سرمایه‌ گذاری کلان عربستان برای دوران پسانفت

عربستان سعودی با ایجاد بزرگ‌ترین صندوق ثروت ملی جهان در حال آماده‌سازی خود برای ورود به عصر پس از نفت است. محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد عربستان در یک گفت‌وگوی پنج ساعته، دیدگاه خود درباره این صندوق سرمایه‌گذاری عمومی را تشریح کرد. این صندوق به‌تدریج بیش از 2 تریلیون دلار را مدیریت کرده و به عربستان کمک می‌کند تا از وابستگی به نفت خارج شود. 

به‌گفته این شاهزاده، در بخشی از این استراتژی، سعودی‌ها سهام شرکت مادر آرامکو (شرکت ملی نفت عربستان سعودی) را می‌فروشند و این غول نفتی را به یک مجتمع صنعتی تبدیل خواهند کرد. برنامه فعلی عربستان برای عرضه اولیه و عمومی سهام شرکت آرامکو، عرضه 5 درصد از آن است. این کار احتمالا خیلی زود و در سال آینده میلادی انجام خواهد شد. 

بن سلمان در گفت‌وگویی در ریاض گفت: ‌«‌عرضه عمومی سهام آرامکو و تبدیل آن به صندوق سرمایه‌گذاری عمومی از نظر فنی برای دولت سعودی سرمایه‌ای برای منبع درآمد دولت سعودی خواهد بود و به نفت ارتباطی نخواهد داشت.» بـــن ســلمان همچنین افزود: ‌«‌آنچه الان باقی‌مانده تنوع بخشیدن به سرمایه‌گذاری‌ها است. بنابراین در طول 20 سال ما اقتصادی خواهیم داشت که اساساً وابسته به نفت نیست.»‌

تقریباً هشت دهه از زمانی‌که نخستین بار نفت در عربستان کشف شد، می‌گذرد و حالا پسر 30 ساله ملک سلمان تلاش می‌کند بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام جهان به دوران دیگری پا بگذارد. همانطور که این استراتژی شکل می‌گیرد، ممکن است جامعه محافظه‌کار عربستان که عمری به کمک‌های دولتی عادت کرده بود، در شوک فرو ‌رود.

خرید بافت و گیتس؟

به گفته بن سلمان، فروش آرامکو (شرکت ملی نفت عربستان) برای سال 2018 یا حتی یک سال پیش از آن برنامه‌ریزی شده است. این صندوق پس از آن نقشی عمده در اقتصاد و سرمایه‌گذاری در داخل و خارج از عربستان ایفا خواهد کرد. سرمایه این صندوق آنقدر زیاد خواهد شد که می‌تواند چهار شرکت تجاری بزرگ دنیا یعنی اپل، آلفابت (شرکت مادر گوگل)، مایکروسافت و برکشایر هاتاوی (Berkshire Hathaway) وارن بافت را خریداری کند.

طبق اعلام یاسر الرومایان، دبیرکل هیأت‌مدیره صندوق سرمایه عمومی (PIF)، این صندوق در نهایت قصد دارد نسبت سرمایه‌گذاری‌های خارجی این صندوق را از 5درصد فعلی به 50 درصد تا سال 2020 برساند. در این طرح برای ایجاد تغییرات ساختاری یک سری اقدامات در سال گذشته با هدف محدود کردن هزینه‌ها و پیشگیری از کسری بودجه صورت گرفت. در پایان ماه دسامبر، مقامات عربستان قیمت سوخت و برق را افزایش داده و پس از کاهش قیمت نفت و غرق شدن در مشکلات ناشی از آن، نسبت به پایان هدر دادن بودجه متعهد شدند. 

بن سلمان می‌گوید: ‌«‌ما درحال افزایش بهره‌وری در سرمایه‌گذاری هستیم. پیش از این دولت تا 40 درصد بیشتر از بودجه هم خرج کرده است. سال 2015 این رقم به 12 درصد رسید، اما باز هم به‌نظر من، ما مشکلی اساسی با قیمت‌های کنونی نفت نداریم.»

خیلی دیر شده؟

حالا پرسش این است: با توجه به اینکه عربستان نفوذ زیادی در بازار نفت دارد، آیا واکنش نشان دادن به کاهش قیمت هر بشکه نفت به بیش از نصف، خیلی دیر است؟ به‌گفته بن سلمان، اگر ایران و سایر تولیدکنندگان بزرگ نفت تولیدشان را محدود کنند، این کشور نیز این کار را خواهد کرد.

مطالعه صندوق بین‌المللی پول (IMF) در سال 2014 نمونه‌های گوناگونی از شکست دولت‌ها برای پیاده کردن استراتژی با هدف کاهش وابستگی به تولید انرژی را نشان می‌دهد. زمانی‌که نفت بیش از 100 دلار قیمت داشت، این پادشاهی حاشیه خلیج‌فارس فرصت خود برای کاهش وابستگی را از دست داد و حالا با نفت 40 دلاری برای انجام این کار خیلی دیر است.

پل سالیوان، استاد مطالعات امنیتی دانشگاه جرجتان واشنگتن در‌این‌باره می‌گوید: ‌«‌روشن است که عربستان سعودی نیازمند اصلاحات، ایجاد تنوع در سرمایه‌گذاری و انرژی دادن دوباره به اقتصاد خود است، اما این کار نیاز به اقداماتی بیش از افزایش سرمایه‌گذاری در صنایع غیرنفتی دارد.»

نگاه به آینده

آن‌طور که شاهزاده بن‌سلمان می‌گوید، صندوق سرمایه عمومی اکنون سهام شرکت‌هایی چون صنایع اساسی عربستان (دومین تولیدکننده مواد شیمیایی در دنیا) و بانک تجارت عربستان (دومین تأمین‌کننده مالی این کشور) را داراست. بن سلمان بدون نام بردن از شرکت خاصی به این نکته اشاره کرد که این صندوق به‌دنبال جذب دوفرصت خارج از عربستان در حوزه صنایع مالی است و گفت احتمال اینکه با یکی از این شرکت‌ها به نتیجه برسد، زیاد است.

بن سلمان می‌گوید: ‌«‌ما درحال کار در جبهه‌های گوناگون هستیم. اکنون دولت درحال انتقال برخی از دارایی‌ها، زمین‌ها و برخی از شرکت‌ها به ماست. ما پروژه‌های مختلفی در حوزه گردشگری و صنایع جدید در دست داریم که در عربستان تاکنون مانند آنها انجام نشده است.»

بن‌سلمان در یک شام کاری با سایر مقامات کشورش طرح سرمایه‌گذاری خارجی عربستان را ‌«‌بسیار تهاجمی» خواند، هرچند گفت صندوق سرمایه‌گذاری عمومی در ابتدا با اضافه شدن آرامکو به سمت سرمایه‌های داخلی خواهد رفت. بن‌سلمان در پایان گفت: ‌«‌بدون تردید، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان بزرگ‌ترین صندوق از این نوع در جهان خواهد بود. این اتفاق به محض عمومی شدن سهام آرامکو روی خواهد داد.»

* منبع: Smh