پول‌لابه‌لای آهن‌قراضه‌هاست

«ضایعات، آهن‌آلات، بخاری،آبگرمکن... خریداریم!» مطمئناً کسی نیست که با این جمله آشنا نباشد. تقریباً در اکثر روزها به خصوص در فصول گرم سال، خریداران آهن به کوچه پس کوچه‌های شهر می‌آیند و تمام آهن قراضه‌های انباری‌ها را که بی‌مصرف در گوشه‌ای افتاده، جمع‌آوری می‌کنند.
شاید برای خیلی از مردم، جای سؤال باشد که این آهن‌قراضه‌های بی‌مصرف پس از خریده شدن از سوی وانتی‌ها چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟ قصد داریم در این گزارش، این موضوع را دنبال کنیم و ببینیم که آیا این بازار سودی در بر دارد یا نه؟

اگر بخواهیم نگاهی کارشناسانه و ریشه‌ای داشته باشیم، با نگاهی به اخبار منتشر شده درباره فلزات آهنی، این نکته را درک می‌کنیم که هم‌اکنون اکثر کارخانه‌های فولادسازی برای تولید، به همین آهن قراضه‌ها احتیاج دارند. اما آنطور که از شواهد و قرائن پیداست، میزان جمع‌آوری این ماده اولیه در سراسر کشور بسیار کمتر از مصرف کارخانه‌هاست. به عبارتی، تولید آهن‌قراضه در ایران چیزی حدود 2 تا 5/2میلیون تن تخمین زده می‌شود، اما نیاز کارخانه‌ها 4 تا 5/4میلیون تن در سال است، بنابراین حدود 50درصد بیشتر از میزان جمع‌آوری این ماده حیاتی برای تولید فولاد احتیاج داریم تا به نقطه سر به سر نزدیک شویم.
کشوری مانند ترکیه که در تولید فولاد پیشرو است، حدود 75درصد از نیاز آهن‌قراضه خود را از کشورهای دیگر وارد می‌کند. اما به گفته فعالان این بخش، در مورد این محصول، واردات رسمی صورت نمی‌گیرد و همچنان کارخانه‌ها با مشکل کمبود مواجهند. این در حالی است که طبق چشم‌انداز سال 1404 قرار است تولید فولاد کشور به 55میلیون تن در سال برسد. بنابراین برای رسیدن به چنین هدفی باید 9 تا 11تن آهن‌قراضه در اختیار کارخانه‌های فولادی قرار بگیرد.  اگرچه تنها 15درصد کارخانه‌ها از سوی بخش خصوصی اداره می‌شود و این فعالان از تکنولوژی‌ای استفاده کرده‌اند که ماده اولیه آنها آهن است، اما در حال حاضر رکودی محسوس، صنعت فولاد را در بر گرفته که در چنین حالتی، باز هم نیاز آنها به قراضه بیش از مقدار تولید شده است.  در حالی که بازار آهن‌قراضه در کشور گردش مالی
5 تا 6هزارمیلیاردی دارد، اما فعالان این بخش بزرگ‌ترین مشکل آن را نداشتن اتحادیه، صنف و انجمن می‌دانند. چنین خلایی راه را برای سودجویان باز کرده و اکنون مشکلات زیادی متوجه این بخش شده است.
خریداران آهن‌آلات که اکثرا وانتی‌های گردشی هستند، انواع و اقسام وسایل آهنی را به قیمتی اندک (حدود کیلویی 800 تا هزار تومان) خریداری می‌کنند و آنها را با 100 تا 200تومان سود به کارگاه‌های فرآوری آهن قراضه که در اطراف شهرهای بزرگ قرار دارند، می‌فروشند. در تهران این مکان‌ها بیشتر حوالی خاوران، ورامین، جاده ‌ساوه و خلازیر مستقر هستند.  کارگاه‌های فرآوری آهن‌قراضه انواع و اقسام آهن‌آلات را خریداری کرده و با دستگاه‌های مخصوصی که دارند، آنها را دسته‌بندی و جداسازی می‌کنند. برای راه‌اندازی یک کارگاه اینچنینی حداقل باید 300میلیون تومان سرمایه درگردش در اختیار داشت.

