکبار برای همیشه با کلیشه های مختلف در این زمینه خداحافظی کنید. وگرنه خیلی زود کارتان بیخ پیدا کرده و دیگر فرصتی برای اثرگذاری بر روی مشتریان تان پیدا نخواهید کرد. استراتژی توسعه محصول به شما کمک می کند با کمک همکاران تان دست به طراحی محصولاتی درجه یک و صدالبته تازه بزنید. خب با این حساب دیگر دلیلی برای بی توجهی مشتریان به برندتان باقی نمی ماند، مگر نه؟

فرآیند توسعه محصول: 7 گام اساسی

گام اول: تولید ایده

هر محصول خوب از دل ایده ای تازه بیرون می آید. مثلا اسپاتیفای را در نظر بگیرید؛ این روزها این پلتفرم محبوب ترین سرویس پخش آنلاین موسیقی است که حتی گوگل هم توانایی رقابت با آن را ندارد. بی شک در اولین نگاه ایده اسپاتیفای خیلی ساده به نظر می رسد، اما قبل از این برند کمتر کسی به فکر پخش آنلاین موسیقی بود. 

مدیران اصلی اسپاتیفای کارشان را با بررسی یک مسئله ساده شروع کردند: دردسرهای گوش دادن به موسیقی در مکان های مختلف. آنها برای اینکه این مشکل را حل کنند، سراغ طراحی ایده اسپاتیفای رفتند. بر این اساس پلتفرم مورد نظر حق کپی رایت تمام آثار هنری را خریداری کرده و به طور یکجا در اختیار کاربران قرار می دهد؛ آن هم در ازای حق اشتراکی منصفانه. ماجرا جالب شد، نه؟

همانطور که می بینید، نکته کلیدی در طراحی ایده توجه به مشکلات مشتریان است. وقتی درباره مشکلات مشتریان حرف می زنیم، در حقیقت آدم های فضایی را مد نظر نداریم. مشتریان هم مثل من و شما نیازهای روزمره معمولی دارند. چه بسا خود شما هم این نیازها را با گوشت و پوست حس کرده باشید. بنابراین یافتن ایده ای برای رفع این مشکلات نباید خیلی سخت یا پیچیده باشد. 

خیلی وقت ها مشتریان به برندهایی که محصولاتی دقیقا مطابق نیازشان طراحی می کنند، واکتش بهتری نشان خواهند داد. خب دست کم در این حالت آدم مطمئن است که برند مورد نظر تجربه ای هرچند محدود از مشکل مورد نظر داشته است. راستش را بخواهید، تمام استارت آپ های بزرگ دنیا از دل همین نکته ظریف بیرون آمده اند. پس بد نیست برای یافتن ایده ای کلیدی خودتان را کمی هم که شده جای مشتریان قرار دهید. اینطوری فرصت بسیار بهتری برای درک دنیای مشتریان و طراحی ایده ای جذاب خواهید داشت. 

مطلب مرتبط: محصول اصلی (Core Product) چیست؟

گام دوم: مطالعه بازار

بعد از اینکه ایده اصلی تان را پیدا کردید، باید کمی بیشتر بازار را زیر و رو کنید. آیا کسی تا حالا ایده شما را اجرا کرده است؟ خب دهه هاست دنیای کسب و کار با سرعتی فزاینده در حال توسعه است. پس تصور اینکه یک ایده به طور ناگهانی به ذهن شما رسیده و دیگران از آن بی خبر هستند، خیلی سخت خواهد بود. این دقیقا همان مرحله ای است که نیاز به توجه ویژه شما دارد. 

کارآفرینانی که معمولا سرعت عمل پایینی دارند، خیلی زود در رقابت بر سر مطالعه بازار با شکست رو به رو می شوند. این امر می توانید خیلی راحت اوضاع آنها را با مشکلات اساسی رو به رو ساخته و توانایی شان برای اثرگذاری بر روی مشتریان را کاهش دهد. خب اگر قبل از اپل یک برند دیگر ایده ای مشابه آیفون داشت، احتمالا این روزها اپل تا این اندازه مشهور و محبوب نبود!

