رویکرد حراج آثار هنری «کامبیز درم بخش» زیر ذره بین «فرصت امروز» / آتیش زدم به مالم!

شوالیه هنرهای تجسمی، با حراج آثار خود آتش به مالش زد! کامبیز درم بخش، کاریکاتوریست پیشکسوت و باسابقه که نگاه تیز و انتقادی او همیشه در آثارش مشهود است، تصمیم گرفته با حراج آثارش، آنها را روانه خانه کسانی کند که توانایی کمتری در خرید آثار هنری دارند. به این ترتیب او پانصد اثر خود از میان کارهای طراحی، کاریکاتور، نقاشی، تصویرسازی، مینیاتور و عکاسی اش را برای فروش در گالری آریانا به حراج گذاشت.

این حراجی که عنوان جذاب «آتیش زدم به مالم» را داشت، میزبان هنرمندان و علاقه مندان بسیاری به هنرهای تجسمی در این گالری  بود. باید دید که چنین رویکرد فروشی، چه اثری در پرسونال برند این فرد داشته و چقدر به ارتقای فروش و استقبال از بازار حوزه تجسمی کمک می کند؟ برای کسب اطلاع از این موضوع، پای صحبت های علی داننده، کارشناس ارشد بازاریابی و مشاور در حوزه تبلیغات و برند و دکتر حسین خطیبی، دکترای علوم ارتباطات اجتماعی و مدرس دانشگاه نشستیم.

درگیر کردن تعداد مخاطبان بیشتر با هنر

علی داننده، کارشناس ارشد بازاریابی و مشاور در حوزه تبلیغات و برند در مورد رویکرد این حراج و اینکه چقدر می تواند به فروش کمک کند به «فرصت امروز» می گوید: به هر حال این یک حرکت نو و جدید در این حوزه است. اساسا فروش این آثار هنری، مخاطب و مشتری خاص و ویژه خود را دارد و گروه مخاطبان هدف این آثار هم از طبقه و جایگاه متفاوتی برخوردار هستند.

با این توضیحات به نظر می رسد که انگیزه اصلی برگزارکنندگان این رویداد، درگیر کردن تعداد بیشتری از مردم با این دسته از محصولات هنری است تا علاوه بر علاقه مندان و مجموعه داران آثار هنری که تا قبل از این مشتری اصلی این محصولات بودند، پای مخاطبان عام تری به این عرصه باز شود تا بتوانند از این طریق هم دامنه مشتریان و مخاطبان خود را گسترده تر و هم به چرخه اقتصادی این حوزه کمک کنند.

این اواخر ما شاهد یک رونق نسبی در حوزه فروش آثار هنری بودیم. چندین مورد حراج آثار هنری در تهران که با استقبال خوبی روبه رو شد و همچنین رقم بالای آثار هنری هنرمندان ایرانی در حراج کریستی دوبی مانند آثار استاد تناولی یا نقاشی های سهراب سپهری و... از اتفاقات خوب این عرصه بود.

اما در آسیب شناسی این بحث بیشتر از اینکه در حوزه اقتصادی مشکل داشته باشیم از یک فقر فرهنگی کهنه رنج می بریم. نمی خواهم وارد مباحث تکراری مربوط به تیراژ پایین کتاب ها و آمار به شدت تاسف برانگیز میزان مطالعه در جامعه و عدم رعایت حقوق صاحبان اثر یا کپی  رایت شوم، اما باید به این موضوع اشاره شود که در خانه بسیاری از مردم طبقه متوسط، تزیینات و اکسسوریزهایی می بینیم که شاید از نظر قیمتی بالاتر از این آثار هنری باشند ولی بسیاری از نقاشی ها و آثار صنایع دستی روی دست صاحبان آثار می ماند تا این هنر- صنعت از وضعیت قابل قبولی برخوردار نباشد.

مباحث مربوط به اقتصاد هنر بسیار مفصل است و با رویکردها و جنبه های گوناگون می توان درباره این موضوع صحبت کرد. در کل به نظر من این اتفاق، حرکت خوبی است چراکه تعداد بیشتری از مردم را با این آثار آشنا و درگیر می کند و در صورت استقبال احتمالی از طرف مردم، می توان با تکرار این اتفاقات و برنامه ریزی های بعدی، رشد قابل قبولی را در اقتصاد این عرصه شاهد باشیم.

تقویت برند شخصی هنرمند

این کارشناس در پاسخ به این سوال که آیا حراج آثار به پرسونال برند این هنرمند آسیبی می زند یا خیر، می گوید: باوری میان بعضی از هنرمندان رواج یافته که هرچه از عموم مردم فاصله بگیری، هنرمندتر و روشنفکرتر هستی! هرچند حوزه نقاشی و آثار تجسمی مخاطب خاص تری دارد ولی هر فرصتی را برای رسیدن به مخاطبان بیشتر در این حوزه باید غنیمت دانست.

