نوسانات قیمت پروتئین در روزهای پایانی سال

معمولا غذای ایرانی‌ها با گوشت همراه است، حال این گوشت می‌خواهد از نوع قرمز باشد یا سفید. خوشبختانه در حال حاضر مصرف مواد پروتئینی در کشور مشکل خاصی ندارد و تقریبا اکثر مردم نیاز روزانه به پروتئین را از طرق مختلف تامین می‌کنند.
اما بازار مواد پروتئینی همیشه به‌خصوص نزدیک ایام خاصی مانند اعیاد، محرم و غیره نوسانات بسیاری پیدا می‌کند، به‌طوری که مثلا هر سال گرانی گوشت و مرغ، تیتر خبری رسانه‌ها در روزهای پایانی سال می‌شود. از یک طرف مرغ در هر کیلوگرم در برخی از مناطق به بالای 8هزارتومان رسید و دسترسی اقشار آسیب‌پذیر به این منبع پروتئینی را دچار مشکل کرد.

گوشت مرغ به دلیل قیمت پایین‌تری که دارد، سهم بیشتری از تقاضای بازار را به خود اختصاص داده است. بنابراین گرانی آن می‌تواند سلامت جامعه را به مخاطره بیندازد. از طرف دیگر، گوشت قرمز نیز با قیمت بسیار بالاتری عرضه می‌شود و نمی‌تواند در حال حاضر جایگزینی برای گوشت مرغ باشد. متاسفانه محصولات شیلاتی هم هنوز آنچنان که باید و شاید از طرف مردم مورد استقبال قرار نگرفته و سرانه مصرف آن به‌مراتب از دیگر محصولات پروتئینی پایین‌تر است.

محدودیت هزینه‌ها

طبق آمارهای موجود، هر خانوار در ایران حدود 40 تا 50درصد درآمد خود را برای خورد و خوراک هزینه می‌کند بنابراین نزدیک به نیمی از درآمد خانواده‌ها در جایی صرف می‌شود که در نهایت سلامت افراد را تعیین می‌کند. البته این عدد در کشورهای پیشرفته 10 تا 15درصد است، به همین دلیل در مقایسه با چنین کشورهایی، محدودیت‌های بیشتری برای هزینه‌ها در ایران وجود دارد. از نظر تولید گوشت قرمز و سفید، پیشرفت‌های خوبی در کشور صورت گرفته است، به‌طوری که هم‌اکنون 90درصد مرغ و گوشت مورد نیاز مردم از داخل تامین می‌شود. اما بازار و تنظیم شبکه‌های توزیع با مشکلات عدیده‌ای همراه است که این موضوع در نهایت به ضرر مصرف‌کننده تمام می‌شود.

و باز هم واسطه‌ها

متاسفانه همیشه و همه جا واسطه‌های سودجویی حضور دارند که در مواقع ضروری و حساس، بازار را در دست می‌گیرند و قوی‌تر از دولت و ستاد تنظیم بازار، روی کالاها قیمت‌گذاری می‌کنند. این موضوع درباره موادغذایی از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا تعطیلی هر صنعتی به اندازه صنعت غذا خطرناک نیست. اما چرا دلال‌ها بازار را در دست گرفته‌اند؟ مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران درباره این موضوع به «فرصت امروز» می‌گوید: «این قضیه بسیار ریشه‌ای است. زمانی که زنجیره تولید و مصرف ناقص باشد، چنین نوساناتی طبیعی خواهد بود.»

سعید سلطانی سروستانی می‌افزاید: «چرا باید همیشه چند روز قبل از ایام خاص، قیمت گوشت و موادغذایی دیگر در بازار افزایش یابد و دوباره بعد از تمام شدن مراسم‌ها وضعیت قیمت‌ها به حالت اولیه برگردد؟ آیا این نشانه نقص تنظیم بازار نیست؟» به گفته سروستانی، تا زمانی که دولت تنها عامل تنظیم بازار بود و مجتمع‌های گوناگون دولتی در بازار مداخله داشتند، ایجاد تعادل در قیمت‌ها بسیار بهتر و راحت‌تر به نظر می‌رسید اما از زمانی که واگذاری‌ها به بخش‌خصوصی شروع شد، تنظیم قیمت‌ها در دست عده‌ای افتاد که کمتر تخصصی در اداره امور داشتند. به‌عنوان مثال، دولت برای واگذاری یک مجتمع تولیدی، دست به مزایده می‌زند، اما در این میان کسانی که پول بیشتری دارند، پیروز می‌شوند نه افرادی که تبحر، مدیریت و هوش کافی برای اداره امور در آنها وجود دارد و مستحق آن هستند.

