5 ویژگی مشترک کشورهای توسعه یافته / اقتصادهای با رشد بالا و مستمر کدامند؟

سوال اصلی که در مورد تجربه اقتصادهای موفق مطرح بوده، این است که این اقتصادها چه اقداماتی انجام داده‌اند که باعث شده بتوانند به رشد بالا و مستمر دست پیدا کنند؟ پاسخ اصلی آن بود که همه این اقتصادها دارای استراتژی منسجم رشد اقتصادی بودند.

از سال 1950 میلادی تاکنون 13 اقتصاد توانسته‌اند در نرخ به‌طور متوسط 7 درصد یا بیشتر در سال، برای 25 سال یا بیشتر رشد کنند.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، 13 اقتصاد که رشد بالا و مستمر را امكان‌پذیر ساختند، عبارتند از: بوتسوانا، برزیل، چین، هنگ‌کنگ، اندونزی، ژاپن، کره، مالزی، مالتا، عمان، سنگاپور، تایوان و تایلند. باید توجه داشت که بوتسوانا، برزیل، اندونزی، مالزی، عمان و تایلند، دارای منابع غنی هستند، بنابراین تجربه این اقتصادها شواهدی برای امكان‌پذیری رشد بالا در اقتصادهای مبتنی بر منابع فراهم می‌کند.

این گزارش عمدتا مبتنی بر مقالات کاری کارگروه‌ها و گزارش نهایی کمیسیون رشد و توسعه است که به بررسی دلایل موفقیت 13 اقتصاد در حال توسعه با رشد بالا و مستمر پرداخته‌اند. این کمیسیون شامل تعدادی از رهبران، عمدتا از کشورهای در حال توسعه و دو دانشگاهی، رابرت سولو و مایكل اسپنس بوده است. این رهبران، حامل چند دهه تجربه در سیاست‌گذاری رشد اقتصادی کشورشان بوده‌اند. افزون بر آن 12 کارگاه توسط کمیسیون رشد برگزار شده است که در این کارگاه‌ها، بیش از 300 دانشگاهی برجسته شرکت و مقالاتی ارائه کردند که در گزارش کمیسیون رشد مورد استفاده قرار گرفته است.

تجربه رشد اغلب کشورهای در حال توسعه غنی از نظر منابع (نفت، گاز، معادن و سایر منابع طبیعی)، با چالش مواجه بوده است و نتوانستند با سرمایه‌گذاری منابع حاصل از فروش منابع طبیعی خود در داخل کشور، پتانسیل رشد خود را افزایش دهند. از سوی دیگر، عواید ارزی حاصل از صادرات منابع طبیعی، بیماری هلندی ایجاد کرده و انگیزه تنوع صادرات را کاهش داده است. اما تعدادی از کشورهای غنی از نظر منابع، عواید ارزی حاصل از صادرات منابع را طبق استراتژی رشد خود در اولویت‌های رشد کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند و رشد بالا و مستمری را تجربه کرده‌اند که از تجربیات موفق مورد بحث در این گزارش است.

پل رومر، نظریه‌پرداز رشد اقتصادی در مقاله خود (گروه کاری کمیسیون رشد) می‌گوید وقتی ژاپن رشد سریع و مداومی داشت، مفسران گفتند این یک حالت خاص است و به‌خاطر بازیابی پس از جنگ جهانی دوم است. وقتی چهار ببر آسیای شرقی (هنگ‌کنگ، تایوان، سنگاپور و کره) رشد سریع و مداومی داشتند، گفتند به خاطر این است که این کشورها خیلی کوچک هستند. وقتی چین رشد سریع و مداومی داشت، گفتند به‌خاطر این است که چین خیلی بزرگ است.

از 13 کشور دارای رشد سریع و مداوم، شش کشور بوتسوانا، برزیل، اندونزی، مالزی، عمان و تایلند دارای منابع طبیعی غنی هستند، بقیه کشورهای موفق از نظر منابع، غنی نیستند. کشور چین دارای جمعیت بیش از یک میلیارد نفر است و کشور با جمعیت کمتر از 911 هزار نفر (مالتا) نفر نیز در این مجموعه وجود دارد، بنابراین مجموعه اقتصادهای با رشد بالا و مستمر، متنوع است.

سوال اصلی که در مورد تجربه اقتصادهای موفق مطرح بوده، این است که این اقتصادها چه اقداماتی انجام داده‌اند که باعث شده بتوانند به رشد بالا و مستمر دست پیدا کنند؟ پاسخی اصلی که کمیسیون رشد و توسعه بدان دست یافت آن بود که همه این اقتصادها دارای استراتژی منسجم رشد اقتصادی بودند. این استراتژی مشتمل بر یك‌سری سیاست‌های اقتصادی بوده که رشد بالا و مستمر را امكان‌پذیر ساخته است.

باید توجه داشت که رشد مستمر به‌طور لحظه‌ای اتفاق نمی‌افتد، بلكه نیازمند تعهد بلندمدت کشور برای دستیابی به آن و پیگیری مداوم آن است. اقتصادهایی با رشد بالا، ساختار اقتصادی خود را از اقتصاد مبتنی بر تولید محصولات کشاورزی، اولیه و خام به اقتصاد صنعتی و خدمات مولد، متحول ساختند. بدون تحول ساختار، دستیابی به رشد بالا و مستمر امكان‌پذیر نیست. تحول ساختار در افق بلندمدت تحقق پیدا می‌کند. از این رو نیازمند صبوری و حفظ تمرکز بر هدف رشد اقتصادی است. دولت کارآمد که بتواند سیاست‌های رشد اقتصادی را اجرا کند یک شبه به وجود نمی‌آید.

جذب افراد بااستعداد و حفظ و بها دادن به آنها در دستگاه دولتی نقش کلیدی در ایجاد دولت کارآمد دارد. یک استراتژی رشد باید اولویت‌ها را مشخص کند تا منابع محدود به آن اختصاص پیدا کند. هیچ کشوری بدون حفظ میزان بالای سرمایه‌گذاری بخش عمومی در زیرساخت، آموزش و بهداشت، رشد سریع و مستمر نداشته است، زیرا سرمایه‌گذاری در زیرساخت، آموزش و بهداشت، باعث درون‌رانی بخش‌خصوصی می‌شود. متأسفانه بسیاری از کشورهای در حال توسعه از سرمایه‌گذاری کافی در زیربناها غفلت کرده‌اند.

شش کشور (هنگ‌کنگ، ژاپن، کره، مالتا، سنگاپور و تایوان) با رشد بالا و مستمر به سطح کشورهای پردرآمد رسیدند، اما برخی مانند برزیل نتوانستند رشد بالا و مستمر خود را ادامه دهند، بنابراین به سطح کشورهای پردرآمد نرسیدند. با این وجود هر یک از 13 کشور موفق، ویژگی‌های خاص خود را در مسیر رشد دارند.

پنج ویژگی مشترک 13 اقتصاد با رشد 8درصد عبارتند از:

1- بهره‌برداری کامل از ظرفیت (فناوری، دانش و رموز کار و تقاضای) اقتصاد جهانی

2- حفظ ثبات اقتصاد کلان

3- داشتن میزان بالای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری

4- به‌کارگیری مكانیسم بازار به‌عنوان تخصیص‌دهنده اصلی منابع

5- داشتن دولت متعهد به رشد، معتبر نزد عموم و توانمند