دکتر بیژن کاووسی، هیأت علمی دانشگاه آزاد یاسوج، متخصص فیزیولوژی درختان میوه / زمانی برای کشت دانش محور

احیا و نوسازی باغ های قدیمی از مسائلی است که در سال های اخیر به آن پرداخته شده و دلایل مختلفی در توجیه آن ذکر می شود از جمله موارد زیر:

1. احداث باغ های قدیمی در بیشتر موارد براساس کاشت بذر صورت می گرفت که سبب تفرقه صفات و ایجاد تفاوت و عدم یکسانی درختان کشت شده است در نتیجه محصول تولیدی، یکنواختی ندارد و رقابت پذیری آن در مقایسه با محصولات خارجی افت محسوسی می یابد.

2. احداث باغ ها در گذشته با عدم رعایت فاصله های استاندارد (فاصله بین ردیف ها و روی ردیف ها) صورت می گرفت. با رشد گیاهان سایه اندازی و تراکم تاج سبب کاهش کمیت یا کیفیت محصولات می شود.

3. در باغ های قدیمی معمولا چند محصول مختلف با هم کشت و کار می شد، گونه های باغی مختلف نیاز های متفاوت دارند و عملیات کاشت، داشت و برداشت آنها یکسان نیست. این مسئله، امروزه با وجود کم  آبی اهمیت دوچندانی دارد.

مثلا هلو نیازمند آبیاری بالا و انار مقاوم به خشکی است. کاشت انار و هلو در یک باغ سبب هدر روی منابع آب گران بها می شود.

برای اصلاح و نوسازی باغ ها رعایت چند نکته ضروری است.

1. در کشت ارقام جدید باید حتما از نهال های سالم و شناسنامه دار فاقد بیماری استفاده کرد.

2. انتخاب ارقام یا گونه ها براساس شرایط اقلیمی منطقه باشد. عدم کاشت گونه های حساس به خشکی بهتر از کاشت آنها در اقلیمی خشک است. مثلا انگور، بادام، انجیر در نواحی خشک تر کشور گزینه های بهتری هستند تا کشت و کار مرکبات یا هلو .

3. یکی از بهترین روش های احیا سربرداری درختان قدیمی و استفاده از آنها به عنوان پایه است. پیوندک ارقام جدید تجاری و باکیفیت را روی این پایه های قوی و تنومند قدیمی پیوند می زنند تا رشد درختان در سریع ترین زمان ممکن صورت بگیرد و تولید بالا با عملکرد قابل قبول را تضمین کند.

4. تغییر سیستم هرس درختان در بهبود عملکرد و کیفیت و کاهش کاربرد سموم نقش بسزایی دارد. به عنوان مثال هرس داربستی درختان انگور به جای فرم پاچراغی (فرم متداول کشور) سبب افزایش تابش آفتاب، بهبود رنگ گیری میوه ها و کیفیت آنها و آسان سازی برداشت خوشه ها می شود.

5. تغییر سیستم آبیاری باغ ها از نوع سنتی به انواع جدید تحت فشار و زیرسطحی یکی از مهم ترین جنبه هایی است که در نوسازی باغ ها باید در نظر گرفته شود. سیستم قدیمی غرقابی علاوه بر عملکرد پایین و هدرروی بخش بزرگی از آب (گاهی تا 90درصد)، سبب شیوع آفات و بیماری ها و رشد علف های هرز می شود که خود سبب تحمیل هزینه های اضافی به باغدار می شود.

به هرحال سرمایه گذاری در احیا و نوسازی باغ ها فرآیندی است که باید به صورت دانش محور و پس از انجامش پژوهش های میدانی صورت گیرد تا بتواند با بازگشت سرمایه و رشد بخش کشاورزی و صادرات و ارزآوری قابل قبول همراه باشد.

در این میان حمایت از مراکز پژوهشی و دانشگاه ها از یک سو و کشاورزان از سوی دیگر از طرف دولت و دستگاه ها اهمیت زیادی دارد. عدم برنامه ریزی و در نظر نگرفتن استانداردهای روز دنیا، شرایط اقلیمی و منابع آب و خاک منطقه ای در احیای باغ های قدیمی و استقرار کشت و کارهای جدید سبب هدر رفتن این منابع گران بهای خاکی و آبی می شود. در چنین حالتی کشاورزی نکردن شاید گزینه بهتری باشد.