گزارش «فرصت امروز» از چگونگی طراحی پوسترهای سینمایی / پوسترهای سینمایی ایرانی بازسازی طرح‌ های خارجی است

هنگام عبور از مکان‌های عمومی همچون مترو و مراکز خرید، پوسترهای تبلیغاتی فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی نگاه هر مخاطبی را به سوی خود می‌کشاند. 

در این پوسترها بیش از آنکه متن یا نوشته جلب توجه کند نام فیلم، رنگ و فرم پوستر است که مخاطبان را مجذوب خود می‌سازد. بسیاری از کارشناسان معتقدند در ایران خیلی از کارگردان‌ها هنوز طراحی پوستر را به‌صورت شخصی انجام می‌دهند و گرافیک در خدمت انتقال پیام قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل نیاز است شرکت‌های ایرانی به حوزه طراحی پوستر فیلم وارد شوند و نه تنها مخاطب را جذب کنند، بلکه با تکیه بر پیامی مبتنی بر چهره و رنگ، آنها را علاقه‌مند سازند. 

با نگاهی جامع، تبلیغات چاپی به دو دسته رسانه‌ای و غیررسانه‌ای تقسیم‌ می‌شوند که در تبلیغات رسانه‌ای، کارفرما رسانه را از صاحب رسانه اجاره و برای آن هزینه‌ای پرداخت می‌کند که این تبلیغات در مطبوعات به «press ads» موسوم هستند. برای مثال درج آگهی در روزنامه مستلزم پرداخت هزینه به صاحب امتیاز روزنامه است اما در تبلیغات چاپی غیررسانه‌ای هزینه‌ای تحت‌عنوان اجاره رسانه پرداخت نمی‌شود مانند کاتالوگ، بروشور و... که در خیابان‌ها و مراکز پرتردد توزیع می‌شود. 

گرافیک در خدمت ساخت پوستر 

اساس کار گرافیک بر انتقال پیام می‌چرخد. طراحی باید به‌گونه‌ای انجام شود که مخاطب پوستر پیام را به درستی دریافت کند. در غیر‌ این صورت فرآیند طراحی شکست خورده است. گرافیک، هنر ارتباط با مخاطب است، ارتباطی موثر، موجز و شفاف. 

 یک کارشناس تبلیغات در مورد انواع پوسترها و اثرگذاری آنها به «فرصت امروز» گفت: پوسترها در انواع تجاری، فرهنگی، اخباری، سینمایی و... وجود دارد که طراحی یک پوستر فارغ از نوع آن زیر پرچم گرافیک قرار می‌گیرد و باید با گرافیک هماهنگ باشد. بنابراین سه المان کلی رنگ، فرم و فونت در هر پوستر باید مورد توجه قرار گیرد. رنگ‌های به کار رفته در پوستر بار معنایی دارند. در هر صنعت، رنگ خاصی بیشتر مورد توجه است. مثلا رنگ قرمز در صنایع غذایی به‌شدت پرطرفدار است؛ از این رو رنگ باید متناسب با پیام پوستر باشد و به انتقال هر چه بهتر آن کمک کند. فرم به اشکالی گفته می‌شود که پوستر را شکل می‌دهند. فرم هم باید در راستای انتقال پیام هماهنگ باشد. فونت هم همان دستخطی است که متن آگهی با آن نوشته می‌شود و متناسب با سایر المان‌ها، مخاطب هدف انتخاب می‌شود. فونت باید خوانا باشد و نقش عنوان را پررنگ می‌کند که به طور کلی هرچه عنوان کوتاه‌تر باشد، بهتر است. در پوسترهای سینمایی نام فیلم به جای عنوان استفاده می‌شود که نقش مهمی در جذب مخاطب دارد، از سوی دیگر چگونگی نمایش چهره‌های فیلم که براساس محتوا صورت می‌گیرد کلید موفقیت پوستر خواهد بود. 

محمدیوسف فراهانی در رابطه با نقش مخاطبان تبلیغات چاپی در انتخاب اشکال اظهار کرد: در بحث چاپ یکی از مهم‌ترین نکته‌ها استفاده از سایزی است که کمترین دورریز کاغذ را داشته باشد. با توجه به اینکه سایز استاندارد شیت‌های کاغذ که برای چاپ مورد استفاده قرار می‌گیرند 70 در100 است، معمولا از سایزهای متعارف‌A4 ، ‌A3‌ استفاده نمی‌شود تا دورریز کاغذ و هزینه‌های چاپ حداقل شود. به‌طور استاندارد پوسترها سه سایز متداول دارند که عبارتند از 35 در 50، 50 در70 و 70 در 100. حال این اندازه را باید با دنیای گرافیک هماهنگ کرد، گرچه می‌توان گفت طراحی پوستر قاعده و قانون خاصی ندارد و هر آنچه تحت‌عنوان اصول طراحی مطرح می‌شود بیشتر شبیه چراغی است که راه را روشن می‌کند تا گرافیست را هدایت کند و او را در مسیر نگه دارد. 

