گزارشی از کسب‌ و کار نهال‌ کاری در ایران / کاشت نهال ، برداشت سود

بیش از 10هزار سال از زمانی که انسان به کشت و کار و کشاورزی مشغول شد، می‌گذرد. در این مدت یک راه غالب برای افزایش درختان ثمری یا غیرثمری مهم‌کاشت بذر و تولید نهال آنها بود. بعدها کشاورزان متوجه شدند تولید نهال به کمک روش‌های رویشی مانند کاشت قلمه یا پیوند هم ممکن است. به هر حال با پیشرفت علوم مختلف، افزایش جمعیت و نیاز به تولید بالاتر مواد‌غذایی، تولید نهال به مرور به صنعتی با قابلیت درآمدزایی بالا تبدیل شد.

نهالستان‌ها واحدهای تولید پایه یا پیوندک برای پیوند زدن باغدار یا تولید نهال کامل بذری یا پیوند شده برای احداث باغ یا فضای سبز است. در نهالستان معمولا یک گلخانه برای نگهداری نهال‌های پیوندی، ریشه‌دار کردن قلمه‌ها و انجام سایر فعالیت‌ها وجود دارد که بسته به حجم کار ابعاد مختلفی از کوچک تا بزرگ دارد.

یک خزانه برای کاشت بذر نهال‌ها و خزانه دیگر برای پرورش و نگهداری نهال‌های پیوند شده دارد. پیوندک‌های مورد نیاز به‌صورت اصولی باید از باغ‌های مادری تامین و روی پایه‌های تولیدی نهالستان پیوند می‌شوند.

باغ‌های مادری که عدم وجود آنها در کشور از بزرگ‌ترین غایبان تولید نهال است، نهالستان‌هایی برای تامین پیوندک سالم، عاری از بیماری و گواهی شده با ضمانت اصالت رقم است که دارای تجهیزات کشت بافت و گلخانه پیشرفته برای تولید پیوندک یا پایه‌ها است.

در کشور وجود یک باغ مادری در هر استان یا حداقل هر منطقه کاملا ضروری به نظر می‌رسد. خود باغ‌های مادری از لحاظ اقتصادی سودآوری بالا دارند چون آنچه عرضه می‌دارند نه یک گیاه کامل که پیوندک یا قسمت کوچکی از یک گیاه با فروش تضمینی و قیمت مناسب برای تولیدکننده است.

احداث باغ‌های مادری فرصت سرمایه‌گذاری بسیار جذابی برای علاقه‌مندان به کشاورزی است. اگرچه پاره‌ای از فعالیت‌ها در نهالستان‌ها مکانیزه شده‌اند اما خزانه تولید نهال، از واحدهایی است که به‌شدت به نیروی کار انسانی وابسته است. از آنجا که‌ گونه‌های مختلف نیازهای متفاوتی دارند، بنابراین عملیات کاشت، داشت و برداشت آنها هم به‌صورت جداگانه با سرکشی مستمر و مدیریت دقیق انجام می‌شود.

صنعت جهانی نهال‌کاری

براساس یک پژوهش در انگلستان 70درصد هزینه‌های تولید مربوط به نیروی انسانی تخمین زده می‌شود. می‌توان انتظار داشت با ورود سیستم‌های اتوماتیک و استفاده از کامپیوترها در مدیریت نهالستان هزینه نیروی انسانی در سال‌های آینده کاهش نشان بدهد.

بررسی آماری بین سال‌های 2009 تا 2014 نشان می‌دهد در ایالات متحده آمریکا تولید گل و نهال روی هم رفته در هر سال تقریبا 15 میلیارد دلار درآمد برای اقتصاد کشاورزی این کشور به همراه داشته است، در سال 2015 میلادی در انگلستان 75 مؤسسه تولید نهال با درآمد بیش از 500هزار پوند در سال مشغول فعالیت بودند.

در کل اتحادیه اروپا 700 نهالستان استاندارد وجود دارد که بسیار درآمدزا و ارزآور هستند. در کشور ما با توجه به نیاز بالای بازار به نهال‌های باکیفیت برای توسعه و احداث باغ‌ها تولید نهال علاوه بر امکان درآمدزایی بالا و اشتغال‌زایی تجارتی سودآور در نظر گرفته می‌شود.

نهال‌کاری در ایران و آینده پیش رو

براساس آمار غیررسمی سالانه بیش از ۵۰میلیون اصله نهال در کشور تولید می‌شود. آمار دقیقی از تعداد نهالستان‌های کشور وجود ندارد.

محمدعلی طهماسبی، معاون باغبانی وزارت جهاد کشاورزی تعداد نهالستان‌های کشور را بیش از 1500 عدد (که از میان 322 نهالستان مجوزدار است) ذکر کرده و در جایی دیگر، صغری خوشکام سرپرست گروه نهال و بهبود ارقام معاونت باغبانی وزارت جهادکشاورزی تعداد نهالستان‌های مجوزدار را 470 واحد تخمین زده است.

البته یکی از دلایل وجود اختلاف در این آمار به مجوز فعالیت نهالستان‌ها بازمی‌گردد که به‌صورت دو ساله صادر می‌شود و گاهی و در برخی سال‌ها صاحبان نهالستان پروانه بهره‌برداری خود را تمدید نمی‌کنند. بنا به گفته مجید‌رضا پاکاری، مدیرامور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی فارس، این استان با دارا بودن 15/5 درصد نهالستان‌های مجوزدار کشور و 17/5 درصد تولید نهال شناسه‌دار، مقام اول کشور را به لحاظ تعداد نهالستان و تعداد نهال شناسه‌دار به خود اختصاص داده است.

برنامه‌هایی برای توسعه تولید نهال در کشور وجود دارد. در اردیبهشت سال گذشته، رضا احمدی، رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اعلام کرد: در نظر داریم طی برنامه پنج ساله تولید سالانه نهال در کشور را به ۱۶۷میلیون اصله برسانیم.

در ایران سازمان حفظ نباتات و مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال بر سلامت و اصالت نهال نظارت می‌کنند. در استان‌ها نیز کمیته‌های فنی سازمان جهاد‌کشاورزی بر فرآیند شناسه‌دار کردن و استانداردسازی نهال‌هایی که تولید و توزیع می‌شوند، نظارت دارند.

از دیگر برنامه‌های اصلاحی جهادکشاورزی طرح تجمیع نهالستان‌ها است به‌عنوان مثال اگر استانی ۲۵ نهالستان دارد، همه این نهالستان‌ها تحت عنوان یک تشکل تولیدکننده نهال ساماندهی می‌شوند و اگر در این زمینه افرادی از بخش خصوصی متقاضی باشند با آنان همکاری‌های لازم صورت می‌گیرد.

ارتباط با نویسنده: babakjamali@ymail. com