نابرابری اقتصادی که از آن به نام شکاف بین فقیر و غنی هم یاد میشود به معنی نابرابری در توزیع ثروت و درآمد است. نابرابری اقتصادی بهصورت کلی به نابرابری بین اشخاص بهصورت فردی یا گروههای یک جامعه اطلاق میشود، اما گاهی هم به نابرابری بین کشورها اشاره دارد. شاخصهای عددی متفاوتی برای اندازهگیری نابرابری اقتصادی وجود دارد، اما شاخصی که بیشتر برای مقایسه میزان نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت در یک جامعه آماری استفاده میشود شاخص ضریب جینی است. این ضریب با نسبت ارزشی بین صفر و یک تعریف میشود.
هر چقدر ضریب جینی یک جامعه به عدد صفر نزدیکتر باشد، برابری بیشتری در آن جامعه وجود دارد و بالعکس هر چه ضریب جینی به عدد یک نزدیکتر باشد، نشاندهنده توزیع نابرابر درآمد و ثروت در آن جامعه است. دلایل بیشماری برای وجود نابرابری اقتصادی در جوامع وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
- نابرابری در میزان دستمزد
- شکاف درآمدی بین کارمندان و کارگران با مهارتهای بالا و کارگران با مهارتهای کم یا بدون مهارت
- تجمع ثروت در دستان اشخاص یا سازمانهای محدود
- جهانی شدن
- تغییرات و رشد فناوری
-تغییرات سیاستی
- مالیات
- تحصیلات
- فرهنگ
- جنسیت
- تبعیض نژادی
دلیل اصلی نابرابری اقتصادی در اقتصادهای مدرن آن است که میزان دستمزدها توسط بازار سرمایهداری و براساس میزان عرضه و تقاضا تعیین میشود. اگر کارگران زیادی مایل به انجام شغلی برای ساعتهای کاری طولانی باشند، یک منبع بالای نیروی کار برای آن شغل وجود دارد. اگر آن شغل مشتری کمتری به همراه داشته باشد، نیاز کمتری به کارگرانی که آن شغل را انجام میدهند وجود دارد. این یعنی وقتی تقاضای بالایی برای یک شغل وجود دارد اما به نیروی کاری کمی احتیاج است، میزان دستمزدها کاهش پیدا میکند و بالعکس اگر نیروی کاری به اندازه کافی برای یک شغل وجود نداشته باشد دستمزد آن شغل بالاتر میرود.
تفاوت در میزان دستمزد باعث ایجاد نابرابری بین انواع مختلف کارگران میشود. علاوه بر عوامل مربوط به بازار که بر نابرابری میزان دستمزد تاثیر میگذارد، راهبردهای دولتها هم میتواند بر کاهش یا افزایش نابرابری اقتصادی تاثیرگذار باشد. از راهبردهای معمول دولتها جهت کاهش نابرابری اقتصادی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
آموزش عمومی: افزایش عرضه نیروی کار ماهر و کاهش نابرابری درآمدی ایجاد شده به دلیل تفاوتهای تحصیلی.
مالیات مترقی: براساس این سیاست ثروتمندان به نسبت بیشتر از فقرا مالیات میپردازند و در نتیجه میزان نابرابری درآمدی کاهش پیدا میکند.
قانون حداقل دستمزد: بالا بردن دستمزد کارگران فقیر.
تخصیص یارانه به محصولات: با توزیع رایگان یا ارزانقیمت کالاها و خدماتی که مورد احتیاج همگان است (مثل غذا، خدمات درمانی و مسکن) دولتها میتوانند قدرت خرید افراد فقیر جامعه را بالا ببرند.