افزوده شدن 11شهر به برنامه ایمنی آب

نخستین همایش ملی آب‌های بسته‌بندی شده در حالی برگزار شد که این صنعت در یک ماه اخیر با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. اعلام تخلف 12 برند آب‌های معدنی و آشامیدنی از سوی رئیس سازمان غذا و دارو، هشدار به مردم در خصوص نخریدن آب معدنی دماوند، اختلاف نظرهای سازمان استاندارد با سازمان غذا و دارو و سپس رفع اتهام و از سرگیری تولید این برند در روز گذشته، سرجمع اتفاق‌هایی بود که در این یک ماه برای صنعت آب‌های بسته‌بندی کشور رخ داد.

این همایش به پیشنهاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و با کمک مرکز تحقیقات کیفیت آب پژوهشکده محیط‌زیست، انجمن آب‌های معدنی و آشامیدنی، انجمن علمی بهداشت محیط، مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو، شرکت مهندسی آب و فاضلاب و سازمان ملی استاندارد برگزار شد.

آلایندگی آب و پیامدهای آن بر سلامت افراد

در نخستین روز این همایش سیمین ناصری، استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس شورای برگزاری همایش در سخنانی با اشاره به اهمیت موضوع آب در زندگی انسان و بیماری‌های ناشی از آن اظهار کرد: اگر آب، کوچک‌ترین آلایندگی بیولوژیــکی و شیـــمیایی داشته باشد، در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت عوارض متعددی را ایجاد می‌کند. اگر آب سالم و تصفیه شده به دست مردم نرسد، بیماری‌هایی را به همراه دارد که بار مالی بسیاری نیز بر مردم و دولت وارد می‌کند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: بر همین اساس سازمان ملل در هزاره سوم یکی از ارکان اصلی فعالیت‌های خود را بر دسترسی کشورها به آب آشامیدنی سالم قرار داد و تعهدات دولت‌ها را برای فراهم کردن بسترهای لازم خواستار شد.

رئیس شورای برگزاری نخستین همایش ملی آب‌های بسته‌بندی شده، با اشاره به تصویب سند راهبرد ملی بهبود کیفیت آب شرب در سال‌های گذشته اظهار کرد: این سند که به تصویب شورای سلامت وزارت بهداشت و دولت رسیده، یکی از بندهای راهبردهای آن به ارتقای مدیریت کیفیت آب‌های آشامیدنی بطری شده، معدنی و بسته‌بندی شده تاکید دارد که مجری این بند، وزارت بهداشت است. شرکت‌های خصوصی تولیدکننده نیز، مسئولیت تامین آب‌های بسته‌بندی شده را بر عهده دارند.

دانشگاه علوم پزشکی بازوی توانمند علمی برای صنایع

ناصری تاکید کرد: دانشگاه علوم پزشکی نیز در چارچوب این ابعاد و راهبردها می‌تواند قدم‌های موثری بردارد و برگزاری این همایش یکی از این اقدامات و نقطه شروع این همکار‌های مشترک است. ارتباط علمی و منطقی میان صنعت و مراکز دانشگاهی باید انجام شود و دانشگاه علوم پزشکی تهران با توجه به جایگاه نخستش در پژوهش‌ها و تحقیقات علمی می‌تواند بازوی علمی و پژوهشی قوی برای صنعت (غذا) باشد.

رئیس شورای برگزاری نخستین همایش ملی آب‌های بسته‌بندی شده، در ادامه از آغاز اجرای طرح جامع مطالعاتی دستگاه‌های تصفیه آب با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خبر داد و گفت: در اجرای این طرح، عملکرد برندهای پرمصرف دستگاه‌های تصفیه آب بررسی می‌شود و نتایج این طرح تحقیقاتی هفت ماه دیگر اعلام خواهد شد.

تردید در کیفیت آب‌های لوله‌کشی

وی گفت: درست یا اشتباه، اکنون سیستم‌های تصفیه آب در کشور استفاده می‌شود و مردم بدون آگاهی از عملکرد این دستگاه‌ها، آنها را می‌خرند، درحالی‌که نمی‌دانند آنها را در کجا و در چه زمانی باید استفاده کنند. اکنون استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب به امری لوکس تبدیل شده است، گرچه در مناطقی که مشکلات کیفی آب داریم، استفاده از این دستگاه‌ها اشکالی ندارد. ناصری اعلام کرد: براساس آمارها 95‌درصد از مناطق مختلف کشور به آب لوله‌کشی دسترسی دارند اما به‌عنوان محقق، درباره کیفیت این آب‌ها تردید دارم که آیا کیفیت آب‌های لوله‌کشی متناسب با استانداردهای ملی است یا نه؟

پایش کیفیت آب از منبع تا مصرف در دستور کار

در ادامه همایش کاظم ندافی، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا، با اشاره به برگزاری این همایش در شرایط خاص و در حالی که بحث‌های جدی در کیفیت آب‌های بسته‌بندی کشور مطرح می‌شود، افزود: مصوبه جداسازی آب شرب از سایر مصارف نیز در مجلس در دست بررسی است و اجرای آن بر عهده وزارت نیرو گذاشته شد. وی تاکید کرد: آب آشامیدنی به قدری مهم است که تمامی کشورها برای داشتن محصول مطمئن برنامه‌ریزی جامعی از منبع تا توزیع و مصرف آن دارند. به همین دلیل ما کنترل محصول نهایی را برای آب آشامیدنی کافی نمی‌دانیم. کنترل و نظارت بر کیفیت محصول تنها یکی از جنبه‌های بهداشتی و سلامت آب است. اگر می‌خواهیم محصول سالمی به مردم بدهیم باید نظارت‌های جامعی از منبع برداشت آب تا بسته‌بندی، توزیع و مصرف آن انجام شود.

