صادرات گاز به اروپا؛ واقعیت یا رویا؟

دولت یازدهم مصر است رویای صادرات گاز به اروپا را عملیاتی کند، این در حالی‌است که برای افزایش ظرفیت بالا تا سال 96 و برای انتقال گاز از طریق خط لوله به اروپا حداقل تا سال 98 باید منتظر ماند. صادرات گاز به اروپا همواره یکی از رویاهای دیرینه برای ایران بوده است؛ موضوعی که در صورت تحقق آن از نظر سیاسی می‌تواند جایگاه دیپلماسی ویژه‌ای برای ایران ایجاد کند، اما از دید کارشناسان به دلیل اهمیت بالای نفت‌خام و بی‌اهمیت شمردن برداشت گاز از میادین از سوی مسئولان وقت عقب‌ماندگی جبران‌ناپذیری در این حوزه ایجاد شده است. بااین حال دولت یازدهم درصدد تحقق این رویا است و با جدی‌تر شدن لغو تحریم‌ها، صادرات گاز به اروپا از سوی سایر مسئولان نیز به‌عنوان امری شدنی مطرح می‌شود.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در جریان سفر به قزاقستان، اعلام کرده است که «ایران می‌تواند در زمینه تامین نیازهای گازی، به‌عنوان یک شریک قابل اعتماد و ثابت برای جامعه اروپایی ایفای نقش کند. ایران یک شریک گازی قابل اعتماد برای اقتصادهای آسیایی بوده است و غربی‌ها نیز ممکن است به‌زودی از آنها پیروی کنند. ایران مانند روسیه، از تمام منابع برای تامین گاز اروپا برخوردار است.»

در تحلیل پایگاه خبری یوپی‌ای نیز آمده است، ایران انتظار دارد در صورت دستیابی به توافقی نهایی با گروه 1+5، تحریم‌ها علیه این کشور برداشته شود. تحریم‌ها صادرات انرژی ایران را محدود کرده و لغو آنها می‌تواند به تهران کمک کند تا گاز خود را به بازارهای اروپایی صادر کند. اما سوال اینجاست که در صورت لغو تحریم‌ها برنامه‌های شرکت ملی گاز برای صادرات بازارهای اروپا خواهد بود و ایران با وجود ظرفیت موجود توان تولید بالا دارد؟

دستیابی به پیک تولید گاز در سال 95

علیرضا کاملی، مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز ایران در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «از سال گذشته روزانه 100میلیون مترمکعب به ظرفیت تولید اضافه شد و با تلاش بسیار موفق شدیم در پایان سال به 120 میلیون مترمکعب در روز دست‌ یابیم. برنامه‌ریزی به‌گونه‌ای است که تا سال 95 به پیک تولید دست خواهیم یافت و می‌توانیم تامین‌کننده گاز مورد نیاز کشورهای همسایه و بازارهای دور ازجمله اروپا باشیم.» وی با اشاره به اینک اولویت برای ما کشورهای همسایه است، می‌افزاید: «صادرات گاز به اروپا از دو مسیر از پیش تعیین شده قابل اجراست اما انتقال آن از طریق خط لوله مقرون به‌صرفه‌نیست و ما می‌توانیم از طریق صادرات گاز به‌صورت ال‌ان‌جی بازارهای دور ازجمله اروپا را داشته باشیم و لغو تحریم‌ها می‌تواند ما را به اهداف‌مان نزدیک کند البته تحقق صادرات گاز به اروپا حداقل در پنج سال آینده شدنی است.» وی در مورد گفته‌های وزیر امور خارجه نیز می‌افزاید: «مذاکرات ایران با عمان برای صادرات گاز در اولویت ماست بااین حال ظرفیت بالا در تولید می‌تواند ما را به بازار اروپا از طریق خط لوله و ال‌ان‌جی نزدیک کند.»

