سرمایه‌ها را از آب بگیرید

صنعت گردشگری با درآمدی بالغ بر 6/5 تریلیون دلار درسطح جهانی، امروزه بخشی توسعه‌یافته و چشمگیر درمنابع کسب درآمد مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی کشورها به شمار می‌آید. در واقع صنعت گردشگری با تمام الحاقات آن مانند هتل‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و مراکز خرید، آژانس‌های مسافرتی، کسب ‌وکار و سرگرمی و فعالیت‌های مرتبط با تعطیلات به علاوه صنعت گشت دریایی سالانه منبع مهمی از درآمد برای کشورهای مختلف با مبالغ بسیار بالا به شمار می‌آیند، به‌گونه‌ای که حتی کشورهایی چون امارات، قطر ونیز عربستان سعودی با میلیاردها دلار درآمد حاصل از فروش نفت و نیز سایر درآمدهای کشورشان، هم‌اکنون به فکر کسب درآمد بیشتر از این صنعت و ایجاد زیرساخت‌ها و تسهیلات مرتبط با آن برآمده‌اند و تلاش‌های گسترده‌ای را دراین زمینه طراحی و اجرا کرده‌اند، همچنین بسیاری از کشورها مانند مالزی بخش اعظم درآمد سالانه خود را از صنعت گردشگری به دست می‌آورند.

سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری همچنان که تجربه و تحقیق نشان می‌دهد همواره یک سرمایه‌گذاری مطمئن و پاسخگو بوده است. تحقیقات نشان می‌دهد در سال 2012 تعداد گردشگران درسطح جهانی از مرز یک میلیارد نفر گذشته است. براساس آمار سازمان جهانی گردشگری، به ازای ورود هر گردشگر دو تا شش شغل مستقیم و 9 تا 15 شغل با احتساب مشاغل بخش‌های تولیدی و خدماتی ایجاد می‌شود. 

در این بین بررسی‌ها حاکی از آن است که درآمد سالانه گردشگری ایران حدود یک میلیارد دلار برآورد می‌شود که در افق 1404 باید به درآمد 20 میلیارد دلاری در صنعت گردشگری برسیم. ایران به‌عنوان یکی از کشورهایی که دارای انواع جاذبه‌های گردشگری بالقوه است، شناخته می‌شود اما متاسفانه بخش زیادی از این جاذبه‌ها همچنان مغفول مانده و استفاده بجا از آنها در حاشیه نگریسته می‌شود. گزارش امروز درخصوص گردشگری دریایی در حوزه دریای خزر است که در طی سال‌های متمادی همچنان در دست ارگان‌های متفاوت بی‌نتیجه می‌چرخد و گویی این سرمایه کلان صاحبی ندارد تا بتوان از آب آن سرمایه‌های میلیاردی به تور زد.

بررسی موقعیت

دریای خزر، بزرگ‌ترین دریاچه درون خشکی در کره زمین، از شمال به جنوب، دارای طول ۱۲۰۴ کیلومتر، میانگین پهنای ۳۲۰ کیلومتر و محیطی برابر ۶۵۰۰ کیلومتر است. مساحت آن ۳۷۶۰۰۰ کیلومترمربع و حدود ۲۸ متر پایین تر از سطح آب دریاهای آزاد واقع است. از این وسعت کرانه‌ای 1900 کیلومتر به قزاقستان، 820 کیلومتر به آذربایجان، 657 کیلومتر به ایران و 3220 کیلومتر باقیمانده به روسیه و ترکمنستان تعلق دارد. این دریاچه دارای منابع غنی بی‌شماری از نفت ، گاز و انواع آبزیان است. در مورد ذخایر نفت این دریاچه باید گفت که بیش از 200 میلیارد بشکه تخمین زده شده است. از این لحاظ این دریاچه در رتبه سوم بعد از خلیج فارس و سیبری قرار دارد، البته هدف اصلی این گزارش پرداختن به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری دریایی خزر است.

دستی به یاری دریا دراز کنید

امروز از ساحل 330 کیلومتری مازندران 15 کیلومتر سهم مسافران است که در آن حدود 130 طرح سالم‌سازی ناقص انجام شده است. همچنین در استان گیلان نیز با وجود 300 کیلومتر نوار ساحلی 60 طرح سالم‌سازی دریا فعال شده است که 37 کیلومتر از سواحل گیلان را دربرمی‌گیرد. این طرح‌های سالم‌سازی که می‌تواند به بخش‌خصوصی واگذار شود یکی از مهم‌ترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در منطقه به شمار می‌آید، در واقع برای سالم‌سازی سواحل، تیم‌های امداد و نجات، قایق، ناجی غریق، قرارگاه و بودجه با رقم‌های میلیاردی مورد نیاز است که در نهایت واگذاری این بخش به سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی می‌تواند کارساز بیفتد.