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا گفت: پژوهشکده محیط زیست کامل‌ترین تحقیق‌ها را در زمینه کیفیت آب‌های بسته‌بندی شده کشور انجام داده و نتایج آن را منتشر کرده است. برنامه‌هایی نیز برای تعریف آب‌های معدنی و نشست‌های تخصصی در زمینه پایش و چالش‌های آب‌های بسته‌بندی شده خواهیم داشت.

نگرانی‌ها در زمینه آب بیشتر می‌شود

خسرو صادق‌نیت، مدیرکل مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، دیگر سخنران نخستین همایش ملی آب‌های بسته‌بندی شده بود. وی موضوع آب‌های بسته‌بندی را یکی از معضلاتی دانست که امروزه با آن مواجه هستیم و افزود: هر چه می‌گذرد نگرانی‌ها در این زمینه بیشتر می‌شود. همچنین با توجه به تغییرات اقلیمی که کشور را زیر تاثیر قرار داده، منابع آبی نیز از نظر کیفیت و کمیت با مشکلاتی روبه‌رو شده‌اند. وی ادامه داد: تغییر رویه در سبک زندگی ما باعث شده تا مصرف آب‌های بسته‌بندی نیز بیشتر شود. بنابراین توجه‌ها به این موضوع هم باید بیشتر شود. براساس تقسیم کار، سلامت مواد‌غذایی و آب‌های آشامیدنی که در کارخانه‌ها تولید می‌شوند بر عهده سازمان غذا و دارو است اما مرکز سلامت محیط و کار بر بخش عرضه آن نظارت می‌کند.

مدیرکل مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، از اجرای برنامه ایمنی آب در سه شهر بزرگ خبر داد و افزود: امسال 11 شهر به برنامه ایمنی آب اضافه می‌شوند و با ارتباط و هماهنگی ارگان‌های مختلف مانند محیط زیست، شهرداری، وزارت نیرو و وزارت بهداشت از منبع تا توزیع و محل مصرف به ایمنی آب توجه خواهد شد. بر همین اساس بنا داریم از چشمه‌ها و سرمنشا آلودگی آب‌های بسته‌بندی شده پیشگیری کنیم و نقش استادان و مراکز تحقیقاتی نیز در این زمینه موثر خواهد بود. بدون این حمایت‌ها و همکاری‌ها نتایج مطلوبی به دست نمی‌آید. باید با کمک هم سلامت جامعه را تضمین کنیم و کارخانه‌ها نیز ضلع دیگر این مثلث همکاری خواهند بود.

آب را بطر نکنیم

جلال شایگان، استاد دانشکده مهندسی شیمی و نفت دانشگاه صنعتی شریف نیز در این همایش با ایراد سخنانی، ایمنی شیمیایی آب‌های بطـــری شده و پت‌ها (بطری ها ی آب‌های بسته‌بندی را به چالش کشید و تصریح کرد: به جای شعر آب را گل نکنیم باید بسراییم؛ آب را بطر نکنیم. شاید این موضوع کوچکی به نظر برسد اما اهمیت بسیاری دارد و نقش اساسی در زندگی ما می‌گذارد.

این استاد دانشگاه شریف با اشاره به موضوع نگهداری آب‌های بسته‌بندی در شرایط مختلف دمایی و بازه زمانی اظهار کرد: بسته‌های آب نباید در شرایط دمایی متفاوت قرار گیرند. برای نمونه در روزهای گرم تابستان تهران که بسته‌ها زیر دمای 40 درجه قرار می‌گیرند، در شب این دما کاهش یافته و همین تغییرات دمایی تاثیر نامناسبی روی کیفیت آب می‌گذارد. فریز کردن آب‌های بسته‌بندی هم یکی از ایرادات دیگر است که باید در این زمینه‌ها مطالعات کاملی انجام شود.

متخصصان جایگزینی برای بطری‌ها بیابند

شایگان بعد دیگر ماجرای آب‌های بسته‌بندی را آلودگی زیست محیطی بطری‌ها دانست و افزود: در سال تقریبا برای حدود یک‌میلیون متر مکعب آبی که داخل بطری می‌شود 21‌هزار تن پلاستیک مصرف می‌کنیم. یعنی در هر مایل مربع 40‌هزار بطری می‌شود در محیط پیدا کرد. بازیافت بطری‌های پت هم به 30‌درصد نمی‌رسد و بیش از 70‌درصد آن در طبیعت رها می‌شود.