کپی کاری در طراحی پوسترهای سینمایی 

فراهانی با بیان اینکه در طراحی پوستر فیلم‌ها ضعف‌هایی وجود دارد، گفت: متاسفانه نقاط ضعف طراحی پوسترهای سینمایی قابل تعمیم به کل صنعت گرافیک است. جاری‌ترین مسئله گرافیک ایران نبود روح خلاقیت در تعداد زیادی از آثار گرافیکی است. 

به عبارت دیگر به بخش اجرای گرافیک به خوبی پرداخته می‌شود اما در بحث ایده‌پردازی و ارتباط آن با پیام دچار مشکل هستیم و این‌گونه می‌شود که آثار به لحاظ بصری چشم‌نواز و دلربا هستند اما در انتقال پیام ناتوان و نحیف می‌مانند و پیام به‌خوبی منتقل نمی‌شود یا حتی مخاطب دچار کج فهمی می‌شود و مسیر پیام به کلی تغییر می‌کند. نکته منفی دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد و بی‌ارتباط با مبحث قبل نیست «کاور»کردن پوسترهای خارجی است. اصطلاح کاور که در طراحی، تولید و موسیقی رواج دارد به معنای بازطراحی، بازخوانی و بازسازی اثر یک گرافیست، فیلم یا تیزر یک کارگردان و موزیک یک موزیسین است. کاور کردن پوسترهای سینمایی لطمات جبران‌ناپذیری به بدنه گرافیک وارد می‌کند و قبح کپی‌کاری در هنر را از بین می‌برد. 

او با نگاهی به نحوه اثر‌گذاری تبلیغات و پوسترهای فیلم افزود: تاثیر تبلیغات بر مخاطب در چهار مرحله اتفاق می‌افتد. مرحله اول ایجاد آگاهی در مخاطب است. یعنی مخاطب از تولید فیلم آگاه می‌شود و یک‌سری اطلاعات اولیه در مورد فیلم دریافت می‌کند. مرحله دوم مرحله‌ای‌ است که ایجاد علاقه اولیه بین مخاطب و محصول سینمایی شکل می‌گیرد. مخاطب که اطلاعات اولیه در مورد فیلم را دریافت کرده کم‌کم خود را علاقه‌مند می‌یابد. کنجکاوی در مورد موضوع فیلم در این مرحله اتفاق می‌افتد. در مرحله سوم میل به مشاهده فیلم رخ می‌دهد و مخاطب احساس می‌کند باید فیلم را ببیند. مرحله آخر هم شامل اقدام عملی مخاطب است که شامل خرید بلیت سینما یا خرید فیلم می‌شود. 

رسالت پوستر در قبال مخاطب 

این کارشناس تبلیغات درباره جهت‌گیری در پوسترهای فیلم اظهار کرد: مهم‌ترین نکته در این مقوله تناسب حال‌وهوای پوستر با فیلم است، بدین معنا که با یک نگاه اجمالی به پوستر بتوان فضای غالب فیلم را تشخیص داد. در حقیقت پوستر ابزاری است که پیام را تا رسیدن به سمع و نظر مخاطب همراهی می‌کند. خود فرآیند آگاه کردن مشتری از طریق ابزارهای مختلفی انجام می‌شود که اتفاقا یکی از آنها استفاده از پوسترهای سینمایی است. باید در نظر داشته باشیم پیامی که یک پوستر سینمایی به مخاطبانش منتقل می‌کند محدود به اطلاع‌رسانی زمان اکران یا ارائه آن اثر نمی‌شود، بلکه اطلاعات زیادی در مورد فضای فیلم، هنرپیشگان، عوامل تولید، کانال‌های توزیع و... نیز منتقل خواهد کرد. پیام تولید یک فیلم در هر صورت باید به مخاطبان آن فیلم مخابره شود، خواه با استفاده از پوستر یا از طریق تبلیغات تلویزیونی و سایر ابزارها باشد. 