با شناخت کافی از جذابیت‌های این دریاچه و شرایط جغرافیایی و آب و هوایی منطقه، هر توریست داخلی و خارجی مشتاق به یک بار بازدید از این دریاچه می‌شود اما متاسفانه شرایط موجود این دریاچه، عدم وجود چشم‌اندازهای مناسب، عدم پیاده‌سازی طرح‌های سالم‌سازی و عدم وجود مکان‌های تفریحی مناسب در حوزه استحفاظی ایران به‌گونه‌ای است که اغلب همان یک بار هم به پشیمانی افراد مبدل می‌شود.

در واقع گردشگری دریایی و ساحلی یكی از منابع عظیم جذب گردشگران در دنیاست كه متاسفانه در ایران اصلا مورد توجه قرار نمی‌گیرد. کشورهایی چون مالزی، امارات، نپال و. . . سالانه میلیاردها دلار از دریاهای خود با انداختن کشتی‌های گردشگری به آب، سواحل زیبا و امنِ ساخته شده و نیروهای فعال، صید می‌کنند و متاسفانه در تور خالی ما فقط اجساد غرق شده افراد روزبه‌روز افزایش می‌یابند به‌طوری که حتی گردشگران داخلی را هم به سمت سواحل سایر کشورها، هدایت می‌کند.

دریایی که صاحب ندارد

طبق آمار پزشکی قانونی کشور، سال گذشته 367 مورد مرگ بر اثر غرق شدگی در سواحل دریاچه خزر ثبت شده است؛ سواحلی که تنها قتلگاهی برای هوادارانش بوده است. شاید اصلی‌ترین دلیل چنین آماری نداشتن متولی مشخصی برای دریاهای ایران است. سال‌های سال است دریا همچون کودک بی‌سرپرستی دست به دست نامادری‌ها می‌چرخد؛ گاهی هلال احمر، هر از چند گاهی اداره کل گردشگری، وزارت نیرو، سپس سازمان عمران شهرداری‌ها، استانداری‌ها، سازمان محیط‌زیست، سازمان امداد نجات و سر آخر مسئولیت دریا را به دامان وزارت کشور و نمایندگان انداخته اند!

بررسی سخنان معاون وزیر کشور هم بیانگر این مهم است که وزارت کشور استراتژی شفاف و روشنی برای سواحل خزر ندارد و از تخصیص اعتبارات مالی هم خبری نیست. شاید همین سلب مسئولیت‌ها بهانه‌ای باشد تا بشود سری به اصل 44 برای خصوصی‌سازی سواحل و دریاها زد و مدیریت این بخش‌ها را به دست سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی سپرد تا با ایمن سازی، سالم‌سازی و طراحی سواحل زیبا بتوانند هم برای خود مامن مطمئنی از سرمایه‌گذاری به وجود آورند و هم با جذب توریست‌ها و گردشگران داخلی و خارجی به کسب درآمد برای منطقه کمک کنند.

نیاز به توجه هرچه بیشتر

مسئولان استان مازندران هم معتقدند اگر برای هر تخت موجود در مراکز اقامتی استان 50 هزار تومان دریافتی داشته باشیم، هزار میلیارد تومان می‌توانیم در یک مقطع زمانی برای ایام نوروز 94 درآمد حاصل کنیم. ربیع فلاح جلودار، استاندار مازندران در نخستین جلسه ستاد اجرایی خدمات سفر مازندران ویژه نوروز 94 می‌گوید: حدود 20 میلیون نفر تخت در استان داریم که ظرفیت آنها در روزهای آغازین سال و تعطیلات نوروزی تکمیل می‌شود. وی با تصریح بر اینکه زیرساخت‌های گردشگری در استان وجود ندارد، می‌گوید: توجه به گردشگری در مازندران می‌تواند در رفع مشکلات استان به‌خصوص در رفع مشکل بیکاری و رشد اقتصاد استان موثر باشد. میلیون‌ها نفر مازندران را به‌عنوان استان دوم خود برای بازدید انتخاب می‌کنند که این پدیده در سطح کشور نادر است. امروزه گردشگر در جایی حضور پیدا می‌کند که توسعه‌یافته باشد و مازندران با توجه به ضریب بالای برخورداری توسعه‌ای باید به جایی برسد که در شأن و منزلت این استان باشد.