ایشان به عنوان یکی از اساتید قدیمی در حوزه تصویرگری و کاریکاتور که صاحب جوایز بسیاری در این حوزه شده اند و نخستین هنرمند تجسمی ایرانی است که نشان شوالیه از کشور فرانسه را در کارنامه خود دارد، با برگزاری این نمایشگاه با مخاطبان بیشتری درگیر می شود و آثارش در مکان های بیشتری در معرض دیده شدن قرار می گیرد و این خود می تواند به برند شخصی ایشان کمک کند.

هدف اسپانسر چیست؟

این مشاور بازاریابی و تبلیغات درباره اسپانسرینگ این رویداد که توسط پیکوآدرو انجام شده و میزان سنخیت این برند با پرسونال برند کامبیز درم بخش می گوید: برند پیکوآدرو یک برند لاکچری محصولات چرمی است که جزو نخستین شرکت هایی بود که در سایه فضای مثبت ایجاد شده بر اثر توافقات برجام، در ایران نمایندگی زد و شروع به فعالیت کرد.

اینکه این شرکت در این رویداد به عنوان اسپانسر حضور دارد، فی النفسه حرکت مثبت و مفیدی است که می تواند به ارتقای تصویر ذهنی مشتریان و رسیدن به جایگاه مطلوبی در اذهان مشتریان و مخاطبانش کمک کند. ولی نکته ای که وجود دارد این است که این برند دقیقا با چه هدفی و با چه رویکردی در این رویداد به عنوان حامی یا اسپانسر حضور دارد؟

این شرکت در گذشته هم در یک یا دو فیلم سینمایی حضور داشته است ولی آیا می توان بین اینها اهداف و انگیزه های مشترکی پیدا کرد یا اینکه صرف حضور به عنوان اسپانسر و خرید چند رسانه محیطی برای این منظور کفایت می کند و برنامه های بازاریابی و تبلیغات این شرکت را پیش می برد؟

و اصلا اینکه این حضورها در نقشه «ارتباطات یکپارچه بازاریابی و برند» این شرکت تعریف شده است یا خیر. متاسفانه در عرصه تبلیغات شاهد اتفاقاتی هستیم که صرفا براساس روابط افراد شکل می گیرد و منطق و محاسبات تئوریک و برنامه ریزی های استراتژیک سازمان ها را به حاشیه می راند و این در درازمدت به برند و سازمان ضربه می زند.

تصویر ذهنی گران نسبت به آثار هنری

داننده در ادامه درباره عدم استقبال مخاطبان از بازار حوزه های تجسمی برای ارتقای فروش در این حوزه اضافه می کند: قبل از هر اقدامی باید در این حوزه فرهنگ سازی کنیم. رسانه ها، هنرمندان و متولیان و تصمیم گیران این حوزه باید با ایجاد بستر مناسب و فرهنگ سازی به گسترش و نفوذ بیشتر این آثار در بین مردم کمک کنند که به صورت طبیعی، نتیجه این اقدامات افزایش فروش و رشد اقتصادی این حوزه را در پی خواهد داشت.

وی در پایان در مورد قیمت گذاری پایین این آثار می گوید: قیمت گذاری پایین این آثار (شروع قیمت ها از صد هزار تومان است) و آنچه در تبلیغات این نمایشگاه شاهدش هستیم با این عنوان که «آتیش زدم به مالم»، تکنیک جالبی برای جلب توجه و ترغیب مشتری برای حضور در گالری است. با این توجیه که شاید بسیاری از مردم به دلیل فاصله زیاد با این هنر، تصویر ذهنی بسیار گرانی نسبت به آثار موجود در گالری های هنری داشته باشند.

اثر هنری اصل برای تمام اقشار جامعه

در ادامه دکتر حسین خطیبی، دکترای علوم ارتباطات اجتماعی و مدرس دانشگاه در مورد این رویکرد به «فرصت امروز» چنین توضیح می دهد که کامبیز درم بخش برای نخستین بار در ایران، حراج آثار هنری را به راه انداخته است. این حراج به معنای واقعی است. ما همیشه از حراج انتظار ارزان تر شدن قیمت آثار را داریم. در این نمایشگاه نیز قیمت آثار بسیار پایین تر از قیمت معمول است. در حالی که بسیاری از نمایشگاه های حراجی در واقع با افزایش قیمت و سپس تخفیف سعی در فروش محصولات خود دارند و نرخ را به جای پایین آوردن، بالا می برند.

با استفاده از این روش، همه افراد حتی افرادی با بودجه کم می توانند یک اثر هنری از کامبیز درم بخش داشته باشند. به این ترتیب راه هنر به خانه مردم باز شده و امکان خرید آثار هنری به قیمت پایین تر برای آنها فراهم شده است. شاید یکی از نگرانی ها این باشد که با این حراج، ارزش هنری کار پایین آید، در حالی که کاملا برعکس است.

حتی حجم زیادی از آثار نقاشان بزرگی مانند پیکاسو در اختیار مردم معمولی است و اکنون نیز بسیاری از امضاها و چاپ سنگی های این هنرمند به قیمت پایین به فروش می رسد. به این ترتیب آثار بیشتر در اختیار مالکین و دارندگان بیشتری قرار می گیرد و حتی افراد با وضعیت های مالی پایین تر می توانند آثاری از نقاشان مشهور داشته باشند. قیمت این آثار در طولانی مدت بیشتر می شود و در واقع این حراج ها به نفع هنرمند و مردم است.

