بیکار شدن چه آسان کاردار شدن چه سخت است...

داشتن شغل یا فقدان آن، یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بررسی در اقتصاد کشورهای جهان است. توجه به نرخ بیکاری و اشتغال‌زایی برای افراد جامعه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کشورها، خواه‌توسعه‌یافته و خواه توسعه‌نایافته است. آمارهای جهانی نشان می‌دهند، در حدود 1.5 میلیارد نفر و به عبارتی دیگر، یک‌سوم از جمعیت جهان که دارای قابلیت‌های اشتغال هستند، بیکار بوده یا در شغلی نامناسب و موقتی به کار گرفته شده‌اند. توجه به بحث اشتغال و ایجاد شغل برای افراد و به‌ویژه جوانان، از مولفه‌هایی است که توجه کارشناسان اقتصادی کشورهای مختلف را بارها درگیر خود کرده است. اهمیت این مسئله به تاثیر مستقیم اشتغال بر رشد شاخص‌های اقتصادی دولت‌ها باز می‌گردد. در این میان برخی کشورها بیش از سایرین در زمینه اشتغال‌زایی موفق بوده‌اند.

چگونه می‌توان وارد لیست بهترین‌ها شد؟

«پیترو گاریبالدی» و «پائولو مائورو» دو استاد برجسته اقتصاد دانشگاه میلان، در پژوهشی گسترده در حوزه اشتغال‌زایی به بررسی این نکته پرداختند که چرا برخی کشورها در زمینه اشتغال‌زایی موفق‌تر هستند. طبق این پژوهش در طول دو دهه گذشته، ایالات متحده، نیوزیلند، کانادا و استرالیا آمارهای نسبتا خوبی در مورد اشتغال‌زایی داشته‌اند. این در حالی‌است که برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه و ایتالیا ضعف محسوسی در زمینه اشتغال‌زایی نشان داده‌اند. اما مهم‌ترین عوامل ایجاد موفقیت در اشتغال‌زایی کدامند؟

*توجه به مشاغل پاره وقت و اهمیت دادن به مشاغل خرده‌فروشی. ایالات متحده در طول یک سال 1.3 درصد رشد را از طریق اهمیت دادن به مشاغل خرده‌فروشی و گسترش آنها به دست آورده است. هلند نیز در طول 2 دهه گذشته با گسترش مشاغل پاره وقت، موفق به ارتقای نرخ اشتغال در کشور شده است.

*حفظ مشاغل زیرساختی و صنعتی شدن اصولی، مثال واضحی برای این مسئله بخش کشاورزی است. توجه به بخش کشاورزی و حمایت از کشاورزان نه‌تنها در چرخه تولید موثر است بلکه به حفظ و گسترش بخش کشاورزی کمک می‌کند. در دهه 80 میلادی و با ورود صنعت به بخش کشاورزی، بسیاری از کشورها مانند فرانسه و ایتالیا رشدی کاذب را تجربه کردند. در واقع، گرچه میزان تولیدات بخش کشاورزی افزون شد ولی نرخ بیکاری در این دو کشور به‌شدت صعود کرد.

*ارتقای تولیدات صادراتی: توجه به بخش تولیدات داخلی، نه‌تنها حجم صادرات کشورها را افزایش می‌دهد، بلکه ورود به فضای رقابتی در بخش تولید، انگیزه‌ها را برای استخدام نیروی کار پرتعداد، افزایش می‌دهد. ایرلند، نمونه خوبی برای کشورهای در حال توسعه‌ای است که از طریق افزایش توان تولید و صادرات، نرخ اشتغال را نیز افزایش داده‌اند. یونان، اما نمونه معکوسی برای این جریان است. مشکلات اقتصادی یونان و کاهش سطح تولیدات داخلی، سرانه اشتغال، در این کشور را به‌شدت کاهش داده است.

*نظارت بر استخدام و اخراج‌ها و امور مالیاتی از نکات مهمی هستند که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. هر قدر اخراج افراد آسان باشد و شرکت‌ها و مراکز مختلف به‌راحتی نیروهای خود را از کار بیکار کنند، نرخ بیکاری با سرعت بیشتری بالا می‌رود. نظارت بر روند استخدام و تجدیدنظر در قوانین کار در دولت‌ها، یکی از تکنیک‌هایی است که می‌تواند آمار بیکاری و عدم اشتغال را کاهش دهد. افزون بر اینها، نرخ مالیاتی که متوجه کارفرمایان است با میزان اشتغال رابطه مستقیم دارد.

کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه

*فنلاند: فنلاندی‌ها را می‌توان در میان شادترین و مرفه‌ترین مردم دنیا طبقه‌بندی کرد. نرخ اشتغال در بین فنلادی‌ها بالاست و بیکاری در این کشور امری نامتعارف تلقی می‌شود. اما تا اوایل قرن بیستم میلادی، فنلاند کشور چندان موفقی نبود. شروع موفقیت‌های فنلاند شاید از شروع جنبش‌های کارگری در این کشور و توجه دولت به سیاست‌های اشتغال‌زایی و افزایش رضایت شغلی بازگردد. سیاست‌هایی که امروزه فنلاند را در لیست موفق‌ها تثبیت کرده‌اند:

*سوئد: این کشور از موفق‌ترین نمونه‌های نرخ اشتغال در بین تمامی کشورهای اتحادیه اروپا محسوب می‌شود. توازن بین نرخ اشتغال زنان و مردان، توجه به حقوق کارمندان و کارفرمایان و رفاه اجتماعی از عواملی هستند که باعث شده میزان رضایت اجتماعی و شغلی در این کشور بالا و نرخ بیکاری پایین باشد.

*آفریقا: کشورهای آفریقایی در حال توسعه، اغلب نرخ اشتغال‌زایی پایینی دارند اما مشکل اکثر آنها زیرساختی است، پایین بودن سطح دانش و سواد کارگران یکی از عواملی است که در مصر موجب بسیاری از اخراج‌ها می‌شود. نداشتن تخصص و مهارت (ضعف‌های آموزشی و مهارتی)، عدم وجود سیاست‌های مالیاتی استاندارد و قوانین کار منصفانه، باعث شده است کار در کشورهای آفریقایی برای بسیاری، مانند کابوس ارزیابی شود.

*گرجستان: این کشور در حال توسعه که از قضا در سال 2008 بحران‌های مالی نسبتا قابل‌توجهی را از سر گذرانده است، مدتی است با تکیه بر صادرات و گسترش روابط تجاری، موفق به افزایش فرصت‌های شغلی و به عبارتی توسعه اشتغال‌زایی شده است. گرچه این کشور هنوز در بخش جذب سرمایه‌های خارجی ضعیف عمل می‌کند اما به نظر می‌رسد مسیر توسعه و اشتغال‌زایی را به خوبی یافته است.