قیمت فولاد در ایران نسبت به بازارهای منطقه

ایران با تولید سالانه بیش از 30 میلیون تن فولاد خام، یکی از بازیگران اصلی صنعت فولاد در منطقه محسوب می شود. اما آیا این حجم تولید به مزیت رقابتی در بازارهای جهانی تبدیل شده است؟ با وجود دسترسی به منابع غنی سنگ آهن، قیمت فولاد ایران تحت تاثیر عواملی مانند نرخ ارز، هزینه های تولید، تحریم ها و سیاست های صادراتی دستخوش نوسان است. از آنجا که بیش از 40% از تولید فولاد ایران به صادرات وابسته است، بررسی رقابت پذیری قیمت آن در مقایسه با بازارهای منطقه اهمیت بالایی دارد. در این مقاله با تکیه بر داده های بورس فلزات و انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران (ISPA)، روند قیمت فولاد ایران را در سطح منطقه تحلیل می کند.

چرا مقایسه قیمت فولاد ایران با منطقه مهم است؟

با توجه وابستگی تولید فولاد در کشور به حجم صادرات، تحلیل و مقایسه قیمت فولاد ایران با بازارهای منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر قیمت ها بالاتر از رقبا باشد، ایران سهم خود را در بازارهای جهانی از دست می دهد و در مقابل، اگر پایین تر باشد اما موانع صادراتی وجود داشته باشد، تولیدکنندگان با کاهش سودآوری و مشکلات نقدینگی مواجه خواهند شد. از سوی دیگر، رقابت با کشورهایی مانند ترکیه و امارات که از مشوق های صادراتی مانند کمک هزینه تجهیز زیرساخت ها بهره می برند، مستلزم درک دقیق از روند قیمت گذاری، هزینه های تولید و سیاست های تجاری است تا ایران بتواند موقعیت خود را در صنعت فولاد تثبیت کند.

مقایسه قیمت فولاد ایران با کشورهای منطقه

از تحلیل های بالا مشخص است که رقابت در بازار جهانی و منطقه ای تنها به حجم تولید بستگی ندارد، بلکه عوامل سیاسی و اقتصادی بسیاری در این رقابت تاثیر گذار هستند. طبق گزارش انجمن جهانی فولاد، میانگین قیمت هر تن میلگرد در سه ماه پایانی 2024 در بازارهای مختلف منطقه به شرح زیر بوده است:

در بازار منطقه، چین با صادرات 55 میلیون تن و ترکیه با 25 میلیون تن سهم گسترده ای از فروش منطقه ای در اختیار داشتند. محدودیت های تجاری با کشور های منطقه موجب شد تا سهم ایران از صادرات فولاد تنها 11 میلیون تن باشد. البته امارات و عربستان از تولید کنندگان عمده فولاد به حساب نمی آیند اما به عنوان مصرف کننده اصلی منطقه نقش تعیین کننده ای در حجم صادرات سایر کشورهای منطقه ایفا می کنند. امارات با کاهش تعرفه های واردات و ارائه تسهیلات برای تولیدکنندگان داخلی، هزینه های تولید را مدیریت کرده است. عربستان نیز با اجرای چشم انداز 2030 به دنبال توسعه صنعت فولاد داخلی و کاهش وابستگی به واردات است، که می تواند فرصت های صادراتی ایران را محدود کند. برای اطلاع از قیمت روز میلگرد آجدار و سایر محصولات فولادی این مقاله از (iqna.ir) را بخوانید.

بررسی روند قیمت فولاد در ایران

قیمت فولاد در ایران طی پنج سال اخیر دستخوش تغییرات چشمگیری شده است. داده های بورس کالای ایران و انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران (ISPA) نشان می دهد که این تغییرات ناشی از عوامل داخلی و بین المللی بوده و بر رقابت پذیری صنعت فولاد کشور تأثیر مستقیم دارد. 

هزینه تولید و قیمت مواد اولیه

مهم ترین عامل تأثیرگذار بر قیمت فولاد، هزینه تولید آن است. ایران با برخورداری از ذخایر غنی سنگ آهن و نیروی کار ارزان، پتانسیل تولید فولاد با قیمت تمام شده پایین را دارد. بااین حال، هزینه مواد اولیه مانند سنگ آهن، قراضه و فروآلیاژها طی سال های اخیر به دلیل افزایش هزینه های استخراج و نوسانات نرخ ارز رشد قابل توجهی داشته است. طبق گزارش های اتحادیه جهانی فولاد، قیمت جهانی سنگ آهن از 83 دلار در هر تن در سال 2019 به 102 دلار در سال 2024 افزایش یافته که این روند بر هزینه تولید فولاد در ایران نیز اثرگذار بوده است. 

