المپیك توكیو؛ از ویرانه‌های جنگ تا عمق بحران اقتصادی

نوریکو کانو وقتی که توکیو برای نخستین بار در سال 1964 میزبان المپیک شد‏، 14ساله بود. او آن زمان در سایتاما که درست بیرون توکیو بود زندگی می‌کرد. خانم کانو به خوبی به یاد می‌آورد که چقدر از اینکه توکیو از ویرانه‌های جنگ جهانی دوم سربلند می‌کرد و با شکوفایی دوباره خارجی‌ها را تحت تاثیر گذاشته بود خوشحال بود.خانم کانو درباره آن سال‌ها می‌گوید: «من مردم را می‌دیدم که می‌دویدند و به خوبی مراسم حمل مشعل را به یاد دارم. آن موقع من چیزی از بودجه و اینکه این مراسم چقدر هزینه دارد نمی‌دانستم.»حالا، مثل همه در ژاپن، او هم در ژاپن سردرگم است؛ از اینکه همزمان هم تلاش‌های کشورش را برای جبران افت رشد اقتصادی می‌بیند و هم شاهد هزینه‌های سرسام‌آور دولت برای المپیک 2020 است.

او می‌گوید: «من موافق المپیک هستم اما خیلی هزینه دارد. استادیوم‌ها به‌خصوص هزینه زیادی دارند. تازه ما قرار است بعد از المپیک با آنها چه‌کار کنیم؟ فقط استادیوم هم نیست. آنها باید چیزهای بسیار بیشتری بسازند. من واقعا به این فکر می‌کنم که آیا همه این ساختمان‌ها ضروری هستند.»دولت توکیو می‌گوید که میزبانی المپیک تریلیون‌ها ین را در فعالیت‌های اقتصادی جابه‌جا خواهد کرد و فواید آن فقط مختص ساختن زیرساخت‌ها و بناهای جدید نخواهد بود.

اما یک تحقیق در مدرسه تجارت آکسفورد ثابت کرده است که در نیم قرن اخیر، برگزاری المپیک برای همه کشورهای میزبان تبعات اقتصادی بدی به همراه داشته است. کشورهای میزبان المپیک با خطر بزرگ بدهی‌های بالا مواجهند و شهرهای مختلف از آتن تا پکن گرفته حالا ورزشگاه‌های بسیار گران‌قیمتی دارند که بلااستفاده مانده‌اند. المپیک حتی می‌تواند شرمساری‌های ملی به همراه داشته باشد مثل توقف طرح اولیه ساخت استادیوم ملی ژاپن که توسط زاها حدید، معمار سرشناس عراقی-انگلیسی طراحی شده بود اما به خاطر هزینه‌های بسیار بالا که بیش از 2 میلیارد دلار بود متوقف شد.

هزینه این استادیوم، سه برابر ورزشگاه معروف و جاه‌طلبانه آشیانه پرنده در المپیک پکن بود. لغو این طرح چنان سروصدایی در ژاپن ایجاد کرد که یک تنش سیاسی پیامد آن بود و شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن مجبور شد به خاطر آن در پارلمان رسما از مردم کشورش عذرخواهی کند. المپیک توکیو درست مثل رقابت‌های قبلی در تمام دنیا، غرور ملی ژاپنی‌ها را بیدار کرده است. در درخواست ژاپن برای میزبانی المپیک 2020، مقامات ژاپنی به خوبی از احساسات مغموم مردم کشورشان به نفع خود استفاده کردند و با استفاده هوشمندانه از زلزله سال 2011 و سونامی‌ای که رآکتور هسته‌ای فوکوشیما را ویران کرد موقعیت خود را در میان رقبا مستحکم‌تر کردند.

این سه رویداد ناگوار روی هم رفته جان 15هزار نفر را در ژاپن گرفت و به یک مصیبت ملی تبدیل شد. نواکی اینوسه، فرماندار توکیو در نامه به کمیته بین‌المللی المپیک با اشاره به این رویدادها این طور نوشته بود: «زلزله و سونامی مارس 2011 عمیقا مردم ژاپن را تحت تاثیر قرار داده است و ما شدیدا به رویایی که با هم به اشتراک بگذاریم نیازمندیم تا همبستگی‌مان را تقویت کنیم. یک رؤیا به ما قدمت می‌دهم و ما با آن می‌توانیم آینده‌مان را بسازیم.»

