توافق موفقیت نمی‌آورد

این روزها جنب و جوش عجیبی بین مردم و حتی رسانه‌ها و دولت جریان گرفته که همه ناشی از اخبار سیاسی روز است،  برخی منتظر انفجار آینده‌ای روشن در همه زمینه‌های سیاسی و اقتصادی با لغو تحریم‌ها و آزاد شدن دارایی‌های بلوکه شده ایران در کشورهای خارجی هستند و برخی دیگر با نگاهی بدبینانه معتقدند  جریانات سیاسی چندان تاثیری روی زندگی و اقتصاد مردم نخواهد داشت و توافقات تنها بر سر مسائل هسته‌ای است.  اما پیامد این توافقات که براساس گفته‌ها قرار است تا چند ماه آینده به تایید و امضای دوطرف برسد بالطبع موجب تاثیر بر بسیاری بازارها خواهد شد و لغو تحریم‌های اقتصادی و آسان شدن تبادلات پولی و تجاری و رونق برخی فضاهای کسب‌وکار به علاوه افزایش فضا برای رشد سرمایه‌گذاری را به دنبال خواهد داشت.  

اجرا شدن برنامه جامع موجب لغو تحریم‌ها و برطرف شدن قطعنامه‌های شورای امنیت خواهد شد که در پی آن تحریم‌های اقتصادی و مالی چندجانبه اروپا،  تحریم‌های مالی،  بانکی،  بیمه،  سرمایه‌گذاری و سایر خدمات مرتبط با آنها در حوزه‌هایی مانند نفت،  گاز،  پتروشیمی و خودرو‌سازی لغو خواهد شد.  تا اینجا همه چیز به نظر مثبت می‌آید و مردم عادی منتظر همان انفجار آینده‌ای پرکار و پرتولید هستند، ازطرفی بسیاری از کارشناسان و اقتصاددانان هم در این بین تحلیل‌هایی بر انواع بازارها و آینده اقتصادی ایران ارائه می‌کنند.  

در این بین «فرصت امروز» بدون نگاه جانبدارانه به سراغ برخی کارشناسان این حوزه رفته و وضعیت بازارهای اقتصادی و رشد یا افت سرمایه‌گذاری‌ها را با در نظر گرفتن شرایط پیش‌رو  بررسی کرده است.  نخستین بازارهایی که به سرعت پس از اعلام نتایج مذاکرات دستخوش تغییرات شدند بازار سرمایه،  ارز و طلا بود.  تاثیر آنی تفاهمات،  قبل از هر چیزی هیجانات حاکم بر بازار موجب نزول قیمت ارز و طلا و افزایش شاخص کل در بازار سهام شد و اما بازارهای مستعد تغییر مانند بازار مسکن و خودرو که در صف انتظار مانده‌اند با وجود بیانیه لوزان همچنان در حالت سکون هستند و سایر بازارهای خرد و کلان هم گویی با احتیاط منتظر اعلام نتایج قطعی توافقات هستند.

مشکلات اقتصاد از ساختارهاست

دکتر جمشید پژویان از کارشناسان حوزه اقتصاد کلان و استاد دانشگاه علوم تحقیقات درخصوص آینده سرمایه‌گذاری در ایران با وجود بیانیه لوزان، به «فرصت امروز» می‌گوید: وضعیت اقتصادی ایران مدتی است به دلیل تحریم‌ها و سپس کاهش قیمت نفت در شرایط مناسبی نیست به‌گونه‌ای که منابع لازم و کافی در اختیار دولت و حتی بخش‌خصوصی وجود ندارد که همین امر با توجه به بررسی آمارها و شاخص‌ها موجب اوضاع نابسامان کنونی شده است.  بدون شک بعد از برداشته شدن تحریم‌ها البته با در نظر گرفتن سرعت عملکرد برداشته شدن تحریم‌ها، به علاوه میزان وسرعت پرداخت مطالبات بلوکه شده، موجبات تامین منابع لازم برای دولت و متعاقبا کمک به بخش‌خصوصی فراهم می‌شود که اثرات مثبتی در زمینه تامین منابع مالی از طریق اعتبارات بانکی یا اجرای پروژه‌ها توسط بخش‌خصوصی می‌تواند موجب بهبود وضعیت اقتصادی کنونی کشور و سرمایه‌گذاری و تولید بخش‌خصوصی بشود. 

این کارشناس اقتصادی معتقد است: نکته اساسی که اقتصاد ما دهه‌ها درگیر آن بود مشکلات ساختاری و جدی است؛ مشکلاتی که چندان ربطی به تحریم و توافق ندارد و ناکارآمدی در اقتصاد ایران چندین دهه است که موجب هدررفت منابع عظیم شده است. اگر سیاست‌های مناسب در جهت ایجاد کارایی در اقتصاد، افزایش رقابت در بازارها، بالا بردن بهره‌وری عامل کار و سرمایه، اصلاح قیمت‌های نسبی و برقراری مالیات مجموع به درآمد اتخاذ شود می‌تواند اوضاع کنونی را بهبود بخشد. همچنین اجرای این فاکتورها می‌تواند به‌عنوان ابزاری، بازارهای مختلف سرمایه‌گذاری را که با هم اختلاف فاحش دارند به هم نزدیک کند و منابع دایم و مستمر برای دولت تامین کند و نه به‌عنوان یک مسکن موقت بلکه به‌عنوان راهی برای درمان اساسی اقتصاد کشور باشد.