مطالعه بازار کاری نیست که شما از روی دست دیگران انجام داده یا در ازای پرداخت پول دیگران را وادار به انجامش کنید. در عوض باید آستین ها را بالا زده و خودتان وارد میدان شوید. سعی کنید علاوه بر مرور عملکرد رقبا نیم نگاهی هم به واکنش مشتریان به ایده های مشابه خودتان داشته باشید. اینطوری سلیقه مشتریان را به دست آورده و قبل از اینکه محصول تان با شکست رو به رو شود، امکان اصلاح برخی از جزییات را خواهید داشت.

گاهی اوقات کارآفرینان فکر می کنند تغییرات عمده در ایده کسب و کارشان کاملا ممنوع است. اگر شما هم اینطور فکر می کنید، باید با یک خبر خوب حسابی خوشحال تان کنیم. تا قبل از اینکه شما محصول تان را روانه بازار کنید، هر اصلاحی در فرآیند توسعه آن منطقی خواهد بود. 

اینطوری می توانید بدون هیچ مشکلی کارتان را جلو برده و مطمئن باشید محصول ناقصی روانه بازار نمی کنید. 

گام سوم: توسعه یک برنامه دقیق

هر محصولی ریزه کاری های خاص خودش را دارد. از این نظر توسعه محصول شبیه اجرای یک نمایش تئاتر است. اگرچه مخاطب فقط یک ساعت نمایشی کاملا هماهنگ را مشاهده می کند، اما دسترسی به این سطح از هماهنگی بعد از ماه ها تمرین حاصل شده است. این دقیقا همان کاری است که شما با طراحی یک برنامه دقیق باید دنبال کنید. این برنامه به شما کمک می کند تا صفر تا صد طراحی محصول را کاملا دقیق و بدون فوت وقت دنبال کنید. 

اجازه دهید با یک مثال ساده این بخش را توضیح دهیم. برندی را در نظر بگیرید که قصد دارد لباس جدیدی برای راننده های فرمول یک طراحی کند که علاوه بر وزن کمتر، در برابر تصادفات نیز تا حدودی از راننده ها محافظت کند. در این صورت یک برنامه استاندارد برای طراحی این محصول به این شیوه خواهد بود:

•    گردآوری اطلاعات درباره لباس های فعلی راننده ها

•    بررسی نقاط ضعف

•    همکاری با پژوهشگران و دانشمندان برای یافتن ترکیب تازه ای از پارچه

•    ارزیابی هزینه های تولید

•    کاهش هزینه های جاری تا حد ممکن

•    طراحی اولیه محصول

•    قیمت گذاری

•    تست نهایی

گام های بالا به کارآفرینان کمک می کند تا یک لباس کاملا تازه و صدالبته کاربردی برای راننده های فرمول یک طراحی کنند. شاید فکر کنید مراحل بالا خیلی مته به خشخاش گذاشتن است. در این صورت باید کمی با شما مخالفت کنیم؛ چراکه بدون طی مراحل بالا در اوج سختگیری خبری از موفقیت نخواهد بود. ماجرا پیچیده شد، نه؟

یادتان باشد، شما قرار نیست با برنامه تان عملا خلاقیت را از بین ببرید. خیلی از کارآفرینان دوست دارند همچنان فضایی برای عملکرد خلاقانه در طراحی محصول داشته باشند. بنابراین برنامه مورد نظر بیشتر شبیه چراغ راه شما خواهد بود. اگر در این میان ایده یا فرآیند تازه ای به ذهن تان رسید، اصلا بد نیست از آن استفاده کنید. 

