آیا با خروج بریتانیا، روند واگرایی در اروپای متحد آغاز شده است / تکانه ای برای همه جهان

خام‌اندیشی است که تبعات جدا شدن بریتانیا از اتحادیه اروپا را محلی، منطقه‌ای و حتی قاره‌ای ببینیم که اگر این‌گونه بود رهبران اروپا و سایر کشورهای جهان این‌گونه آشفته نمی‌شدند. جدای از عوارض اقتصادی این اتفاق که قطعا انگلستان (به‌عنوان پنجمین یا ششمین اقتصاد بزرگ جهان) و اتحادیه اروپا (به‌عنوان اقتصاد اول جهان) را تحت تاثیر جدی قرار می‌دهد، واگرایی در یک اتحادیه که اغلب از آن به‌عنوان نمونه موفق همگرایی و حتی بیشتر از آن به‌عنوان مثالی از آینده جوامع پیشرفته جهان یاد می‌شد، بسیاری از برنامه‌ها، ایده‌ها و نظریه‌های اجتماعی و اقتصادی را به چالش جدی می‌کشد. آیا فصل دیگری در سیاست اروپا (پس از دوران رونق اندیشه‌های تا حدودی چپ) آغاز شده است؟

آیا قرار است توفان اندیشه‌های راست، ملی‌گرایانه و شاید افراطی آسمان اروپا را خاکستری کند؟ آیا صاحبان اندیشه‌های تند در خارج از اروپا از شکاف بین اتحادیه میانسال اروپایی و اعضای آن به نفع خود بهره خواهند برد؟ یا نه، خوش‌بینی مستتر در اظهار نظر آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان بهره بیشتری از واقعیت دارد که این جدایی ساز و کاری است که چند سال طول می‌کشد». و چه بسا که از این ستون به آن ستون فرجی حاصل شود و کار به جدایی کامل نکشد؟

یک روز بعد از تصمیم تاریخی مردم انگلیس برای جدایی از اروپا در یک همه‌پرسی در این کشور، به نظر می‌رسد آینده سیاسی بریتانیای کبیر با چالش‌های بزرگی مواجه شده است.
نه تنها دیوید کامرون نخست‌وزیر فعلی انگلیس گفته است که تا مهرماه از سمت خود کناره‌گیری می‌کند، که به نظر می‌رسد راه برای جدایی اسکاتلند و ایرلند از بریتانیای کبیر هموار شده است.

آری به «خروج از اتحادیه اروپا»

به گزارش ایرنا، همه‌پرسی تاریخی برای تعیین «خروج انگلیس از اتحادیه اروپا» (برگزیت)، روز پنجشنبه با مشارکتی بی‌نظیر برگزار شد و در نهایت با شمارش آرای 382 حوزه انتخابیه مشخص شد که موافقان برگزیت 17 میلیون و 410 هزار و 742 رأی و مخالفان برگزیت 16 ‌میلیون و 141 هزار و 241 رأی آورده‌اند. میزان حمایت از حامیان برگزیت براساس این نتایج 51.9درصد و موافقان ادامه حضور در اتحادیه اروپا 48.1درصد بوده است.

طبق آمار منتشرشده، بیش از 46 میلیون نفر برای شرکت در همه‌پرسی عضویت در اتحادیه اروپا ثبت‌نام کرده‌ بودند که در نوع خود، یک رکورد محسوب می‌شود.

اما با توجه به میزان مشارکت مردم بریتانیا در این همه پرسی که 72.2درصد اعلام شده است، طرفداران و مخالفان ادامه حضور در اتحادیه اروپا برای پیروزی به 16میلیون و 800 هزار رأی نیاز داشتند. 

شعبه‌های اخذ رأی در سراسر بریتانیا (انگلیس، ولز، اسکاتلند و ایرلندشمالی) کار رأی‌گیری در همه‌پرسی عضویت در اتحادیه اروپا را در ساعت 7 بامداد به ‌وقت محلی شروع و تا ساعت 22 پنجشنبه، پایان دادند.

براساس نتایج اعلام شده، اکثر اسکاتلندی‌ها و ایرلندشمالی‌ها از ادامه حضور و اکثر انگلیسی‌ها و ولزی‌ها از برگزیت حمایت کردند.

