داستان فقر در کشور طلای سیاه / خاموشی، داستان هزارو یک شب نیجریه

کاهش مداوم قیمت نفت از میانه های سال 2014 تنها یک کاهش قیمت ساده نبود. رسیدن قیمت طلای سیاه به کمتر از نیمی از 100دلار سابق، بسیاری از کشورهای نفت خیز را با معضلات اساسی روبه رو کرد.

یکی از کشورهایی که حتی در زمان نفت 100دلاری هم مشکلات اقتصادی بزرگ داشت و حالا مجبور است با مشکلات بزرگ تری روبه رو باشد، نیجریه است. این کشور سال هاست با معضل تامین برق روبه رو است و با پایین آمدن قیمت نفت به نظر می رسد قرار نیست قصه هزارویک شب خاموشی در این کشور پایان یابد.

از دانش آموزی در مناطق روستایی دورافتاده در نیجریه که شب تا صبح دود چراغ می خورد برای درس خواندن تا صنعتگری که هزینه های تولیدش کار را برایش سخت و نشدنی کرده، همگی یک مشکل بزرگ دارند و آن کمبود شدید برق است.

وقتی بدانیم که برق بخش جدایی ناپذیر زندگی امروز است، می توان فهمید که چرا اهالی نیجریه از بزرگ تا کوچک و از فقیر تا غنی اکنون شب های شان را با بی برقی سپری می کنند. اگرچه وضعیت در نیجریه از شرایط ایده آل فاصله زیادی دارد اما مردم این کشور هنوز هم انتظار دارند وضع شان بهتر شود. در قرن بیست ویکم اینکه یک نفر بتواند شب ها تنها با زدن یک کلید خانه اش را روشن کند بدون اینکه صدای ژنراتورها آرامش شبش را به هم بریزد، قطعا انتظار بی جایی نیست.

با این وجود اما، برخلاف وعده های داده شده در انتخابات گوناگون از دهه 70 تاکنون برای داشتن برنامه های هدفمند در تامین برق، نیجریه پیشرفت بسیار کمی در این زمینه داشته است. بنابراین در مواقعی که انتظار عادی همه ما برای داشتن برق با مشکلاتی چون جیره بندی، فروپاشی شبکه انتقال برق، هزینه های گزاف سوخت، نبود نیازسنجی و افزایش تعرفه روبه رو می شود، عجیب نیست که 95 میلیون نفر اکنون بدون دسترسی به برق در این کشور آفریقایی شب شان را با تاریکی به صبح برسانند و وعده تامین برق موردنیاز سرابی بیش نباشد.

تلاش های طولانی و البته ناموفق برای تامین درست برق مردم در نیجریه و درعین حال بی توجهی های مکرر به آن درست مثل تلاشی است که پیش از این در این کشور آفریقایی برای بهبود نظام آموزشی انجام شد، سال ها ادامه داشت و در نهایت نتیجه ای از آن حاصل نشد.

روشن تر اینکه چالش امروز نیجریه این نیست که این کشور به دلیل به روز نبودن، در کنترل کمبود برق ناتوان است. معضل فراتر از اینها است. گفته می شود به خاطر ناتوانی نیجریه در تامین سرمایه لازم برای رساندن برق به مردم طی 30 سال گذشته، مشکل تا این حد بغرنج شده و لاینحل به نظر می رسد.

برای بیرون آمدن از این موقعیت، این کشور قبلا برنامه ای برای تامین 40هزار مگاوات برق در طول 10 سال تا سال 2010 داشت. این برنامه باتوجه به نقشه راه دولت برای اصلاحات در بخش برق نیازمند 3/5میلیارد دلار در سال در یک دوره بیش از 10 ساله است. اگر کل چرخه ارزش یعنی ظرفیت تولید، انتقال و توزیع را درنظر بگیرید، نیجریه به بیش از 10میلیارد دلار در سال در طول یک دوره زمانی 10 ساله نیاز خواهد داشت.

بودجه کشور نیجریه در سال 2016 رقم 21/3 میلیارد دلار اعلام شد. بنابراین هزینه سالانه برای رسیدن به هدف متوسط 40هزار وات در یک دوره 10 ساله برابر با نیمی از کل بودجه این کشور است. در بودجه سال 2016 این کشور مجموعا 1/4میلیارد دلار برای هزینه های برق اختصاص یافته است. درنتیجه نیجریه تنها می تواند نیمی از برنامه اش را عملی و 20هزار مگاوات برق تامین کند.

معضل تامین سرمایه بیشتر از همه به هزینه هایی برمی گردد که دولت نمی تواند آنها را تامین کند. کاهش سود ناشی از فروش نفت و البته اوضاع نامناسب بازار بورس نیجریه با سرمایه  حدود 35میلیارد و 26میلیون دلار نمی تواند سرمایه لازم برای تامین برق را در این کشور فراهم کند. این صنعت همچنین نیازمند سیاست های باثبات و ابزار های متنوع برای بازیابی هزینه ها است تا بتواند هم سرمایه های خارجی موردنیاز را تامین و هم سرمایه گذاران بومی را جذب کند.

دولت در این مسیر راهکار خصوصی سازی را نیز اجرایی کرده که گامی درست در این مسیر است. اما چیزی از مسئولیت دولت برای تامین هزینه ها نمی کاهد.

پیش بینی می شود جمعیت نیجریه تا سال 2050 به بیش از 100 میلیون نفر خواهد رسید. بنابراین وضعیت 34 سال آینده با 30 سال گذشته تفاوت بسیار زیادی خواهد داشت.