به جای تأسیس ایرلاین، هواپیما وارد کنید

با نزدیک شدن به سوت آغاز حضور اقتصاد ایران در فضای پس از تحریم، بسیاری از سرمایه‌گذاران خود را آماده کرده‌اند تا برای آینده نزدیک از رقبای‌شان عقب نمانند. در این بین در کنار رقابتی که بین سرمایه‌گذاران خارجی وجود دارد و باعث شده از نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور گرفته تا وزرای امور خارجه و اقتصادی بارها به ایران سفر کرده و از توانایی‌های سرمایه‌گذاران‌شان رونمایی کنند، حتی بین سرمایه گذاران داخلی نیز رقابتی گسترده آغاز شود.

در بین تمام صنایع اقتصادی کشور که در آینده‌ای نزدیک می‌توانند فارغ از محدودیت‌ها عمل کنند، شاید اقتصاد حمل‌و‌نقل و در رأس آن صنعت هواپیمایی کشور بیشترین اشتیاق را برای رسیدن به آن دوران دارند. سال‌های سخت تحریم‌های هوایی که البته بخشی از آنها نه به مسائل هسته‌ای که به سال‌ها قبل باز می‌گردد باعث شده صنعت هوایی ایران با مشکلاتی جدی رو‌به‌رو شود.

از افزایش قابل توجه عمر ناوگان گرفته تا وارد شدن هواپیماهایی که چندان از نظر کیفیت خدمات‌دهی شرایط مناسبی ندارند، باعث شده ایرلاین‌های ایرانی در قیاس با رقبای قدرتمندشان در حاشیه خلیج فارس کار بسیار دشواری در پیش داشته باشند. بالا رفتن فشار تحریم‌ها در سال‌های گذشته نیز مزید بر علت شده تا عملاً از حدود 250 هواپیماهای ثبت شده در ناوگان ایران نزدیک به 40 درصد امکان پرواز نداشته باشند و بخش قابل توجهی از امکانات در این عرصه زمین‌گیر شوند.

هرچه مشکلات در عرصه تأمین ناوگان بیشتر شده، ظرفیت برای جذب سرمایه‌گذاری جدید در آن نیز افزایش یافته است و حالا که تحریم‌ها به عنوان اصلی‌ترین مانع، روزهای آخر خود را پشت سر می‌گذارند، صفی طولانی از سرمایه‌گذارانی شکل گرفته که آماده ورود به عرصه هوایی ایران هستند.

درخواست تأسیس 50ایرلاین جدید

هرچند تا لغو قطعی تحریم‌ها نمی‌توان خبر دقیقی از هواپیماهای جدید و تعداد ناوگان ورودی به کشور ارائه کرد اما از هم‌اکنون خبرهای خوشی در این رابطه به گوش می‌رسد. چند روز قبل خبری مبنی بر ورود 13 هواپیمای مسافرت جدید به ایران منتشر شد و اگر این رقم را به تعداد هشت هواپیمای تازه کار ماهان اضافه کنیم، این رقم به 20 هواپیما در طول کمتر از یک سال می‌رسد.

در لابه‌لای اخبار مربوط به ورود هواپیماهای جدید اما آنچه جلب توجه می‌کند، اقدامات ایرلاینی تازه تأسیس برای وارد کردن هواپیماهای جدید است. ایرلاینی که هرچند هنوز به طور رسمی مجوز دریافت نکرده اما خود را برای حضور در این عرصه آماده کرده است. البته اقدام برای خرید هواپیماهای جدید نیز به نوعی مقدمه‌ای برای ورود رسمی به صف ایرلاین‌های داخلی به حساب می‌آید زیرا بر اساس قوانین فعلی کشور هر ایرلاین باید حداقل پنج هواپیمای ملکی داشته باشد. صف تأسیس ایرلاین‌های جدید اما از سوی سازمان هواپیمایی چندان با استقبال روبه رو نشده است زیرا بالا رفتن تعداد شرکت‌ها در شرایطی که وضعیت هواپیماهای جدید هنوز مشخص نیست قدری ابهام ساز است، مسئله‌ای که مشاور وزیر راه و شهرسازی نیز درباره آن سخن گفته است.

ایلخانی به ایلنا گفته «سیاست سازمان هواپیمایی کشور افزایش تعداد ایرلاین‌ها نیست چراکه مدیریت و نظارت بر ایرلاین‌ها بسیار سخت است و از سویی دیگر سیاست سازمان ارتقای کیفیت ایرلاین‌ها است، نه افزایش تعداد شرکت‌های هواپیمایی. در حال حاضر سیاست ‌سازمان هواپیمایی کشور تجمیع سرمایه‌ها و ایجاد سرمایه‌گذاری با شراکت چند سرمایه‌گذار در پروژه‌هایی مانند کترینگ و هندلینگ‌ها است که می‌توان سرمایه‌گذاری مشترک و بهره‌برداری مشترک انجام داد.»

مشاور وزیر راه علت اصلی این رویکرد را اعتقاد سازمان به حفظ توان فعلی و استفاده حداکثری از آن می‌داند. «در حال حاضر 250 هواپیما در ناوگان هوایی کشور وجود دارد که بخش عمده‌ای از این هواپیماها زمینگیر و فرسوده هستند که مدیریت این ایرلاین‌های موجود و ورود هواپیماهای جدید به همین شرکت‌های هواپیمایی می‌تواند تقاضای موجود در بازار داخلی را پاسخ دهد.»

این موضوع به خوبی نشان می‌دهد سازمان هواپیمایی ترجیح می‌دهد در شرایط فعلی به جای اینکه تعداد شرکت‌ها را با حداقل هواپیمای موجود اضافه کند، نسبت به افزایش توان ایرلاین‌های فعلی و پوشش تقاضا با استفاده از آنها اقدام کند. این رویکرد در حالی اجرایی می‌شود که با توجه به محدودیت جدی ایرلاین‌های فعال در تأمین منابع مالی مورد نیاز برای خرید هواپیماهای جدید عملاً اصلی‌ترین سؤال موجود چگونگی رساندن بودجه به آنها برای خرید هواپیماهایی است که در پساتحریم امکان دسترسی به آنها وجود دارد. هرچند صحبت از حمایت صندوق توسعه یا دریافت وام‌هایی در این زمینه مطرح شده اما با توجه به قیمت بالای یک هواپیمای نوساز که چند‌ده‌میلیون دلار هزینه دارد، تأمین منابع مالی برای این حمایت نیز دشواری‌های خاص خود را دارد.

از این رو شاید منطقی باشد که به جای افزایش تعداد شرکت‌های هواپیمایی، نسبت به حمایت از ظرفیت‌های موجود و وارد کردن هواپیماهای مورد نیاز استفاده شود. بر اساس اعلام وزیر راه و شهرسازی، ایران در 10 سال آینده، نیاز به 400 هواپیمای مسافرتی جدید دارد و برای رسیدن به این عدد قطعاً چاره‌ای جز بسیج کردن تمام امکانات کشور وجود نخواهد داشت، امکاناتی که سازمان هواپیمایی در حال حاضر معتقد است می‌توان آن را در ایرلاین‌های فعلی جمع کرد.