شرکت‌های سیمانی در نمای سال 94

در بخش نخست این گزارش به بررسی عوامل موثر بر صنعت سیمان در سال 1394 پرداختیم. در این بخش با توجه به منطقه‌ای بودن این صنعت (به‌دلیل هزینه حمل بسیار بالا) به بررسی این صنعت در مناطق مختلف جغرافیایی می‌پردازیم.

غرب: شرکت‌هایی مثل سیمان ایلام، سیمان غرب، کردستان، درود و هگمتان در این منطقه مشغول به فعالیت هستند. در سال‌های گذشته بیش از نیمی از تولیدات سیمان در این ناحیه به عراق صادر می‌شد. اما ظهور گروهک داعش در سال 1393 باعث افت شدید صادرات به عراق شد. عامل دیگری که شاید در این زمینه بسیار تاثیرگذارتر از داعش است، احداث کارخانجات متعدد سیمان در اقلیم کردستان عراق است که حتی در صورت خروج داعش تا حد زیادی جوابگوی تقاضای این محصول در سال‌های آینده خواهد بود. نکته دیگری که بسیاری از شرکت‌های سیمانی در این منطقه را با مشکل جدی روبه‌رو کرده است، حضور شرکت عظیم سیمان سامان غرب در این منطقه است. این کارخانه با استفاده از صرفه‌جویی در مقیاس تخفیف‌های بسیار جذابی را به مشتریان داده و از این طریق بخش عمده‌ای از مصرف داخلی و صادراتی سیمان را در این منطقه از آن خود کرده است. با توجه به دلایل ذکر شده چشم‌انداز مناسبی برای صادرات در سال‌های آینده در این منطقه نمی‌توان متصور شد و تنها راه احتمالی افزایش رونق کارخانجات سیمان در غرب کشور رونق بازار داخلی است.

شمال غرب: کارخانجات سیمان این منطقه نیز از کاهش صادرات به دلیل وجود ظرفیت‌های تولیدی جدید در کشور‌های همجوار رنج می‌برند. در سال 2014 پروژه‌ای با ظرفیت حدود یک میلیون تن در جمهوری آذربایجان به بهره‌برداری رسید. اما مهم‌ترین مشکل پیش‌روی این شرکت‌ها کاهش شدید تقاضا در فصل زمستان به دلیل سرمای شدید در این منطقه است. دلایل مورد اشاره می‌تواند بر جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت تولید سیمان در این منطقه تاثیر منفی بگذارد. شرکت‌هایی نظیر سیمان ارومیه تا اردبیل و صوفیان در این محدوده قرار دارند.

شمال: در این منطقه وابستگی شرکت‌ها به صادرات بسیار کم است. از سوی دیگر به دلیل عدم سهل‌الوصول بودن این منطقه برای حمل سیمان استان‌های شمالی کشور از دست‌اندازی شرکت‌های بزرگ سیمانی مرکز کشور تا حدودی در امان بوده‌اند. اما همین عامل نیز باعث عدم گسترش بازار این شرکت‌ها به سایر استان‌ها شده است. مهم‌ترین اخباری که در ماه‌های گذشته پیرامون بازار فروش سیمان در این منطقه شنیده شده احتمال صادرات سیمان به کشور روسیه است. اگرچه به دلایل مختلف این موضوع مقداری دور از ذهن به نظر می‌رسد اما در صورت تحقق می‌تواند شرکت‌های سیمان در این منطقه مازندران، خزر و شمال را دچار جهش بسیار قابل توجهی در سودآوری کند.

شرق: در این منطقه که شرکت‌هایی نظیر سیمان شرق، سبزوار، بجنورد، قاین و خاش مشغول به فعالیت هستند. برخلاف شرکت‌های فعال در غرب کشور بخش اندکی از فروش سیمان در این ناحیه صادراتی است به‌گونه‌ای‌که شرکت‌هایی مانند سیمان شرق و بجنورد به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان سیمان در این منطقه تنها حدود 20 درصد از تولیدات خود را صادر می‌کند. این در حالی است که کشور‌هایی نظیر پاکستان، افغانستان و ترکمنستان در حال توسعه بوده و می‌توانند بازار‌های خوبی برای فروش شرکت‌های سیمانی در این منطقه به حساب آیند. در این ناحیه نیز رقبای سرسختی مانند سیمان زاوه و نیز سیمان زابل حضور دارند.

مناطق مرکزی: شرکت‌های سیمانی بورسی واقع شده در استان‌های مرکزی کشور مانند کارخانجات سیمان تهران، آبیک قزوین، سپاهان، کرمان، اصفهان و. . . به دلیل فاصله تا مرزها کمتر امکان استفاده از بازارهای صادراتی را دارند. بسیاری از این شرکت‌های سیمانی این نقیصه را با تولید محصولات خاص (مانند سیمان مورد استفاده در چاه‌های نفت یا سیمان‌هایی با بابلین بالا در سیمان تهران یا تولید بتن در برخی از شرکت‌های سیمانی) جبران کرده‌اند. در هر صورت وابستگی این شرکت‌ها به بازار داخلی ریسک سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها را بالا برده است. همچنین وجود رقبای قدرتمندی نظیر سیمان شاهرود را نیز نمی‌توان از نظر دور نگه داشت.

جنوب: از این منطقه سهام شرکت‌هایی نظیر سیمان خوزستان، بهبهان، دشتستان، هرمزگان، کارون، فارس نو، فارس و داراب در بورس مورد معامله قرار می‌گیرد. شرکت‌های سیمان در این منطقه برخلاف سایر مناطق کشور از مزیت دسترسی به آب‌های آزاد برخوردارند و این امر باعث عدم وابستگی به بازار داخل برای بسیاری از این شرکت‌ها شده است، به‌گونه‌ای‌که در سال اخیر بسیاری از شرکت‌ها در این مناطق اقدام به صادرات به کشور‌های حوزه خلیج‌فارس و حتی برخی کشور‌های آفریقایی کرده‌اند. شاید مهم‌ترین نمونه از این گروه شرکت‌ها، شرکت بزرگ سیمان ساروج بوشهر (از شرکت‌های زیرمجموعه سیدکو) است که با داشتن اسکله اختصاصی بخش عمده‌ای از محصول خود را صادر می‌کند. همچنین بازار‌های جنوب عراق نیز به‌عنوان یک بازار جذاب به حساب می‌آید که می‌تواند شرکت‌های فعال در استان خوزستان را از مشکل فروش تا حدودی رهایی بخشد.

در هر صورت احداث کارخانجات متعدد سیمان در دهه اخیر در کشور باعث شده میزان عرضه بر میزان تقاضا در داخل کشور فزونی یابد. در این میان شرکت‌هایی خواهند توانست در این رقابت سخت به سود قابل قبول دست یابند که به‌گونه‌ای از طریق تمایز در محصولات یا صادرات سهم خود را در بازار افزایش یا حداقل حفظ کنند.

* کارشناس بازار سرمایه