نیکولا استرجن وزیر اول اسکاتلند روز جمعه اعلام کرد که اسکاتلند آینده خود را در ماندن در اتحادیه اروپا می‌بیند.

در همین حال نایجل فاراژ رهبر حزب ضد اروپایی و ضد مهاجر یوکیپ روز جمعه با خوشحالی از نتیجه همه پرسی گفت: امروز روز استقلال انگلستان است.

جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر انگلیس هم در واکنش به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا گفت: مردم بریتانیا رأی به خروج از اتحادیه اروپا دادند، زیرا از رفتار دولت‌های پیاپی خشمگین بودند. بسیاری از مردم با کاهش بودجه و بانابسامانی اقتصادی روبه‌رو شده‌اند و از نحوه رفتار با آنان خشمگین هستند. دولت‌های پیاپی به آنها خیانت کرده و آنها را به حاشیه و مناطق بسیار فقیر رانده‌اند.

همزمان با اعلام نتایج همه‌پرسی، پوند انگلیس در برابر دلار سقوط آزاد تجربه کرد و به پایین‌ترین حد از سال 1985 میلادی رسید.

به گفته تحلیلگران، به‌رغم رأی مردم انگلیس به خروج، این تصمیم بلافاصله عملی نخواهد شد و این کشور در این مرحله همچنان عضو اتحادیه اروپا باقی خواهد ماند. اما روند خروجش که دست‌کم دو سال خواهد بود، شروع می‌شود.

در این دوره زمانی، انگلیس همچنان بایستی به قوانین و پیمان‌های اتحادیه اروپا پایبند باشد، اما حق شرکت در تصمیم‌گیری ندارد و در عمل، فرآیند جدایی و تعیین شرایط رابطه با اتحادیه 17 عضوی (اعضای قدیمی اتحادیه اروپا) ممکن است بیش از دو سال طول بکشد.

به لحاظ حقوقی، نتیجه همه‌پرسی لازم‌الاجرا نیست و این پارلمان است که باید خروج انگلیس از اتحادیه اروپا را با لغو مصوبه پیوستن به این اتحادیه

(سال 1972)، تصویب کند. از این گذشته، توافق انگلیس با اتحادیه اروپا (برای خروج) باید به تصویب پارلمان برسد و چه مجلس عوام چه مجلس اعیان می‌توانند علیه آن رأی بدهند.

در همین حال برخی از نمایندگان حامی ادامه حضور انگلیس در اتحادیه اروپا می‌توانند برای جلوگیری از اجرای همه‌پرسی، خواستار انتخابات زودهنگام بشوند.

اما برگزاری انتخابات زودهنگام (پیش از سال 2020) فقط با رأی دو سوم نمایندگان مجلس عوام ممکن خواهد بود.

به‌رغم موارد یادشده، دیوید کامرون نخست‌وزیر انگلیس پیش‌ از این گفته است که ماده 50 پیمان لیسبون را در صورت رأی مردم کشورش به خروج، بدون تاخیر بی‌مورد فعال خواهد کرد و به‌ این ‌ترتیب روند ترک اتحادیه اروپا را به حرکت می‌اندازد.

فعال شدن ماده 50 دیگر راهی برای بازگشت انگلیس به اتحادیه اروپا باقی نمی‌گذارد.

ولی خروج از اتحادیه اروپا یک‌روند خودکار نیست و باید بر سر آن با باقی اعضا مذاکره صورت گیرد و پارلمان اروپا می‌تواند هرگونه توافق جدید بر سر روابط لندن و اتحادیه اروپا را وتو کند.

مذاکرات بر سر چگونگی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و ماهیت روابط‌شان در آینده احتمالا در اواخر تابستان یا اوایل پاییز در بروکسل آغاز خواهد شد.

بوریس جانسون جانشین کامرون می‌شود؟ 

دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس در پی اعلام نتایج همه پرسی و حمایت انگلیسی‌ها از خروج کشورشان از اتحادیه اروپا از سمت خود استعفا کرد.

دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس دیروز در کنفرانسی خبری که به همراه همسرش در مقابل دفتر نخست‌وزیری برگزار کرد گفت: باید به اراده مردم انگلیس احترام گذاشت.

