پیش‌بینی‌هایی با نوید رشد اقتصادی

بانک جهانی در بازه‌های زمانی مختلف، پیش‌بینی‌هایی در خصوص وضعیت رشد یا سقوط اقتصادی کشورهای مختلف منتشر می‌کند. یکی از جدیدترین پیش‌بینی‌های بانک جهانی در خصوص منطقه خاورمیانه و شمال آفریقاست. این پیش‌بینی خوشبینانه به لغو تحریم‌ها علیه ایران نیز اشاره دارد و احتمال جهش رشد اقتصادی از نقطه 2.5‌درصد به 5.1‌درصد در این کشور را محتمل می‌داند. اما فارغ از این توفیق دولت ایران در خصوص خروج از وضعیت تحریم و امیدواری‌ها در خصوص آینده روشن اقتصادی این کشور، تحلیل‌های مختلفی در خصوص وضعیت خاورمیانه و شمال آفریقا وجود دارد که هریک از دریچه‌ای متفاوت به پیش‌بینی بانک جهانی پرداخته‌اند.

آینده‌ای روشن در سایه خطرات منطقه‌ای

مسعود احمد، مدیر بخش خاورمیانه صندوق بین‌المللی پول در گفت‌و‌گو با مطبوعات گفت: اگرچه وضعیت نزولی نرخ نفت مدت‌هاست در خاورمیانه برای بسیاری از دولت‌های صادرکننده نفت ایجاد نگرانی کرده است، با این حال وضعیت اقتصادی کشورهای این منطقه صعود اندک ولی قابل اتکایی را تجربه می‌کند. این وضعیت امیدوارانه است اما از سوی دیگر، درگیری‌ها در عراق، سوریه و یمن به مثابه تهدیدی برای آرامش اقتصادی کل منطقه عمل می‌کند که وضعیت ثبات اقتصادی تمام کشورهای همسایه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

افزون بر اینها، کشورهای صادرکننده نفت برای مقابله با بحران سقوط بهای نفت باید تمرکز بیشتری بر زیرساخت‌های بخش تولید و صادرات دیگر محصولات خود داشته باشند. با این تکنیک میزان خسارت به اقتصاد این کشورها به حداقل رسیده و روند پیشرفت اقتصاد خاورمیانه تسریع خواهد شد.

از خرابکاری‌های نفتی تا لغو تحریم‌ها

مجله اقتصادی مطالعات خاورمیانه در شماره جدید خود به رشد اقتصادی منطقه پرداخته است. در بخشی از این گزارش نوشته شده: «به نظر می‌رسد بهار عربی و سقوط برخی حکومت‌های خودکامه در خاورمیانه و شمال آفریقا، توانسته اثرات مثبتی بر اقتصاد این کشورها داشته باشد، اگرچه این کشورها نیاز به اصلاحات گسترده زیرساختی اقتصادی دارند. با این حال، دو عامل اساسی که باعث می‌شود رکود اقتصادی هر چند مدت یکبار گریبانگیر اقتصاد منطقه شود شامل درگیری‌های مرگبار منطقه‌ای و جنگ‌های داخلی در کشورهای مختلف است.

درحال حاضر بسیاری از کشورهایی که با مناطق پر تنشی چون سوریه، عراق و غزه همسایه هستند از تبعات منفی حوادث مرگبار در این نواحی بی‌نصیب نبوده‌اند. در طول سال‌های اخیر برخی بحران‌های ثانویه اقتصاد کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا را تحت تاثیر قرار داده بود؛ خرابکاری‌ها در میادین نفتی (عراق و لیبی)، حملات تروریستی (تونس، لیبی و...) و تحریم‌های فلج‌کننده (ایران).خوشبختانه لغو تحریم‌ها علیه ایران یکی از نقاط عطف برای پیش‌بینی یک چشم‌انداز مثبت و روشن منطقه‌ای است.

یکی از مهم‌ترین اثرات مثبت این لغو تحریم‌ها، افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی برای توسعه همکاری با این کشور و سایر کشورهای منطقه خواهد بود. تلاش‌های کشورهای مراکش، تونس و مصر برای اعتماد‌سازی و جذب گردشگران نیز قابل تحسین است، به شکلی که پیش‌بینی می‌شود این کشورها دستاوردهای اقتصادی قابل قبولی برای جذب سرمایه‌های خارجی گردشگران داشته باشند.

روابط سرد ایران و عربستان

ریچارد تورن، تحلیلگر ارشد اقتصادی در مسائل خاورمیانه در مقاله‌ای به بررسی پیش‌بینی بانک جهانی در خصوص خاورمیانه و شمال آفریقا پرداخته است. در این گزارش بر دو کشور مهم منطقه خاورمیانه یعنی ایران و عربستان تمرکز ویژه‌تری وجود دارد. تورن با تمرکز بر اختلافات مدت‌دار عربستان و ایران به سبب تعمد عربستان برای کاهش قیمت نفت و تنش‌های جدید دو کشور در خصوص اعدام شیخ نمر به این مسئله پرداخت که آتش این اختلافات تا چه حد وضعیت اقتصادی منطقه خلیج فارس را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

تعطیلی سفارتخانه عربستان و برخی موضع‌گیری‌ها از سوی سایر کشورها در حمایت از عربستان سعودی پایان ماجرا نبوده و در روزهای اخیر شاهد ادامه درگیری‌ها به شکل لفظی بوده‌ایم. این تحلیلگر اقتصادی معتقد است، وضعیت نفت در منطقه و اختلافات ریشه‌ای بین دو کشور ایران و عربستان شاید در ظاهر تنها بین دو کشور در جریان است اما در باطن بسیاری از کشورها، حتی کشورهای غربی را به چالشی دیپلماتیک دعوت می‌کند.

در شرایطی که بانک جهانی، آینده‌ای مثبت برای اقتصاد ایران پیش‌بینی کرده و به نظر می‌رسد ایران تا تبدیل شدن به یک قطب اقتصادی پویا در منطقه فاصله چندانی ندارد، چنین اختلافاتی چندان خوشایند به نظر نمی‌رسند. کاهش نرخ تورم در منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه، نکته مثبت دیگری است که در گزارش تورن به آن توجه شده است، کاهش تورمی که انتظار می‌رود تا پایان سال 2016 ادامه داشته باشد.

شهرهایی با قابلیت توسعه اقتصادی

غسان حسبانی، عضو شورای مطالعات خاورمیانه و تحلیلگر مجله اقتصاد واحه در گزارشی به بررسی کلان‌شهرهایی پرداخته که بر روند اقتصاد خاورمیانه موثرند. در این گزارش، از شهرهایی چون قاهره، ریاض، تهران، جمیرا، بصره، مدینه و... به‌عنوان شهرهایی یاد شده که هر گونه پیشرفت و توسعه سازمان‌یافته و زیرساختی در آنها بر وضعیت اقتصادی کل منطقه تاثیر‌گذار است.