تابستان زنگ خطر بیماری‌های مشترک دام و انسان را به صدا درآورد

تب مالت یا بروسلوز از جمله بیماری‌های مشترک انسان و دام است که از راه تماس با دام‌های آلوده، مصرف لبنیات آلوده و پاستوریزه نشده و تماس با گوشت آلوده (در صورت زخم بودن دست) به انسان سرایت می‌کند. شیوع این بیماری که دوره طولانی دارد، در حال حاضر در کشور رو به گسترش است. کنترل نشدن دام‌های بیمار، مصرف شیر پاستوریزه نشده یا نجوشیده و قاچاق دام‌های آلوده از دلایل اصلی شیوع بیماری در افراد است. براساس آمار وزارت بهداشت و درمان، شیوع تب مالت در سال 82 به 12 هزار نفر و در سال 92 به 19 هزار نفر می‌رسید. با توجه به افزایش این بیماری، شمار مبتلایان از مرز 20 هزار نفر در سال 94 گذشته و حاکی از افزایش 50درصدی است. این آمار و ارقام درخصوص بیماری که سال‌ها کنترل شده بود، در کشوری که داعیه پیشرفت و توسعه دارد، هولناک است.

در کشورهای پیشرفته شیر و لبنیات تنها به‌صورت پاستوریزه در دسترس مردم قرار دارد و از فروشگاه‌های سنتی و فله‌ای لبنیات خبری نیست. در برخی از این کشورها حتی فروش لبنیات غیر‌پاستوریزه جرم محسوب می‌شود. این در حالی است که در کشور ما سر هر کوی و برزن بساط فله‌ای فروشی شیر، ماست، پنیر و سایر محصولات لبنی پهن و در سال‌های اخیر حتی گسترده‌تر هم شده است. شاید دلیل افزایش شمار مبتلایان تب مالت در کشور بی‌ارتباط با افزایش تعداد فروشگاه‌های لبنیات سنتی و فله‌ای نباشد. قاچاق دام‌های سبک از مرزهای شرقی و غربی نیز علت دیگر افزایش بیماری تب مالت در جمعیت دامی و انسانی ماست.

برنامه‌های کنترل بیماری بدون اعتبار و بودجه

این موضوع در روزهای گذشته توسط کمیسیون بهداشت مجلس پیگیری شده است. عبدالرحمن رستمیان، نایب رییس کمیسیون بهداشت نسبت به شیوع تب مالت و واردات بی‌رویه گوشت در سال گذشته از وزارت جهاد کشاورزی شدیدا انتقاد کرده و گفته که از وزیر جهاد سوالاتی را خواهیم پرسید و در صورت قانع نشدن نمایندگان، وزیر را به صحن مجلس خواهیم کشاند. کریم امیری، معاون بهداشت و مدیریت بیماری‌های مشترک سازمان دامپزشکی، در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز»، اظهار می‌کند: افزایش بیماری تب مالت انسانی تنها مربوط به دام نیست اما سازمان دامپزشکی برای کنترل این بیماری برنامه‌هایی در دست اجرا دارد. ما برای کنترل و نه ریشه‌کنی تب مالت نیز با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستیم.

وی ادامه می‌دهد: برای کنترل بیماری در دام به نیروهای خبره برای واکسیناسیون دام‌ها نیاز داریم اما با کمبود نیرو مواجهیم و به افراد بیشتری نیاز داریم درحالی‌که کل نیروی انسانی سازمان دامپزشکی به 6 هزار نفر در کشور هم نمی‌رسد. نیاز دیگر ما برای کنترل بیماری تب مالت در دام‌ها، واکسن‌های با کیفیت و کافی است که در این زمینه نیز کمبود داریم. افرادی که با دام سروکار دارند مانند دامداران و کارگران کشتارگاه‌ها نیز باید آموزش‌های لازم را ببینند تا در تماس با دام‌های آلوده مبتلا نشوند.

