رستوران‌های ایرانی در عربستان با همان روال سابق کار می‌کنند

ایران و عربستان سعودی مدت‌ها است در سراسر منطقه با هم رقابت می‌کنند و این رقابت اخیرا با ایجاد مشکلاتی در روابط دیپلماتیک و تجاری‌شان شدت گرفته است. اما در ریاض، پایتخت عربستان، رستوران‌های ایرانی معروف و پرفروشی هستند که تنش‌های میان دو کشور بر کارشان تاثیر نداشته و حضورشان همواره یک یادآوری است برای اینکه روابط میان دو کشور کی قرار است به حالت عادی برگردد.در دهه 1990، در آشپرخانه پر از دود و بخار، آشپزهای ایرانی به همتایان خود چگونگی ادویه زدن و پختن غذاهای ایرانی را در یک رستوران ایرانی با مالک سعودی به نام شایه آموزش می‌دادند.

این غذاها آنچنان در میان مشتری‌ها محبوب شد که حالا بعد از 20 سال رستوران شایه 13 شعبه دارد که 11 تای آنها در ریاض فعالیت دارند. اینکه این رستوران‌ها علنا با عنوان «خانه دست‌پخت ایرانی» آن‌هم در کشوری که ایران برایش یک تهدید محسوب می‌شود، کار می‌کنند، یک اقدام شجاعانه است. با وجود تنش‌ها میان ایران و عربستان، دو کشور پیوندهای تاریخی عمیقی دارند. قرن‌ها تاجران ادویه‌ها و فرش ایرانی را از مسیر خلیج فارس حمل کرده و به شبه‌جزیره عربستان می‌بردند.

همین کار باعث می‌شد تا فرهنگ ایرانیان وارد زندگی اعراب شود. یک شاهزاده سعودی این هفته در گفت‌وگو با خبرنگاران در دوبی گفت: تنش‌های سیاسی موجود بین دو کشور خللی در «باور ایرانیان و اعراب به یک خدا و پیامبر و کتاب آسمانی» وارد نمی‌کند. ترکی الفیصل، مدیر پیشین سازمان اطلاعات عربستان، دراین‌باره ادامه داد: «فکر نمی‌کنم هیچ خانواده‌ای در شبه‌جزیره به طور کلی و در عربستان به‌طورخاص وجود داشته باشد که به‌نوعی پیوند با ایران در گذشته نداشته باشد.»

در بحرین، جایی‌که شیعیان در اکثریت هستند، بسیاری از روستاها نام ایرانی دارند و بسیاری از مردمش در خانه فارسی صحبت می‌کنند. در کویت، برخی از ثروتمندترین خانواده‌ها و صاحبان کسب‌وکار اصالتی ایرانی دارند. امارات مدت‌های مدید است که یک بهشت برای تاجران ایرانی است. ایرانیان صاحب کسب‌وکار در دوبی بیمارستان ایرانی، شورای تجاری ایرانی و باشگاه خانواده‌های ایرانی راه‌اندازی کرده‌اند.

رقابت دامنه‌دار ایران و عربستان در دهه 1990 حتی رو به بهبود می‌رفت. اتحاد ایران و عربستان علیه حمله صدام حسین به کویت در سال 1991 باعث شد روابط ریاض و تهران در این سال مستحکم‌ شود. مقامات دو کشور در پایان دهه 90 ملاقات‌های زیادی با هم داشتند و تا سال 2000 اوضاع روابط دوجانبه ریاض – تهران خوب بود. در سال 2000 با موضع‌گیری‌های دو کشور در بحران سیاسی یمن دوباره روابط‌شان به تیرگی گرایید و 9 سال بعد نیز با دخالت‌های نظامی عربستان اوضاع روابط خراب شد.

آخرین مورد تیرگی روابط ایران و عربستان هم به سال 2015 بازمی‌گردد. تعداد انگشت‌شماری از آشپزهای ایرانی در فاصله سال‌های 1990 تا 2009 می‌توانستند در عربستان کار و زندگی کنند. امروز اما به گفته محمد فرحت، مدیر مجموعه رستوران‌های شایه به آشپزهای ایرانی ویزای کاری داده نمی‌شود. طبق گفته‌های آقای فرحت، آخرین کارمندان ایرانی شایه پنج سال پیش عربستان را ترک کردند.

عربستان و ایران در حال حاضر در سوریه و یمن مواضع کاملا متفاوتی دارند. ضمن اینکه در لبنان، بحرین و عراق با یکدیگر هم‌عقیده نیستند و هر یک از یک طرف هواداری می‌کنند. پس از اعدام شیخ نمر، روحانی شیعه در عربستان و حمله گروهی از ایرانی‌ها به سفارت این کشور در تهران، روابط دو کشور به تیره‌ترین وضع رسید. روابط دیپلماتیک و تجاری بین دو کشور کلا قطع شد و عربستان تمامی پروازهای خود را به مقصد ایران و از مبدا این کشور را لغو کرد.

براساس اعلام وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران، صادرات ایران به ریاض در نیمه اول سال 2015 رقم 32 میلیون دلار بود و صادرات عربستان به ایران هم رقم 40 میلیون دلار را نشان می‌داد. پیش از اینکه ارتباط ایران و عربستان کلا قطع شود، یک حساب کاربری در توییتر به نام «کالاهای ایرانی را تحریم کنید» توانست 23 هزار دنبال‌کننده را به‌ خود اختصاص دهد. این حساب کاربری، انجام این کار را یک وظیفه شرعی و ملی می‌دانست.

ده‌ها توییت خواستار حذف کالاهای ایرانی از جمله بستنی، گلاب، سیب قرمز، زعفران، عسل و نوشیدنی‌های گازدار با طعم انار از فروشگاه‌های عربستان شدند. رستوران زنجیره‌ای شایه نیز از این کمپین در امان نماند و بعضی‌ها خواستار این شدند که این رستوران واژه «ایرانی» را از تابلو و منوی خود حذف کند. مثلا یک نفر توییت کرده بود «کباب‌های‌شان خوب است اما پیشنهاد می‌کنم آنها واژه «ایرانی»‌اش را حذف کنند و به کار خود ادامه دهند.»

با همه این احوال اما به‌ نظر می‌رسد که کباب بره ایرانی به‌همراه برنج زعفرانی هنوز هم روی میز پیش‌روی عرب‌های سعودی قرار می‌گیرد. بسیاری از عربستانی‌ها اگر به یک فودکورت بروند غذاهای آمریکایی یا پیتزا سفارش می‌دهند اما شعبه رستوران شایه در آنجا هم طرفداران خاص خود را دارد. آنها نظرات گوناگونی دراین‌باره می‌دهند. مثلا اینکه وقتی دولت غذاهای ایرانی را منع نکرده مردم چرا این کار را انجام دهند یا می‌گویند ما با دولت ایران مشکل داریم نه مردمش.