تاثیر نوسانات نرخ ارز بر قیمت فولاد

نرخ ارز یکی از عوامل کلیدی در تعیین قیمت فولاد در ایران محسوب می شود. وابستگی کشور به واردات برخی مواد اولیه مانند الکترود گرافیتی و فروآلیاژها، باعث شده تغییرات نرخ ارز مستقیماً بر هزینه تولید تأثیر بگذارد. داده های بانک مرکزی ایران (CBI) نشان می دهد که نرخ دلار از حدود 15 هزار تومان در سال 1399 به بیش از 59 هزار تومان در اواخر 1403 رسیده است. این افزایش نرخ ارز، علاوه بر بالا بردن هزینه تولید، باعث رشد قیمت فولاد در بازار داخلی شده است. 

تأثیر سیاست های دولتی بر بازار فولاد

دولت ایران در سال های اخیر با سیاست هایی مانند قیمت گذاری دستوری، تعیین عوارض صادراتی و مداخله در عرضه فولاد در بورس کالا، نقش مهمی در نوسانات قیمتی این بازار داشته است. این اقدامات که با هدف کنترل قیمت داخلی انجام شده، در برخی موارد منجر به اختلال در زنجیره تامین و کاهش شفافیت بازار شده است. بررسی های مرکز پژوهش ها نشان می دهد که این سیاست ها باعث افزایش نوسانات قیمت و کاهش جذابیت سرمایه گذاری در صنعت فولاد شده اند.

نقش سیاست های داخلی و بین المللی در تعیین قیمت فولاد ایران

با توجه به چالش های خارجی مانند تحریم ها و محدودیت های بانکی، نقش سیاست های داخلی در تعیین قیمت و رقابت پذیری فولاد ایران اهمیت دوچندانی پیدا می کند. تصمیمات دولت در حوزه تعرفه ها، حمایت های انرژی و مداخله در بازار، می توانند فرصت های رشد را تقویت کرده یا موانع جدیدی برای صنعت ایجاد کنند.

اعمال تحریم های اقتصادی و مالی، دسترسی ایران به سیستم بانکی جهانی و بازارهای بین المللی را دشوار کرده اند. این محدودیت ها باعث افزایش هزینه های صادرات فولاد شده، چرا که صادرکنندگان ایرانی مجبور به استفاده از روش های پرداخت پیچیده تر و پرهزینه تر هستند. در مقابل، کشورهایی مانند ترکیه که به چنین محدودیت هایی دچار نیستند، با هزینه های کمتر و دسترسی آسان تر به بازارهای جهانی، جایگاه رقابتی بهتری دارند.

البته سیاست های داخلی ایران نیز بر بازار فولاد تاثیر قابل توجهی در قیمت فولاد ایران در مقایسه با سایر کشورهای منطقه داشته است. دولت با اعمال تعرفه های متغیر بر صادرات و واردات، تلاش کرده بازار داخلی را تنظیم کند، اما این سیاست ها در برخی موارد باعث کاهش انگیزه صادرکنندگان و محدودیت در تأمین مواد اولیه شده است. در حالی که کشورهایی مانند عربستان با کاهش تعرفه های وارداتی و ارائه تسهیلات، شرایط رقابتی بهتری برای تولیدکنندگان خود فراهم کرده اند.

از سوی دیگر حمایت های دولتی، مانند یارانه انرژی و مداخله در بورس کالا، اگرچه هزینه تولید را کاهش داده، اما در برخی مواقع منجر به نوسانات بازار و عدم شفافیت در قیمت گذاری مقاطع فولادی شده است. در حالی که چین با سرمایه گذاری در تکنولوژی های تولید فولاد و برنامه ریزی بلندمدت، تولید خود را هدفمند کرده، سیاست های حمایتی ایران به دلیل ناپایداری و نبود برنامه ریزی منسجم، نتوانسته تأثیر پایداری در بهبود رقابت پذیری صنعت فولاد داشته باشد.

آینده فولاد ایران در بازارهای جهانی

در نهایت، مسیر ایران برای تبدیل شدن به یک قدرت فولادی، نیازمند یک استراتژی بلند مدت و هماهنگ بین دولت، بخش خصوصی و سرمایه گذاران است. سیاست های داخلی باید به گونه ای اصلاح شوند که موانع تجاری، بانکی و حمل و نقل کاهش یابد و فضای رقابتی برای تولیدکنندگان داخلی بهبود پیدا کند. در کنار این، بهره گیری از فرصت های بین المللی، ازجمله توسعه روابط تجاری با کشورهای جدید و استفاده از روش های نوین پرداخت مالی، می تواند مسیر صادرات فولاد را هموارتر کند. با این اقدامات، ایران می تواند جایگاه خود را از یک تامین کننده در منطقه فراتر ببرد و به یکی از بازیگران تاثیرگذار در بازار جهانی فولاد تبدیل شود.