استاد شیمی و نفت دانشگاه صنعتی شریف ماده اصلی پت (بطری)‌ها را اتیلن دانست و گفت: اتیلن ماده اصلی پت‌هاست و مواد مختلف دیگری مانند رزین نیز به آن افزوده می‌شود. مقداری از مواد سمی پت‌ها در داخل آب و بقیه نیز وارد محیط می‌شوند. بنابراین متخصصان پلیمر ما باید تلاش کنند تا جایگزین پت‌ها ماده مناسب دیگری ارائه کنند. شیشه یکی از قدیمی‌ترین جایگزین‌هاست اما به دلایلی استفاده نمی‌شود.

مردم نگران آلودگی آب‌های بطری شده نباشند

مسعود یونسیان، معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: «آب‌های بطری شده قدمتی 200 ساله در جهان دارند و نخستین بار شرکت کوکاکولا از بطری‌های پت برای بسته‌بندی نوشابه و سپس آب‌های آشامیدنی استفاده کرد. از آن زمان به بعد که تولید آب‌های بسته‌بندی در جهان رایج شد، همواره نگرانی‌هایی در جامعه وجود داشته است. بر همین اساس این وظیفه متخصصان و کارشناسان مربوط است که خطاها را به جامعه آلارم بدهند و از سوی دیگر نیز مطالعات‌شان بر پایه‌های علمی و به دور از هرگونه غفلت و اشتباه باشد. اگر در اعلام این نتایج غفلتی همراه باشد هم سلامت جامعه و هم منافع شرکت‌های تولیدکننده به خطر می‌افتد، بنابراین وظیفه کارشناسان این حوزه بسیار خطیر است.»

یونسیان بیان کرد: «براساس مطالعات انجام شده در حال حاضر مصرف آب‌های بسته‌بندی و بطری شده در کشور هیچ خطری ندارد و به‌جز موارد اندکی از کادمیوم و سایر مواد آلاینده آن هم در شرایط نگهداری غیر‌استریل و در تغییرات دمایی و بازه زمانی زیاد، از هر نظر این محصولات ایمن هستند. به گفته یکی از استادان دانشگاه جان هاپکینز، مردم نباید از مصرف آب‌های بطری شده نگران باشند.»

وی افزود:  «این مطالعات برای آلاینده‌ها در شرایط کنونی است که انجام شده و ممکن است در آینده تغییر کند. به هر روی در حال حاضر آب‌های بسته‌بندی و بطری شده در کشور ایمن هستند.»

تهران 25‌درصد از آب‌های تولیدی کشور را مصرف می‌کند

مهتاب باغبان، رییس گروه نظارت بر کنترل کیفیت و بهداشت آب کشور نیز عنوان نمود: «کشور ما در مسیر عبور از بحران خشکسالی 30 ساله‌ای قرار دارد که نزدیک به نیمی از آن (14 سال) را پشت سر گذاشته است. کاهش بارش‌ها، تغییرات اقلیم را برای کشور در پی داشته است. محدود بودن منابع آبی ما را ناگزیر کرد تا در سال‌های اخیر برداشت‌های زیادی از منابع آب‌های زیرزمینی داشته باشیم و بیش از حد مجاز برداشت کنیم. این برداشت‌های بی‌رویه تاثیر بسیاری بر کیفیت و کمیت آب‌های زیرزمینی گذاشته و آبخوان‌های ما که محدودیت‌هایی در جایگزینی دارند، آسیب دیده‌اند.»

باغبان اضافه کرد: «حجم آب‌های تولیدی در کشور از مهر 93 تا مهر 94 (یک سال) حدود 5600‌میلیون متر مکعب بوده که در تهران 57‌درصد از منابع آب‌های زیرزمینی برداشت کرده‌ایم. تهران با 25‌درصد جمعیت کشور 25‌درصد از آب‌های تولیدی را نیز مصرف می‌کند و 48‌درصد از این برداشت‌ها مربوط به منابع آب‌های زیرزمینی است. طرح دو سامانه‌ای شدن شبکه آب‌های شهری یکی از طرح‌هایی است که در صورت اجرا می‌تواند به عبور کشور از بحران آب و خشکسالی‌ها کمک کند. برای اجرای این طرح باید مطالعات جداگانه‌ای برای هر منطقه براساس شرایط اقلیمی و اجتماعی آن در نظر گرفته شود. جانمایی درست طرح یکی دیگر از موضوع‌هایی است که در طرح دو سامانه‌ای شدن شبکه آب باید به آن توجه کرد.»

حاشیه

از حاشیه‌های این همایش، حضور نداشتن بخشی از اعضای انجمن آب‌های معدنی و آشامیدنی بود که به دلیل مسائل پیش آمده در هفته‌های اخیر شرکت در همایش را ممنوع کردند. همچنین مسئولان سازمان غذا و دارو و صنایع غذایی و اتاق بازرگانی نیز در این همایش حضور نداشتند. گفتنی است، دومین روز این همایش نیز امروز با حضور استادان و متخصصان این حوزه در حال برگزاری است.