آیین نامه / قوانینی که از كودكان در برابر آگهی‌ های بازرگانی حفاظت می‌ کند

هر روز شمار زیادی تبلیغات یا همان آگهی‌های بازرگانی از رسانه‌ ملی به خورد مردم داده می‌شود؛ تبلیغاتی که پای ثابت آن را یا کودکان تشکیل می‌دهند یا مواردی تبلیغ می‌شود که به آنان اختصاص دارد. از انواع و اقسام وام‌های بانکی و بیمه گرفته تا خوردنی و پوشیدنی و وسایل آموزشی. بد نیست دراین‌باره بدانید که قانون خیلی هم دست متولیان امر را در تبلیغات، چه برای کودکان، چه با استفاده از کودکان باز نگذاشته و کلی باید و نباید را برای آنان تعیین کرده است که تمام و کمال باید رعایت شود. ولی متاسفانه هر روز در انواع تبلیغات رنگارنگ تلویزیون شاهد نادیده گرفتن و زیرپاگذاشتن این مقررات هستیم. اما این تخطی‌ها چگونه و به چه دلیل نادیده گرفته می‌شود؟

کودک از منظر قانون اساسی ایران

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران کودک را تعریف نکرده، اما در اصل 21 خود از واژه «کودکان بی‌سرپرست» استفاده کرده است که این استفاده به نظر می‌رسد با توجه به اصل چهارم قانون اساسی به کودکی اطلاق می‌شود که به سن بلوغ نرسیده و این سن برای دختران 9 سال و برای پسران 15سال است. البته پیش از ورود به بحث باید این مورد نیز اعلام شود که تبلیغات بازرگانی در کشور مقررات آشفته‌ای دارد.

قوانین بازرگانی

در کشور ما قوانینی برای ساخت و پخش آگهی‌های بازرگانی وجود دارد که یکی از آنها دستورالعمل و مجموعه ضوابط تولید آگهی‌های تلویزیونی است كه به‌وسیله اداره كل بازرگانی سازمان صدا و سیما تهیه شده است، اما روزانه ما شاهد نقض بسیاری از اصول این دستورالعمل که در حکم قانون و لازم‌الاجراست، هستیم.

بدآموزی ممنوع

از ماده 52 تا 64 این آیین‌نامه که به کودکان اختصاص دارد، مواردی را شمرده که باید در راستای حقوق کودکان در آگهی‌های بازرگانی رعایت شود. یکی از موارد، آموزش حین تبلیغات به کودکان است که نباید به بدآموزی كودكان منجر شده و از زودباوری، حس عاطفی و كم‌تجربگی کودکان سوءاستفاده شود.

کودک، خرید و تبلیغات

برابر قواعد بازرگانی، ترغیب کودک به خرید منع شده است و البته شرایطی دارد که برابر آن:

* نباید از كودكان با صراحت درخواست شود تا محصولی را خریداری كنند.

* نباید کودک در تبلیغ از والدین خود و دیگران چنین درخواستی كند.

* نباید خرید موضوع آگهی برای كودكان یا ترغیب دیگران به این امر به‌عنوان انجام یك وظیفه مطرح شود.

* نباید كودكان به تنهایی هنگام خرید یا مذاكره با فروشنده نشان داده شوند.

* نباید داشتن کالای تبلیغ شده به كودكان القا شود.

* نباید از كودكان برای خرید از طریق پست یا تلفن دعوت شود.

* نباید كودكان هنگام خوردن دارو، ویتامین و غذاهای كمكی در نبود والدین نشان داده شوند.

تبلیغ حین برنامه کودک

مدتی است که حین پخش برنامه‌های کودک، تبلیغات پخش می‌شود. موردی که منع قانونی دارد و هنگام پخش برنامه‌های کودک یکسری تبلیغات نباید پخش شود شامل:

- آگهی‌های مربوط به مواد‌غذایی، كبریت، محصولاتی با خواص دارویی و حاوی ویتامین

- غذاهای كمكی كودكان، وسایل و اسباب لاغری و شیوه‌های درمانی

- آگهی فیلم‌ها با صحنه‌های وحشتناك، خطرناك و خطرآفرین.

تبلیغ مواد‌غذایی راحت نیست

بد نیست این را بدانید که هیات وزیران در 28 اسفند سال 84 نحوه تبلیغات محصولات غذایی را تصویب کرد. براساس «ماده 1» مقرر شد که: تمام تبلیغات محصولات غذایی باید قبل از پخش از طریق سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به تایید کارگروهی که در آن نمایندگان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حضور داشته باشند، برسد. اما با وجود این سخت‌گیری و مضر بودن برخی محصولات غذایی از جمله چیپس و پفک و... همچنان روزانه شاهد پخش سیل عظیمی از آگهی‌های تبلیغاتی این قبیل محصولات هستیم. کار گروه یادشده موظف است مصوبه شورای‌عالی سلامت را درخصوص تخصیص روزانه حداقل پنج پیام رسانه‌ای با موضوع تغذیه سالم عملیاتی کند.