 از آنجا که در سراسر دنیا المپیک توسط شهرداری‌ها برگزار می‌شد، دولت محلی توکیوی بزرگ فرصت خوبی دارد تا با این هزینه‌های زیاد زیرساخت‌های شهری را ارتقاد بدهد. کسانی که به توکیو می‌روند تحت تاثیر متروی این شهر، جاده‌های زیبا با آسفالت نرم و همین‌طور قطار سریع‌السیر معروف این شهر که 50 سال است حتی یک سانحه نداشته قرار می‌گیرند. اما درست مثل جمعیت ژاپن، که بعد از جنگ شکوفا شد اما حالا در حال پیر شدن است، بسیاری از این زیرساخت‌ها که در دوران بعد از جنگ شاخته شدند فرسوده شده‌اند.  این فرسودگی‌ها در توکیو بیشتر نمایان هستند، شهری که نوسازی ژاپن از آنجا شروع شد و حالا زمان زیادی از آن دوره گذشته است.

توکیو مدت‌هاست که شاهد سرمایه‌گذاری‌های بزرگ برای ارتقای زیرساخت‌هایش نبوده است. دولت مدت‌هاست که از شهرهای بزرگی مثل توکیو رفته و به مناطق خارج از شهری توجه می‌کند که در حال از دست دادن جمعیت هستند. ضعف زیرساختی پایتخت ژاپن زمانی خود را نمایان کرد که در سال 2012 سقف‌های بتونی یک تونل منتهی به توکیو فروریخت. بر اثر این سانحه 9 نفر کشته و افراد زیادی در تونل محبوس شدند.

یوجی کوبایاشی، مشاور ارشد در موسسه تحقیقاتی نومورا در یک گزارش که در سال 2015 منتشر شد، گفت ژاپن باید به بعد از المپیک فکر کند. او در این گزارش نوشت که هدف ژاپن نباید فقط المپیک باشد و باید به دنیا نشان بدهد که چطور می‌شود یک ابرشهر بالغ –توکیو 36 میلیون نفر جمعیت دارد - را به یک شهر سبزتر و پایدارتر تبدیل کرد.

او همچنین توصیه کرد که توکیو باید انزوایش را با جذب بیشتر ساکنان خارجی کاهش بدهد و خود را به شهرهایی مانند لندن و نیویورک نزدیک کند و شرایط را طوری مهیا کند تا شرکت‌های چندملیتی بیشتری در این شهر مستقر شوند و اجازه جولان بیشتر به سنگاپور و هنک‌کنگ ندهد.

آقای کوبایاشی نوشته بود: «با نزدیک شدن به سال 2020، توکیو و ژاپن در تصویری کلی‌تر، باید تلاش کنند تا مشکلاتی را که تا حالا فکری به حال آنها نشده بود برطرف کنند.»دولت ژاپن پیش‌بینی می‌کند که این بازی‌ها حدود 14 میلیارد دلار از طریق افزایش فعالیت‌های اقتصادی در کشور تزریق و حدود 150 هزار شغل تمام وقت یا پاره وقت ایجاد کند.

انتظار می‌رود دولت محلی توکیو نزدیک به 2.5میلیارد دلار برای ساخت امکانات مختلف هزینه کند، اما در مقابل امیدوار است المپیک به تجارت ژاپن کمک زیادی کند. توکیو امید زیادی به بازدید توریست‌ها دارد و امیدوار است از این محل هزینه ساخت ورزشگاه‌ها را جبران کند. کوئیچی یاجیما، مدیر برنامه‌ریزی و هماهنگی بازی‌های توکیو می‌گوید: «ما معتقدیم که المپیک 2020 توکیو فرصت مناسبی است تا قدرت اقتصادی توکیو را به دنیا نشان بدهیم.»