وی خاطرنشان کرد: برگزاری این همه‌پرسی تصمیمی نبود که به آسانی گرفته شود و بالغ بر 33 میلیون نفر در سراسر بریتانیا حرف‌شان را در این همه‌پرسی زدند و ما باید مفتخر باشیم به اینکه به مردم در یک چنین تصمیم‌های بزرگی اعتماد می‌کنیم. گاهی اوقات کار درست این است که از خود مردم بخواهیم که تصمیم‌گیری کنند.

کامرون با اعلام کناره‌گیری‌اش از نخست‌وزیری گفت: با این حال من در سه ماه آینده به کار خود به‌عنوان نخست‌وزیر به همراه کابینه دولتم ادامه خواهم داد. اگر چه ترک اتحادیه اروپا مسیری نبود که من توصیه کرده باشم. اما من قبلا هم گفته‌ام که انگلیس در خارج از اتحادیه اروپا نیز می‌تواند زنده بماند.

وی با چشمانی اشکبار با اشاره به اینکه همه تلاشش را خواهد کرد تا به انگلیس برای پیدا کردن مسیرش کمک کند، گفت: من عاشق این کشور هستم و از اینکه به آن خدمت کرده‌ام به خودم افتخار می‌کند.

وی افزود: باید تا زمان آغاز کنفرانس حزب محافظه‌کار انگلیس در ماه اکتبر نخست‌وزیر جدیدی روی کار بیاید.

وی ادامه داد: این درست نیست که من کاپیتان کشتی انگلیس باشم، چرا که مردم انگلیس یک تصمیم خیلی صریح گرفتند تا مسیری متفاوت از آن چیزی که من حمایت می‌کردم در پیش بگیرند.

به گفته نخست‌وزیر انگلیس، رهبرانی، متعهد، مصمم و قدرتمند باید درباره نقش انگلیس در اروپا به مذاکرات مجدد بپردازند.

این در حالی است که رسانه‌های انگلیسی از بوریس جانسون، شهردار سابق شهر لندن و هم‌حزبی دیوید کامرون که بر خلاف وی حامی خروج از اتحادیه اروپا بود به‌عنوان بخت اول جانشینی او در مقام نخست‌وزیری یاد کرده‌اند. 

روزنامه دیلی میل انگلیس گزارش داد، بوریس جانسون ممکن است در پی اعلام استعفای دراماتیک دیوید کامرون، نخست‌وزیر بعدی انگلیس شود، هر چند کامرون تا سه ماه آینده نخست‌وزیر باقی خواهد ماند تا به حزب محافظه‌کار اجازه دهد رهبر جدیدی را انتخاب کند و همچنین بازارها نیز آرامش داشته باشند.

جانسون بیشترین شانس را برای انتخاب شدن از سوی حزب محافظه‌کار به‌عنوان رهبر این حزب و متعاقب آن نخست‌وزیر بعدی انگلیس دارد. با این حال او تا پایان کار دولت محافظه‌کاران انگلیس دو سال دشوار را پیش رو دارد چرا که باید به رهبری مذاکرات به منظور ایجاد روابطی جدید با اتحادیه اروپا بپردازد.

احتمال جدایی اسکاتلند و ایرلند

در پی مشخص شدن همه‌پرسی در بریتانیا، حالا زمزمه‌های جدایی اسکاتلند و ایرلند هم به گوش می‌رسد. مردم این دو کشور تمایل زیادی برای ماندن در اتحادیه اروپا دارند و حالا با توجه به شرایط پیش آمده، برای حفظ ارتباط خود با اتحادیه اروپا به فکر استقلال از بریتانیا افتاده‌اند.

«الکس سالموند»، رهبر سابق حزب ملی اسکاتلند و نماینده پارلمانی این حزب دیروز در این باره گفت احتمال دارد که حزبش بار دیگر خواستار برگزاری همه‌پرسی استقلال آن سرزمین از بریتانیا شود.

وی عنوان کرده است: کار عاقلانه برای اسکاتلند این است که از اروپا خارج نشود.

نیکولا استرجن، وزیر اول اسکاتلند نیز اعلام کرد همه‌پرسی خروج از اتحادیه اروپا نشان می‌دهد مردم اسکاتلند آینده خود را در چارچوب اتحادیه اروپا می‌بینند. او گفت: برگزاری همه پرسی جدید درباره استقلال اسکاتلند از بریتانیا ممکن است.