 محمدیوسف فراهانی درباره اهمیت آگاه‌سازی گرافیست از اثر ادامه داد: نکته حائز اهمیت در طراحی پوستر این است که گرافیست کار باید اصطلاحا «بریف» شود، بدین معنا که کارگردان خط داستانی و فضای کلی فیلم را برای وی یا مدیر خلاقیت یا کارگردان هنری تشریح کند تا جایی که گرافیست آنقدر به داستان مسلط شود که بتواند فیلم را در چند خط تعریف کند. متاسفانه تهیه‌کنندگان برای صرفه‌جویی در زمینه پوستر حساسیت زیادی نشان نمی‌دهند و شاید به خاطر همین است که ما به ندرت پوسترهای زیبا را در سطح شهر می‌بینیم. یکی از پوسترهای به یادماندنی سینما، پوستر فیلم دختری با کفش‌های کتانی بود که در عین سادگی مخاطب را مجذوب خود می‌کرد. پوستر فیلم در واقع مهر پایان فیلم است ولی متاسفانه در کشورمان به این مقوله بی‌مهری شده و بیشتر تبلیغات در فضای مجازی انجام می‌شود. این مسئله باعث شده طیف کمتری از جامعه این تبلیغات را ببینند. در کشورهای توسعه‌یافته با اینکه در زمینه اینترنت و فضای مجازی از ما جلوتر هستند اما می‌بینیم که برای تبلیغات صنعت سینما و فیلم‌هایشان از پوستر و بیلبوردهای زیبا و هنرمندانه استفاده می‌کنند. در این جوامع قبل از اینکه فیلمی به سینما بیاید مردم پوسترهایش را در سطح شهر می‌بینند و با این شیوه قبل از آمدن فیلم روی پرده مخاطب آن جذب شده است. 

فراهانی در زمینه چاپ پوستر اظهار داشت: پیشنهاد می‌شود از چاپخانه‌های باسابقه‌تر استفاده شود تا کیفیت کار بهتر شود و رنگ‌ها ثابت بماند. در زمینه چاپ نیز تیراژ مشخص می‌کند که از چاپ نوع افست استفاده شود یا دیجیتال. در تیراژهای پایین چاپ دیجیتال صرفه اقتصادی بیشتری دارد که زمان تحویل کمتر و امکان چاپ نسخه آزمایشی برای تست رنگ‌ها نیز از مزیت‌های دیگر چاپ دیجیتال به حساب می‌آید. 

خلاقیت، کلید موفقیت طرح پوستر

یک کارگردان و نویسنده سینما درباره مشخصات یک طراح پوستر بیان کرد: یک طراح پوستر باید از هوش، آگاهی اجتماعی و خلاقیت برخوردار باشد، چون یک طراح ابتدا باید نیاز و رویکرد جامعه هدف خود را تشخیص بدهد و سپس با هوش و خلاقیتی که دارد پوستری را طراحی کند که با مخاطب همدلی داشته و او را تغذیه کند.  چیستا یثربی در مورد نقش طراحان پوستر سینما گفت: یک طراح نقش بسزایی در معرفی کار کارگردان دارد. طراح می‌تواند با طرحی که برای پوستر فیلم انتخاب می‌کند یک کار متوسط را بالا بکشد یا برعکس کار را تا ورطه نابودی پایین بیاورد. پوستر باید بتواند ارتباط مردمی ایجاد کند نه اقتصادی، به‌گونه‌ای که باید تلنگری باشد که مخاطب را به چالش بکشد و جذب کند. 

جایگاه برند در پوسترهای ایرانی

یثربی با اشاره به لزوم ایجاد برند در صنعت پوستر اظهار کرد: در ایران نهاد یا سازمان نظام‌یافته‌ای برای تبلیغات فیلم وجود ندارد و در طراحی پوستر فیلم سلیقه تهیه‌کننده دخیل است اما متاسفانه تهیه‌کنندگان کشورمان در این زمینه سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. در ایران شرکت‌هایی برای طراحی پوستر وجود دارند که از جوانان خلاق و اساتید فن استفاده می‌کنند، البته از آنجایی که این شرکت‌ها درصد بالایی از مبلغ قرارداد را به خود اختصاص می‌دهند بیشتر طراحان جوان خلاق و اساتید فن ترجیح می‌دهند به‌صورت انفرادی سفارش بپذیرند، می‌توان گفت بیشتر افراد متخصص در زمینه طراحی برای خود برند محسوب می‌شوند؛ برخی کارگردانان جوان تفکرات نو دارند و با خلاقیت بیشتری کار می‌کنند، البته نتیجه این وقت صرف‌کردن و ریزبینی کسب جوایز بین‌المللی برای پوستر بعضی از فیلم‌ها است.