دست کوتاه کشاورزان و خرمای بر نخیل مانده

نیمه پایانی فصل تابستان زمان برداشت محصول خرما از نخلستان‌های کشور است. ایران با تولید حدود یک میلیون تن خرما در سال جایگاه دومین تولیدکننده خرما را به خود اختصاص داده است. از این میزان تولید تنها 160 هزار تن یا 16 درصد از خرمای ایران راهی بازارهای جهانی می‌شود. در سال‌های اخیر و به دنبال تحریم‌های اقتصادی، خرمای ایرانی با برندهای فرانسه و امارات به فروش رفته‌ است.

البته بازارهای داخلی هم وضعیت بهتری ندارند و سرانه مصرف خرما در کشور تنها 7 کیلوگرم است. با یک حساب سرانگشتی می‌توان گفت نزدیک به 500 هزار تن خرما به مصرف داخلی می‌رسد. با این حساب حدود 350 هزار تن خرما در سال اضافه بر مصرف داریم که در انبارها و سردخانه‌ها می‌ماند و خریدار ندارد. این حجم از محصول نیاز به صنایع تبدیلی را بیش از پیش یادآور می‌شود.

کاهش تولید خرما در پی خشکسالی

در چنین شرایطی نخلداران جنوبی ما امسال با مشکلات دیگری مانند خشکسالی، کم‌آبی، شوری آب، ریزگردها، باد و توفان نیز درگیر بودند که تمام این عوامل منجر به یک‌سوم کاهش در تولید خرما شده است. نبود صنایع تبدیلی و فرآوری، نداشتن سردخانه و انبار مناسب برای ذخیره‌سازی خرما از دیگر مشکلات نخلداران کشور است. بر همه این مشکلات ریز و درشت، بازار کساد خرما را بیفزاییم که به قول مسعود اسدی، دبیر اجرایی خانه کشاورز خوزستان، قیمت خرید تضمینی آن از قیمت علوفه دام هم کمتر است.

مطابق معمول در فصل برداشت هر محصولی سر و کله دلالان و سلف‌خرها در مزارع و باغ‌ها پیدا می‌شود و محصول کشاورزان را به بهایی اندک می‌خرند تا پس از انبار در سردخانه‌ها و با داغ شدن بازار فروش، آنها را وارد چرخه مصرف کنند.

قیمت 700 تومانی خرما در نخلستان‌ها

امسال با اینکه محصول خرما با کاهش تولید همراه بوده اما افزایش قیمت چندانی نداشته است. به گفته کرامت وکیلی‌پور، رئیس مجمع ملی خبرگان کشاورزی و عضو هیات رئیسه انجمن ملی خرما، قیمت خرمای مضافتی و برخی دیگر از ارقام در استان هرمزگان از کیلوگرمی 700 تومان (با شاخه) تا 2500 تومان (بسته‌بندی شده) از نخلداران خریداری شده است.

وی در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، با اشاره به میزان تولید خرما در استان هرمزگان، می‌گوید: سال گذشته در استان هرمزگان حدود 130 هزار تن خرما تولید شد و با توجه به کاهش تولید، این میزان به 100 هزار تن می‌رسد. البته بیشترین خرمای تولیدی استان از نوع پیارم است که برداشت آن از نیمه دوم مهرماه آغاز می‌شود. به گفته وی، خرمای پیارم باید سر درخت خشک و سپس برداشت شود.

عضو هیات رئیسه انجمن ملی خرمای ایران که صادرکننده خرماست، وضعیت خرید این محصول را نسبت به سال گذشته کمی بهتر ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: به دلیل کاهش تولید، خریداران خرما در تلاشند سهم بیشتری از خرید داشته باشند و رقابت میان آنها باعث شده تا هم قیمت‌ها کمی بیشتر شود و هم خریدها به‌صورت نقدی باشد.

کشاورزان در مقابل بلایا تنها هستند

امسال خشکسالی، بی‌آبی، شوری آب و خاک، ریزگردها، توفان و بادهای شدید هم دست از سر نخلداران و باغداران جنوب، جنوب شرق و جنوب غرب کشور برنداشته و کشاورزی را در این مناطق با تهدیدهای جدی مواجه کرده است. کشاورزان و باغدارانی که از ابتدای فصل بهار با زحمت و تلاش فراوان باغ و مزارع‌شان را تیمار و نگهداری می‌کنند به امید فصل برداشت اما به یکباره با هجوم انبوهی از ریزگردها، توفان و تگرگ مواجه می‌شوند و محصول‌شان به باد هوا می‌رود. در همه جای دنیا دولت‌ها در چنین مواقعی از کشاورزان حمایت می‌کنند اما در ایران قضیه به‌گونه دیگری است و کشاورز و تولیدکننده باید خودش به تنهایی با همه این بلایا مبارزه کند.