مطلب مرتبط: هر آنچه در مورد بازاریابی محصول محور باید بدانیم

گام چهارم: طراحی نمونه اولیه

گام چهارم که قصد بررسی اش را داریم، تا حدودی زیرمجموعه بخش قبلی محسوب می شود. شما در این بخش باید نمونه ای اولیه، نه کامل، از محصول تان را تولید کنید. مثلا برند نایک هر بار که قصد تولید کفشی تازه را دارد، اول یک تعداد نسخه محدود و آزمایشی از آنها تولید می کند. این نسخه ها در واقع برای تست بیشتر مشکلات و ارزیابی دقیق در دسترس قرار می گیرند اگر فکر می کنید چنین کاری لازم نیست، بد نیست تجدیدنظر اساسی در نحوه کارتان داشته باشید. 

طراحی محصول اولیه به شما کمک می کند تا مزه دهان مشتریان را هم متوجه شوید. مثلا برند آدیداس قبل از اینکه یک محصول تازه را روانه بازار کند، آن را به طور محدود برای برخی از داوطلبان ارسال کرده و نظرشان را جویا می شود. چنین نظرخواهی هایی کمک ویژه ای به یک برند برای طراحی بهتر محصولات کرده و اوضاع را حسابی برای آنها بهبود می بخشد. 

خیلی وقت ها شما برای اینکه در طراحی یک محصول به سطح مناسبی از استانداردهای بین المللی برسید، باید بارها و بارها آزمون و خطا داشته باشید. این دقیقا همان کاری است که طراحی نمونه اولیه به شما اجازه اش را می دهد. پس یک لطفی به خودتان کرده و این بخش را اصلا سرسری دنبال نکنید. 

گام پنجم: یافتن شرکای مناسب

برندهایی مثل دل یا مایکروسافت وقتی قصد عرضه لپ تاپی تازه به بازار را دارند، معمولا سختگیری های زیادی به خرج می دهند. آنها نه تنها دنبال بهبود مشخصات فنی محصول شان هستند، بلکه نیم نگاهی به همکاری با برندهای مشهور در صنعت گیم هم دارند. اینطوری جذابیت محصول نهایی برای مشتریان بی نهایت بیشتر خواهد شد. این دقیقا همان کاری است که شما به عنوان کارآفرین باید به بهترین شکل ممکن دنبال کنید. 

اگر فکر کرده اید دست تنها در بازار به موفقیت های بزرگ می رسید، باید حسابی ناامیدتان کنیم. خب کسی در بازار برای شما فرش قرمز پهن نکرده و قرار هم نیست چنین اتفاقی رخ دهد. پس بهتر است کمی به خودتان آمده و اوضاع را براساس واقعیت ها تحلیل کنید. 

یکی از تجربیات همکاری موفق میان برندها مربوط به سونی و اریکسون است. این دو برند برای حضور بهتر در بازار گوشی های همراه اقدام به تولید مشترک محصولات کردند. اگرچه این همکاری بعد از نزدیک به یک دهه پایان یافت، اما همچنان مثالی مناسب در زمینه همکاری برای عرضه یک محصول جذاب به بازار محسوب می شود. 

ما در روزنامه فرصت امروز همکاری به هر قیمتی را مناسب نمی دانیم. اگر شما دانش فنی و منابع مالی لازم برای تولید یک محصول را دارید، خب دیگر چه نیازی به شریک است؟ ماجرا از آنجایی سخت می شود که متوجه کمیابی شرایط بالا در یک برند شویم؛ آن هم به خصوص در کسب و کارهای میان رده. پس بهتر است قبل از اینکه حسابی اوضاع را برای خودتان سخت کنید، کمی با دقت اوضاع برند را ارزیابی کنید. 

گام ششم: ارزیابی هزینه ها

هزینه ها با هیچ کس شوخی ندارد. اگر شما در ارزیابی هزینه ها اشتباه کنید، چه بسا با فروش تمام محصولات باز هم ضررهای هنگفت کنید. اینطور وقت ها شما با کلی بدهی ریز و درشت تنها می مانید. 