شیرهای آلوده به مصرف لبنیات فله‌ای می‌رسد

محمدرضا شیرزادی، رییس اداره بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت نیز با تایید این مشکلات، به «فرصت امروز» می‌گوید: برای کنترل تب مالت در کشور با وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی همکاری‌های لازم انجام می‌شود اما آنها برای کنترل بیماری در دام‌ها، محدودیت بودجه‌ای دارند. وی با تاکید بر اینکه موارد ابتلا به تب مالت در کشور افزایش قابل توجهی داشته، می‌افزاید: کنترل نشدن دام‌های آلوده و مصرف فرآورده‌های لبنی سنتی و فله‌ای علت اصلی این افزایش است. مردم در سال‌های اخیر به سمت لبنیات فله‌ای و سنتی رویکرد بیشتری نشان داده‌اند درحالی‌که فرآورده‌های لبنی فله‌ای زیر نظارت‌های بهداشتی قرار ندارند و احتمال آلودگی آنها بیشتر است. باید مردم را آگاه کرد تا در مصرف فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه دقت کنند.

وی بیشتر این فرآورده‌ها و محصولات سنتی لبنی را حاصل شیرهای آلوده‌ای که از کارخانه‌ها مرجوع می‌شوند اعلام و ادعا می‌کند: شیرهای آلوده‌ای که به علت بار میکروبی بالا قابل مصرف در صنایع نیست، در بازگشت به کارگاه‌های کوچک‌تر راه می‌یابند و پس از تبدیل به فرآورده‌های لبنی، به اسم محصولات سنتی به مردم فروخته می‌شوند.

تامین سلامت محصولات دامی با بودجه کشاورزی

امیری، معاون بهداشت و مدیریت بیماری‌های مشترک سازمان دامپزشکی در پاسخ به این پرسش که پیشنهاد اختصاص بخشی از بودجه سلامت به سازمان دامپزشکی به کجا رسید، می‌گوید: شوربختانه این درخواست ما از دولت تاکنون محقق نشده است و ما همچنان در حال پیگیری هستیم. وی تصریح می‌کند: سازمان دامپزشکی با اینکه نقش بسزایی در تامین سلامت جامعه دارد اما هیچ سهمی از بودجه سلامت ندارد و همچنان از بخش کشاورزی ارتزاق می‌کنیم. امیری تاکید می‌کند: اگر بودجه و اعتبارهای لازم برای واکسیناسیون کیفی و کافی تامین شود به صراحت قول می‌دهیم تا پنج سال آینده بیماری بروسلوز (تب مالت) در دام‌های کوچک نیز به‌صورت کامل کنترل و سپس ریشه‌کن شود.

رودررویی وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی در شیرهای فله‌ای

شیرزادی تاکید می‌کند: وزارت بهداشت برای آگاه‌سازی در زمینه تب مالت، در شهرستان‌ها و به‌ویژه روستاها، آموزش‌های لازم مانند جوشاندن شیر دست‌کم به مدت پنج دقیقه را به مردم می‌دهد اما بیشترین میزان آلودگی (تا 70 درصد) موارد ابتلا به تب مالت در روستاها از راه تماس مستقیم با دام آلوده و تنها 25 درصد موارد ابتلا در مناطق شهری به دلیل مصرف فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه است.

وی همچنین درخصوص لبنیات سنتی و فله‌ای که در شهرها به وفور وجود دارد، می‌گوید: سیاست‌های سازمان دامپزشکی با فله‌ای فروشی مخالف است و تمامی محصولات و فرآورده‌های دامی حتی در روستاها نیز باید به‌صورت پاستوریزه عرضه شود. برای کنترل عرضه محصولات نیز سازمان مشکل کمبود نیرو دارد. در این زمینه به همسویی و همکاری سایر سازمان‌ها نیازمندیم و وزارت بهداشت نیز قول همکاری داده است. البته فروشگاه‌های فله‌ای زیر نظارت وزارت بهداشت هستند و افرادی که بازرسی می‌کنند فروشگاه‌های متخلف را باید به دادگاه و مراجع قضایی اعلام کنند؛ این کار سختی نیست.

در مقابل امیری، می‌گوید: بسیاری از سموم در شیر با جوشاندن هم از بین نمی‌روند و به انسان منتقل می‌شوند. وزارت بهداشت اگر مردم را از پالم می‌ترساند باید خطرهای لبنیات فله‌ای را هم به آگاهی عمومی برساند تا از چاله به چاه نیفتند. وی راهکار دیگر در پیشگیری از بیماری تب مالت را فرهنگ‌سازی می‌داند و می‌افزاید: سازمان‌ها و رسانه ملی باید برای مردم فرهنگ‌سازی کنند تا از مصرف محصولات فله‌ای و سنتی خودداری کنند.