هنرمند 500 اثر می فروشد و 500 نفر به مجموعه دارانش اضافه می شود، پس از این جریان ضرر نکرده و به ارتقای هنر کشور کمک می کند. مخاطب عام یاد می گیرد که از اثر هنری لذت ببرد و تبدیل به ارزش و گنجینه خانوادگی برای او شود. این منفعت دو طرفه است، هم مردم می توانند اثری اصل داشته باشند و هم به شناخته شدن بیشتر هنرمند کمک می کند. اما اگر به جای آن، تنها نمایشگاهی ساده در گوشه شهر بود، حتی آن ارزش خبری که این رویداد داشت را ایجاد نمی کرد.

کارگاه خلاقیت

خطیبی در مورد پرسونال برند این هنرمند ادامه می دهد: این رویداد در جهت تقویت این پرسونال برند است؛ هنرمندی که جرأت کرده آثارش را در اختیار تمام قشرها قرار دهد، تا اینکه در نمایشگاهی لوکس، تنها مخاطبانی خاص داشته باشد. کامبیز درم بخش هنرمندی است که امضایش از سنش بزرگ تر است. خیلی از پدران ما با نام ایشان آشنا هستند. او کارش را از کارتونیست بودن در روزنامه های تیراژ بالا شروع کرده و همیشه مردم با او در ارتباط بوده اند. او همیشه هنرش را در اختیار مردم قرار داده و این یک ارزش برای برند ایشان است. دولت فرانسه نیز به ایشان لقب شوالیه تجسمی را داده است.

اگر این نمایشگاه را ببینید، با 500 اثر، 500 قصه و 500 نوع نگاه جدید به جهان آشنا می شوید. این نمایشگاه هنری را می توان ساعت ها دید و با تماشای تک تک آثار، نوع دیگری به دنیا نگاه کرد. آنجا یک کارگاه خلاقیت است.

حمایت از فرهنگ و هنر

این مدرس دانشگاه در خصوص بحث اسپانسرینگ این رویداد که توسط پیکوآدرو به انجام رسیده است، ادامه می دهد: شرکت های تجاری می توانند به ارتقای هنر کمک کنند. پیکوآدرو اسپانسر تبلیغاتی این رویداد بوده است و بیلبوردهایی تبلیغاتی در جهت این رویداد در اختیار کامبیز درم بخش قرار داده است و به این ترتیب در کنار توسعه برند خود، به فرهنگ و هنر هم علاقه نشان داده است.

وجه اشتراک خاصی میان اسپانسر و پرسونال برند وجود ندارد و هدف اسپانسر معرفی برند خود و حمایت از فرهنگ و هنر است. شاید بیلبورد ساده ای از محصولات چرمی آنقدر به چشم نمی آمد تا این بیلبورد که در کنارش مخاطب را تشویق به حضور در گالری و خرید آثار هنری کند. اصحاب تجارت و صنعت می توانند از حضور در کنار هنر و هنرمند، برند خود را توسعه داده و اهداف مسئولیت اجتماعی خود را تکمیل کنند.

رکود نداریم

او در مورد بازار هنرهای تجسمی می افزاید: بازار هنرهای تجسمی تابعی از اقتصاد و بازار کل کشور است. در سال های اخیر رونق خوبی را در این بازار شاهد بوده ایم. مردم هم از خرید این آثار لذت می برند و هم تمایل به سرمایه گذاری و کسب سود از این حوزه دارند. رکود چندانی در این صنعت وجود ندارد و در سال های اخیر این صنعت رونق گرفته است.

فروش آثار هنری در حراجی نیز با استقبال خوبی مواجه شده و این اقدام یکی از اقدامات مفید در زمینه فرهنگ سازی خرید این آثار است. این حراج تنها هدف مالی نداشته،  بلکه هدف در اختیار گذاشتن آثار اصل برای تمام اقشار و علاقه مندی بیشتر آنها به هنر است. قیمت آثار نیز از 100هزار تومان شروع می شود و معیار ارزش گذاری دست خود هنرمند بوده است. این آثار دستی کشیده شده و اصل و اورجینال است.

کمک به اقتصاد هنر

خطیبی در انتها صحبت های خود را چنین جمع بندی می کند که در کشور ما هنرمندان زیادی وجود دارند که دارای استعداد بالایی در زمینه فرهنگ و هنر هستند. هر چه اقتصاد هنر توسعه و گسترش پیدا کند، میزان اشتغال افزایش پیدا کرده و تولید ناخالص ملی و صادرات آثار ایرانی در دنیا رونق می یابد. در واقع هر چه به اقتصاد هنر کمک کنیم، به تولید ناخالص ملی کشورمان کمک کرده ایم.

ارتباط با نویسنده: hoda.rezaeii@yahoo.com