صادرات گاز به اروپا ادعاست

در این ارتباط حسن خسروجردی، یکی از فعالان بخش‌خصوصی و رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی نظری متفاوت دارد. وی با بیان اینکه مطرح کردن این مسئله که ایران می‌تواند گاز مورد نیاز اروپا را تامین کند در شرایط کنونی بهره‌برداری سیاسی است و امکان‌پذیر نیست، به «فرصت امروز» می‌گوید: «اروپا برای تامین نیازهای گازی تنها به یک کشور وابسته نمی‌شود و از آنجا که ایران به لحاظ سیاسی با غرب همسو نیست و گاز اروپا از طریق روسیه و منابع نزدیک تامین می‌شود از این‌رو نمی‌توان به این موضوع امید داشت که ایران تامین‌کننده گاز اروپا باشد.» وی با اشاره به اینکه ترکیه علاقه بیشتری برای دریافت گاز از ایران دارد و حتی به دنبال تبدیل گاز ایران به ال‌ان‌جی برای صادرات به اروپاست، می‌افزاید: «اگر ایران با ترکیه برای انتقال بیشتر گاز به توافق برسد بدون شک این طرح در چهار سال آینده عملیاتی خواهد شد اما در حال حاضر ایران توان صادرات گاز به اروپا را ندارد.»

در سال گذشته تولید گاز 75 میلیون مترمکعب در روز افزایش یافت و این موضوع موجب شد تا زمستان سال گذشته در تامین نیازهای گازی صنایع و نیروگاه‌ها مشکلات کمتری وجود داشته باشد با این حال هنوز در تامین نیازهای گازی نیروگاه‌ها و صنایع راه درازی در پیش‌رو داریم. خسروجردی با اشاره به این شرایط در کشور، معتقد است: امیدواریم نگرانی‌ها برای تامین گاز مورد نیاز داخلی امسال از بین برود و تا مازوت کمتری سوخته شود زیرا مقرون‌به‌صرفه‌تر است اما با تمام خوش‌بینی نمی‌توان به صادرات گاز به اروپا امیدوار بود.

در حال حاضر ایران برای صادرات گاز به عمان در حال مذاکره است و تامین گاز برای این کشور در صورت توافق نیازمند تولید بیشتر است و با میزان تولید کنونی نمی‌توان به بازار جدیدی فکر کرد. بدون شک برداشت از میادین مشترک گازی باید توسعه یابد. این فعال بخش‌خصوصی در این خصوص می‌گوید: «ایران قادر نیست به میزان قطر از میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی برداشت کند، چطور می‌توان به تولید بیشتر امیدوار شد. ایران تنها زمانی می‌تواند تامین‌کننده گاز بخشی از اروپا شود که خود اروپایی‌ها با سرمایه‌گذاری کلان برداشت مورد نیاز خود را داشته باشند اما ازآنجا که ایران از نظر سیاسی مستقل است نمی‌توان به این مسئله نیز زیاد امید داشت.»

به گفته خسروجردی میزان تولید کنونی در حدی نیست که با در نظر گرفتن آینده پنج ساله این ادعا را عملیاتی کند زیرا خط لوله‌ای برای انتقال گاز به اروپا ندارد، اگرچه از نظر ظرفیت گاز این گفته شدنی است و با برنامه‌ریزی برای استفاده از ظرفیت‌های موجود دور از انتظار نیست. در همین ارتباط علی شمس اردکانی، رییس کمیسیون انرژی اتاق درباره این موضوع به «فرصت امروز» اعلام کرده بود: «دولت کنونی سرمایه کافی ندارد. فرصت از دست رفته است. در بخش بین‌المللی و صادرات گاز فعلا توفیق نخواهیم داشت، مگر اینکه ایران از موقعیت خود در میان 16 کشور همسایه برای ایجاد شبکه گاز استفاده کند، موفقیت در این بخش در صورتی محقق خواهد شد که دولت تنها سیاست‌گذاری کند و بخش‌خصوصی مجری باشد، اگرچه مسئولان دولتی این فرصت را برای بخش‌خصوصی فراهم نمی‌کنند.»