ارزیابی هزینه ها منطق ساده ای دارد. شما اول از همه باید هزینه حدودی تولید محصول و هزینه های جانبی نظیر حمل و نقل و ارسالش برای مشتریان را محاسبه کنید. در مرحله بعد نکاتی نظیر حاشیه سود را ارزیابی کرده و در نهایت قیمت تمام شده را تعیین کنید. این کار شاید در اولین نگاه خیلی ساده به نظر برسد، اما ریزه کاری های خاص خودش را دارد. پس اصلا در محاسبه آن عجله نکنید. 

یادتان باشد، محاسبه هزینه ها از هر بازار به بازاری دیگر متفاوت است. پس الکی خودتان را با سرعت در دام محاسبات زودهنگام نیندازید. در عوض بهتر است برای هر بازار از مشورت دیگران بهره مند شوید. اینطوری دست کم خیال تان راحت تر خواهد بود.

مطلب مرتبط: ایده هایی برای طراحی و عرضه محصولات تازه به بازار

گام هفتم: تولید و عرضه محصول

حالا شما تمام پیش نیازهای مربوط به طراحی یا آپدیت یک محصول را طی کرده اید و دیگر کاری باقی نمانده تا انجام دهید. این یعنی دیگر وقت جشن گرفتن است. تنها کاری که شما در این مرحله باید به خوبی انجام دهید، اطلاع رسانی درباره محصول تان نزد مشتریان و تلاش برای فروشش به بهترین شکل ممکن است. به زبان خودمانی، این مرحله بیشتر پیرامون بازاریابی جریان دارد. 

ما در روزنامه فرصت امروز معتقدیم حتی بهترین محصولات دنیا هم خود به خود فروش نمی روند. بنابراین باید آستین ها را بالا زده و فکری به حال فروش آن بکنید. وگرنه حسابی اوضاع تان در بازار با مشکل رو به رو می شود. این همان اتفاقی است که خیلی از کسب و کارهای کوچک با آن دست و پنجه نرم می کنند. پس بهتر است قبل از اینکه باعجله محصولی را روانه بازار کرده و شکستش را تضمین کنید، فکر بازاریابی باشید. 

راستش را بخواهید، بازاریابی لازم نیست همیشه کلی هزینه روی دست تان بگذارد. ما قبلا درباره بازاریابی ارگانیک حسابی با شما گپ زده ایم. پس بد نیست کمی به تیم بازاریابی تان اعتماد کرده و اجازه دهید بدون ریخت و پاش های رایج کار را جلو ببرند. قول می دهم نتیجه کار حسابی حیرت‎زده تان خواهد کرد. 

آخرین مسئله ای که باید در این بخش بدان توجه کنید، بحث خدمات مشتری است. شما قرار نیست بعد از اینکه یک محصول را به فروش رساندید، دیگر کاملا دور مشتریان را خط بکشید. باور کنید یا نه، مسئولیت شما تازه از این مرحله شروع می شود. اجازه دهید با هم روراست باشیم، شما باید همیشه مطمئن شوید مشتریان از محصول تازه تان راضی هستند. وگرنه همیشه کارتان کلی ایراد گوناگون خواهد داشت. 

سخن پایانی

توسعه محصول یکی از استراتژی های محبوب در طول سال های اخیر محسوب می شود. شکست در رونمایی از محصولات تازه دلیل اصلی جهتگیری کارآفرینان به سوی این استراتژی است. حالا شما هم اطلاعات لازم در این رابطه را دارید. پس بهتر است هرچه سریع تر دست به کار شده و محصول تازه تان را طوری توسعه دهید که مو لای درزش نرود. هرجا هم به مشکل خوردید، می توانید دوباره به این مقاله مراجعه کرده و آن را دوباره مطالعه کنید.

من و همکارانم در روزنامه فرصت امروز امیدواریم نکات مورد بحث در این مقاله به شما برای توسعه هرچه بهتر محصولات تان کمک کند. مثل همیشه اگر سوالی در رابطه با نکات مقاله داشتید، ما همیشه آماده دریافت نظرات تان هستیم. پس تعارف را کنار گذاشته و با ما در ارتباط باشید. 

منابع:

https://www.shopify.com

https://www.techtarget.com