در ایرلند، حزب شین فن که شاخه سیاسی ارتش جمهوری‌خواه ایرلند محسوب می‌شود به دنبال رأی مردم انگلیس به خروج از اتحادیه اروپا، خواستار برگزاری همه‌پرسی وحدت ایرلندشمالی و جنوبی شد.

نگرانی اتحادیه اروپا

با توجه به نتایج همه‌پرسی در بریتانیا، حالا این نگرانی در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا ایجاد شده است که دیگر کشورها هم به پیروی از انگلیس، به فکر جدایی از این اتحادیه باشند. بلافاصله بعد از مشخص شدن نتایج همه‌پرسی، احزاب دست راستی در کشورهایی مانند هلند و فرانسه به مردم انگلیس تبریک گفتند. ماری لوپن رئیس حزب ملی فرانسه دیروز خواستار برگزاری همه‌پرسی در کشور خود شد و طرح فرگزیت (طرح جدایی فرانسه از اروپا) را پیشنهاد داد.

آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان بعد از این همه‌پرسی گفت که خروج بریتانیا از اتحادیه به قاره اروپا و مکانیزم یکپارچه‌سازی آن ضربه وارد خواهد کرد. قرار است مرکل به‌زودی میزبان رهبران کشورهای پایه‌گذار اتحادیه اروپا باشد تا درباره آینده این نهاد مذاکره شود.

فرانسوا اولاند رئیس‌جمهوری فرانسه بعد از همه‌پرسی برگزیت گفت: خروج انگلیس از این اتحادیه به معنی تعامل مثل سابق برای اروپا نیست. وی تاکید کرد: این اتفاق به‌عنوان نخستین خروج یک کشور عضو از اتحادیه 28 کشوری اروپا عمیقا قاره اروپا را به چالش می‌کشد.

وی همچون دیگر رهبران اروپایی گفت که از بابت نتیجه همه‌پرسی روز پنجشنبه انگلیس عمیقا متاسف است، اما به رأی اکثریت احترام می‌گذارد. به گفته اولاند، اتحادیه اروپا باید برای حرکت به جلو دست به تغییراتی در خود بزند. اولاند اظهار کرد: این همه پرسی اروپا را در معرض یک آزمون قرار داده است. وی همچنین خواهان تقویت سیاست‌های امنیتی و صنعتی در اروپا شد.

واکنش‌های جهانی

یکی از عجیب‌ترین واکنش‌ها به این همه‌پرسی از سوی دونالد ترامپ نامزد جمهوری‌خواهان برای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ایراد شد. ترامپ در واکنش به رأی مردم انگلیس به خروج از اتحادیه‌ اروپا گفت، خیلی عالی است که انگلیسی‌ها کشورشان را پس گرفته‌اند.

به گزارش ایسنا، به نقل از روزنامه گاردین، دونالد ترامپ، کاندیدای جمهوری‌خواه ریاست‌جمهوری آمریکا در زمین گلف خود در اسکاتلند افزود: این خیلی عالی است که مردم انگلیس موفق به پس گرفتن کشور خود شدند.

مارتین شولتز رئیس پارلمان اروپا هم بعد از همه‌پرسی گفت: ما به این نتیجه احترام می‌گذاریم زمان آن رسیده که ما مسئولانه و با جدیت رفتار کنیم. دیوید کامرون مسئولیت‌هایش را در قبال کشورش دارد و ما نیز مسئولیت‌هایمان را در قبال آینده اتحادیه اروپا داریم. می‌توانید ببینید که در بازارها چه اتفاقی برای واحد پول انگلیس در حال رخ دادن است. من نمی‌خواهم این اتفاق برای واحد پول یورو نیز بیفتد.

دونالد تاسک، رئیس شورای اروپا نیز در واکنش به نتیجه همه‌پرسی روز پنجشنبه خروج از اتحادیه اروپا در انگلیس گفت: می‌خواهم به همه اطمینان دهم که ما برای این سناریوی منفی نیز آمادگی لازم را داریم.
وی افزود: همه رویه‌های لازم برای خروج انگلیس از اتحادیه اروپا صریحا مشخص بوده و در معاهدات این اتحادیه شرح داده شده‌اند.

تارو آسو، وزیر اقتصاد ژاپن هم از تاثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بر بازارهای مالی ابراز نگرانی شدید کرد.