فلاح به گردشگری دریایی در استان، اشاره می‌کند و می‌گوید: گردشگری دریایی به‌عنوان محور توسعه استان مطرح است که فرمانداران و دستگاه‌های اجرایی باید به آن توجه کنند. خلقیات ما نباید به‌گونه‌ای باشد که سرمایه‌گذار خواهان سرمایه‌گذاری در دیگر استان‌ها باشد، بلکه باید همانند یک صیاد سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری در استان خود صید کنیم. فلاح معتقد است: جای جای مازندران دارای مناطق دیدنی است که باید زمینه مشارکت بخش‌خصوصی را برای معرفی این مناطق فراهم کنیم. مزارع برنجکاری و باغات مرکبات در استان می‌تواند به‌عنوان یک فضای گردشگری برای گردشگران معرفی شود. شهرداران و فرمانداران نیز باید زمینه‌ای برای ایجاد بازارچه‌های صنایع دستی در استان فراهم کنند.

***

سرمایه‌گذاران خصوصی بی‌انگیزه‌اند

مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: بخش‌خصوصی استان بی‌انگیزه است زیرا با وجود 192 دفتر خدمات مسافرتی و جهانگردی در مازندران تنها نزدیک به 10 دفتر توریستی در استان در زمینه تورهای ورودی فعال هستند. پرواز مستقیم دوبی ساری، بهترین فرصت برای فعالیت در کشورهای حوزه خلیج فارس به‌عنوان بازار هدف است.

وی با بیان اینکه نگاه به گردشگری کاملا با آنچه که در گذشته به‌صورت تئوری تبیین می‌شد تغییر کرده است و به سمت عملیاتی شدن پیش می‌رود، خاطرنشان کرد: جایگاه مازندران در گردشگری کشور و آمار گردشگر ورودی به استان باعث شده که همه بپذیرند که مازندران با گردشگری می‌تواند از وابستگی به اقتصاد نفت فاصله بگیرد. بزرگ نیا بیان کرد: پرداختن به گردشگری، موضوع جدی دولت است. در مازندران نیز به‌عنوان محور توسعه استان اعلام شده است و در پهنه‌بندی مطالعات آمایش سرزمینی استان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی استان مدنظر قرار گرفته است.

وی از تمرکز استان برای استفاده از ظرفیت‌ها در گردشگری سلامت، دریایی، توریسم ورزشی، طبیعت گردی و بوم گردی خبر داد و گفت: تلاش بر این است که در این مسیر به خدمات قابل قبولی برسیم و بعد از آن به دیگر بخش‌های گردشگری که ظرفیت آن در استان وجود دارد، بپردازیم.

***

سرمایه‌گذاران خارجی آمده‌اند

مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران از حضور سرمایه‌گذاران فنلاندی در بخش گردشگری دریایی این استان خبر داد. دلاور بزرگ نیا تاکید کرد: گام نخست در راستای توسعه گردشگری دریایی ورود و به‌کارگیری شناورهای مسافری و تفریحی در آب‌های استان محسوب می‌شود. هم‌اکنون سرمایه‌گذاران زیادی برای ایجاد امکانات گردشگری دریایی به اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران مراجعه می‌کنند.

در این میان حضور سرمایه‌گذاران خارجی نیز روزبه‌روز در حال افزایش است. بزرگ‌نیا از حضور سرمایه‌گذاران فنلاندی در مازندران خبر داد و گفت: این سرمایه‌گذاران قصد دارند با ورود شناورهای تفریحی در آب‌های مازندران در بخش گردشگری دریایی ورود پیدا کنند. پیگیری‌های لازم برای تسهیل ورود سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی خارجی از طریق وزارت امورخارجه در حال پیگیری است که تاکنون جلسات مشترکی به این منظور برگزار شده است.

وی اظهارداشت: در صورت صدور مجوزهای لازم از سوی اداره بنادر و دریانوردی استان در آینده‌ای نه‌چندان دور امیدواریم با ورود شناورهای تفریحی توسط سرمایه‌گذاران فنلاندی شاهد رونق گردشگری دریایی در طول سواحل مازندران باشیم. این مقام مسئول در استان مازندران ادامه داد: سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی به‌عنوان ظرفیت‌های نهایی در گردشگری دریایی محسوب می‌شوند. وی به همکاری‌های تنگاتنگ سازمان بنادر و دریانوردی در بحث توسعه گردشگری دریایی با سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشاره کرد و گفت: این همکاری‌ها باعث خواهد شد که با ورود شناورهای تفریحی توسط سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی، تحولی عظیم در صنعت گردشگری کشور به وجود آید.

بزرگ نیا همچنین خاطرنشان کرد: هم‌اکنون اداره بنادر و دریانوردی استان مازندران برای ایجاد امکانات لازم در بنادر فریدون‌کنار، نوشهر و امیرآباد در راستای توسعه گردشگری دریایی اعلام آمادگی کرده است. استان مازندران با در اختیار داشتن بخش زیادی از سواحل مازندران و نیز جنگل‌های انبوه از جذابیت زیادی برای گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است.