اگر قرار باشد احداث این کارگاه برای سرمایه‌گذار سودآور باشد، حداقل باید روزانه 70تن آهن‌قراضه خریداری کند. مانند تمام سرمایه‌گذاری‌ها زمین حرف اول را می‌زند، بنابراین اگر می‌خواهید در حوالی تهران زمین بایر بخرید، باید بین 350 تا 750هزار تومان در هر متر هزینه کنید. در حالی که برای خرید زمینی که دارای چهاردیواری، دفتر، آب، برق و... باشد، مجبورید متری یک تا یک میلیون و 400هزار تومان پول بپردازید. ناگفته نماند که زمین شما نباید کمتر از 3هزارمتر باشد.  شما احتیاج به دو پرس مخصوص دارید که جمعا یک میلیاردتومان قیمت دارد. علاوه بر آن وجود دو چنگک در محوطه کار شما ضروری است که ماهانه 7میلیون و 500هزار تومان هزینه اجاره آنهاست. البته می‌توانید با 30 تا 40میلیون تومان هزینه، دست دوم این دستگاه را از بازار خریداری کنید.  یکی از کارشناسان حوزه فولاد می‌گوید: «اکنون قیمت قراضه به دلیل رقابتی که وجود دارد، روز به روز در حال افزایش است.»
سعید سلیمانی با اشاره به اینکه بازار قراضه هنوز در کشور ساماندهی نشده، می‌افزاید: «از آن طرف کشتی‌های حمل قراضه کم و اسکله‌های مخصوص تخلیه آن محدود است، بنابراین واردات آن هم اما‌و‌اگرهای فراوانی دارد.»
به گفته سلیمانی، تأمین قراضه راه‌های مختلفی دارد. ساده‌ترین آنها وانتی‌هایی هستند که در کوچه و خیابان نسبت به جمع‌آوری آن اقدام می‌کنند. بخشی هم از سوی کارگاه‌های برشکاری، خم‌کاری و ساختمان‌سازی تأمین می‌شود. خرید ماشین‌آلات مستهلک و از کار افتاده کارخانجات، تأمین ‌کننده بخش دیگری از قراضه مورد نیاز است.
سلیمانی معتقد است ورق‌های فولادی که بعد از فرآوری و بدون ناخالصی به فروش می‌رسد، درجه یک هستند و حدود 1350تومان در هر کیلو قیمت دارند. به‌طور کلی هرچه قراضه‌ها بدون ناخالصی و گچ و بتن باشند، ارزش بالاتری دارند. اما رییس هیأت مدیره آمادفلز، عقیده دارد که امروز سود بانکی از همه فعالیت‌ها بهتر است. محمدمیرزایی می‌گوید: «وقتی سود بانکی 22درصد باشد، بنابراین سود فعالان اقتصادی با تمام دردسرهایی که تحمل می‌کنند و سرمایه‌ای که برای بنگاه‌شان خرج کرده‌اند باید حداقل 50درصد باشد، اما اکنون نمی‌توان به چنین سود معقولی رسید.» به گفته میرزایی، کارخانه‌ها اگرچه با مشکل کمبود قراضه مواجهند، اما از این طرف، حداقل دوهفته طول می‌کشد تا پول کارگاه‌های فرآوری قراضه را بدهند. وی اکنون قراضه را کیلویی 1245تومان از کارگاه‌های جمع‌آوری قراضه، خریداری می‌کند و 1250تومان می‌فروشد، بنابراین تنها 5تومان سود در هر کیلو نصیب وی می‌شود. رییس هیأت مدیره آمادفلز می‌افزاید: اگر راه برای واردات قراضه باز شود، مطمئناً بازار داخل به ثبات می‌رسد و دست سودجوها از این بازار قطع خواهد شد. میرزایی در ارتباط با افزایش رقابت اظهار می‌کند: «متأسفانه برخی از رقابت‌ها ناسالم شده و همراه‌آهن، ناخالصی‌هایی وجود دارد که نباید باشد. علاوه بر آن در و پنجره‌های آهنی، کم‌کم جای خود را به سازه‌های آلومینیومی داد و کابینت‌های ام. دی. اف به جای کابینت‌های آهنی نشست. بنابراین کمبود آهن با توجه به نحوه تغییر دکوراسیون ساختمان، بیشتر شد تا اینکه روز به روز میزان جمع‌آوری آن کاهش یافت.»وی تأکید می‌کند: «اگر قرار است به چشم‌انداز تولید فولاد در سال 1404 برسیم، باید برنامه‌ای منسجم و سازماندهی شده برای بازار قراضه داشته باشیم. هم‌اکنون ورود افراد تازه کار به این بازار، در حالی اقتصادی خواهد بود که یک انجمن، صنف یا اتحادیه تشکیل شود.»