دامداران بی‌تقصیرند

البته مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران معتقد است که این اظهارات، مغایرتی با اصل 44قانون اساسی ندارد، بلکه اجرای این اصل بسیار ضروری و لازم است اما در نحوه اجرای آن نیز باید دقت کرد. برخی از سرمایه‌داران پس از پیروزی در مزایده‌های دولتی، واحد مربوطه را رها می‌کنند یا تغییر کاربری می‌دهند. اتفاقا همین‌ها با نفوذی که دارند، نبض بازار را در دست می‌گیرند و قیمت‌ها را بالا و پایین می‌برند. اگرچه در کشورهای توسعه‌یافته، نزدیک عید و ایام خاص، قیمت کالاهای مورد نیاز کاهش می‌یاید اما در ایران این موضوع برعکس است که این نشان از سوءمدیریت‌ها و دست درازی افراد سودجو در بطن بازار دارد. وی اظهار می‌کند: «شاید خیلی از مردم، دامداران را مقصر اصلی بدانند اما این جریان هیچ ربطی به تولیدکننده‌ها ندارد و قیمت خرید دام زنده از آنها تقریبا در تمام فصول سال یکسان است. اما همین گوشت وقتی وارد بازار می‌شود در زمان‌های مختلف با چنان نوسان قیمتی همراه است که تعادل را به هم می‌زند.»

اگرچه مسئولان دولتی و خصوصی بر وجود افزایش قیمت‌ها در روزهای اخیر تاکید دارند اما رییس اتحادیه فروشندگان گوشت گاوی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» درباره گرانی‌های اخیر منابع پروتئینی می‌گوید: «گوشت گاو به مدت 10ماه است که افزایش نیافته و تا پایان سال نیز ثابت خواهد ماند.» علی خندان اضافه می‌کند: «دلیل گرانی اندک گوشت گوسفندی در این ایام، اتمام زمان پروار است و تا 10فروردین این کمبود جبران خواهد شد و قیمت‌ها دوباره به حالت اولیه برمی‌گردد.»

این درحالی است که معاون تولیدات دامی وزیرجهادکشاورزی ضمن رد کمبود دام، به مهر گفت: «جمعیت دامی کشور بسیار زیاد است و ما دام‌های پرواری زیادی آماده عرضه به بازار داریم.» حسن رکنی درباره علت گرانی گوشت افزود: «طبیعتا روند عرضه و تقاضا در طول سال تغییراتی دارد و همیشه یکسان نیست، معمولا در روزهای پایانی سال تقاضا در بازار مصرف بالا می‌رود و همین موضوع سبب ایجاد تغییرات قیمتی می‌شود که این امری طبیعی است.» رکنی با اشاره به اینکه قیمت خرید دام از دامداران تغییر چندانی نداشته است، گفت: «شرایط تولید با ثبات و عرضه به اندازه کافی است و تغییرات ایجاد شده مربوط به حلقه‌های واسط و شرایط بازار است.»

معاون وزیر نیز بر وجود حلقه‌های واسط در این میان تاکید کرده و معتقد است دست‌هایی وجود دارند که با تغییر قیمت‌ها شرایط بازار را به نفع خودشان برمی‌گردانند، اما هرچه که باشد مصرف‌کننده، اصلی‌ترین حلقه‌ای است که متضرر می‌شود، آن هم در شرایطی که هر فرد به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، روزانه احتیاج به یک گرم پروتئین دارد. طبق استانداردهای جهانی نیمی از این پروتئین باید از طریق منابع گیاهی و نیمی دیگر باید از طریق منابع دامی تامین شود، این درحالی است که سهم پروتئین دامی در سبد غذایی مردم کمتر است. بنابراین نوسانات این‌چنینی قیمت، بر کاهش مصرف پروتئین تاثیرگذار بوده و ممکن است در درازمدت مشکلاتی را برای سلامت جامعه به‌وجود آورد.