این یک برنامه‌ریزی بلند‌مدت است که دولت‌های پیشین باید شروع می‌کردند و ساختارها را اصلاح می‌کردند تا دولت امروز ادامه‌دهنده آن می‌بود، درحالی‌که نه دولت‌های پیشین برنامه‌ریزی مشخص و صحیحی برای اصلاح داشتند و نه حتی دولت کنونی علامتی دال بر اجرای برنامه‌های مشخص و صحیح برای اصلاح ساختارهای غلط و ایجاد کارایی دارد. متاسفانه اقتصاد بیمار امروز با رفع تحریم و انجام توافق درمان نمی‌شود و باید به‌صورت کارشناسی و اساسی ساختارها را درمان کرد.

فرش قرمز هم جواب نداد

دکتر پژویان در ادامه درخــصــوص وضـعیـت سرمایه‌گذاری‌های خارجی می‌گوید: ما پیش از این فرش قرمز هم پهن کردیم، خواهش و تمنا هم کردیم، پیشنهاد و دعوت به سرمایه‌گذاری هم کردیم اما به‌رغم بازده‌های مناسبی که در ایران وجود دارد به دلیل مشکلات وعدم کارایی، سرمایه‌گذاران خارجی به سمت ما نمی‌آیند. همچنان به دلیل پایین بودن شدید بهره‌وری، وجود قوانین دست و پاگیر و پیچیده، دخالت‌های دولت، بازارهای انحصاری و... جذابیت‌هایی که ذاتا هم در بازده سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران وجود دارد خنثی می‌شود و موجب شده که سرمایه‌گذاران خارجی و حتی بعضا سرمایه‌گذاران داخلی رغبت به یک سرمایه‌گذاری بلند‌مدت را ندارند و به سمت تجارت‌های بی‌دردسر می‌روند.

رونقی در بازار سرمایه‌گذاری در راه است

اما در این بین عده‌ای از کارشناسان معتقدند با لغو تحریم‌ها موسسات پولی و مالی وارد مرحله جدیدی از فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خود می‌شوند، مثلا به واسطه لغو تحریم‌ها تجارت و ارتباط با کشورهای خارجی تسهیل می‌یابد و به دنبال آن اعتبارات بانک‌ها افزایش خواهد یافت در نهایت این افزایش و تقویت منابع اگر وارد بنگاه‌داری نشود می‌تواند پیامدهای بسیار مثبتی در حوزه تولید داشته باشد.

دکتر محمدرضا دوانی یکی دیگر از کارشناسان اقتصادی معتقد است با لغو تحریم‌ها رونقی در بازارهای سرمایه‌گذاری ایران در راه است. وی می‌گوید: وضعیتی که اکنون پیش آمده با برداشته شدن تحریم‌ها ارتباط مستقیمی دارد. در واقع برداشته شدن این تحریم‌ها موجب رونق دو بخش می‌شود، در حالت اول لغو تحریم‌ها می‌تواند برای دولت درآمدزا باشد یعنی مثلا با فروش بیشتر نفت دولت از این درآمد‌ها برای تکمیل طرح‌ها و پروژه‌های دولتی استفاده می‌کند و در حالت دوم ممکن است لغو برخی از این تحریم‌ها موجب شود مقداری از درآمد‌های دولت برای صندوق ذخیره برود و دولت بتواند به بخش‌خصوصی وام اعطا کند و قدرت اعطای وام و تسهیلات خود را افزایش دهد تا در نهایت موجب رونق سرمایه‌گذاری‌های بخش‌خصوصی شود.

دوانی تصریح می‌کند: به نظرم یکی از تاثیرگذارترین موضوعات اقتصادی پس از رسیدن به توافق جامع ایران با گروه 1+5 در اقتصاد کلان و خرد کشورمان، لغو تحریم‌های بانکی و نقل و انتقالات وجوه است. قطعا پس از لغو تحریم‌ها و تسهیل تبادلات بانکی، ارتباطات اقتصادی و تجاری با کشورهای مختلف افزایش می‌یابد و همکاری‌های بین‌المللی با ایران می‌تواند تغییر و بهبود پیدا کند و موجب مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی با مجموعه‌های داخلی شود و موجب بهبود وضعیت سرمایه‌گذاری شود. در مجموع چون سرمایه‌گذاری هم نیاز به ارز داخلی دارد و هم ارز خارجی، لغو تحریم‌ها موجب می‌شود هم درآمدهای دولت یا همان ارز داخلی افزایش یابد و هم ورود ارز خارجی به کشور افزایش یابد.

وی در آخر می‌افزاید: یکی از موارد دیگر که پیش‌بینی می‌شود رونق یابد توجه به صادرات غیرنفتی است و چون غالباتولیدات غیر‌نفتی در دست بخش‌خصوصی اسـت با افزایش حجم صـادرات کســب‌وکارهای بخش‌خصوصــی و میــزان سرمایه‌گذاری‌های آنها افزایش خواهد داشت.