خرماهای سنتی برای مصارف صنعتی

سعید خسروی، رئیس اتحادیه نخلداران حاجی‌آباد و عضو انجمن ملی خرما، به «فرصت امروز» می‌گوید: امسال با خشکسالی‌هایی که داشتیم همچنین گرمای زیاد و شوری آب، محصول خرما تا یک‌سوم کاهش داشته است. حدود 40 درصد از نخلستان‌های استان هرمزگان سنتی هستند و خرمای تولیدی‌شان به مصرف صنعتی می‌رسد.

بخشی از خرمای کشور به‌صورت تازه‌خوری مصرف می‌شود اما بیش از یک‌سوم خرمای تولید شده که خریدار زیادی هم ندارد باید در صنایع تبدیلی فرآوری شود و بخشی از بازار مصرف داخلی و خارجی را در اختیار بگیرد. این درحالی‌ است که در استان‌های جنوبی کشور که خرما خیز هستند با کمبود صنایع تبدیلی و فرآوری مواجهند.

خرما در جنوب صنایع در شمال!

وی با اشاره به کمبود صنایع تبدیلی و فرآوری خرما در این استان، تصریح می‌کند: قیمت خرمای صنعتی کیلوگرمی 500 تا 600 تومان است و چون کارخانه‌های فرآوری و لواشک‌سازی بیشتر در استان‌های شمالی و شمال‌غربی کشور استقرار دارند، کرایه حمل هر کیلو خرما 200 تومان است. به این مبلغ هزینه بارگیری را هم اگر اضافه کنیم چیزی دست نخلدار ما را نمی‌گیرد و مبلغ باقی‌مانده ارزش برداشت محصول را ندارد. با این تفاسیر برای کشاورز هر کیلو خرما حدود 300 تومان می‌شود که کفاف هزینه‌های برداشت را هم نمی‌دهد.

این نخلدار هرمزگانی ادامه می‌دهد: بخش دیگری از خرمای استان نیز مصرف خوراکی (تازه‌خوری) دارد که به‌صورت بسته‌بندی شده از نخلدار هر کیلوگرم 1300 تومان می‌خرند. سر جمع هزینه‌های تمام شده تولید خرما بیشتر از فروش آن است که رغبتی در کشاورزان ایجاد نمی‌کند.

عضو انجمن ملی خرما اظهار می‌کند: بارندگی شدید و تگرگ امسال به بخشی از نخلستان‌ها آسیب زده و بخشی دیگر از محصولات نیز در اثر گرما دچار خوشه خشکی شدند و کیفیت لازم را ندارد. به این ترتیب نسبت به سال گذشته تا یک‌سوم کاهش محصول داشته‌ایم.

صداو سیما برای فرهنگ‌سازی پول می‌خواهد

وی همچنین با اشاره به محدودیت صادرات و تحریم‌هایی که همچنان باقی است، تصریح می‌کند: تحریم‌های اقتصادی باعث شده بخشی از بازارهای جهانی خرما را از دست بدهیم. همچنین ناامنی جاده‌های ترانزیت ترکیه در ماه‌های اخیر نیز بر محدودیت‌های صادراتی اضافه شده است. از این‌رو امسال تاکنون هیچ سفارش خارجی نداشته‌ایم.

خسروی به بازار داخلی نیز اشاره و اظهار می‌کند: با توجه به مشکلات اقتصادی داخلی و کاهش توان خرید مردم، خرما که جزو کالاهای اساسی خانوار نیست جای زیادی در سبد خانوار ندارد. شوربختانه در سال‌های اخیر کاهش خرید و مصرف داخلی خرما را داشته‌ایم. البته وزارت کشاورزی در پی فرهنگ‌سازی برای مصرف بیشتر خرماست اما بچه‌های ما تمایل چندانی به خرما نشان نمی‌دهند و بیشتر به خوردن چیپس و پفک گرایش دارند.

صداوسیما هم در این زمینه کاری نمی‌کند و برای فرهنگ‌سازی مردم در مصرف خرما از ما پول می‌خواهد. کشاورزان هم پولی برای تبلیغ ندارند و توان مالی‌شان به اندازه صنایع چیپس و پفک‌سازی نیست که سودهای آنچنانی داشته باشند و تبلیغ‌های اغواگرانه کنند.