گزارش «فرصت امروز» از بازار آجر آجرپزان / آجر روی آجر سرمایه گذاری بند نیست

از گذشته های دور در اصطلاح، فخار به کسی گفته می شده که کار پخت سفال را انجام می داده است، از همین رو این اتحادیه به نام حرفه ای که افراد در آن فعالیت می کردند فخاران نام گذاری شد. تاسیس اتحادیه فخاران به سال 1325 بازمی گردد و در واقع جزو نخستین اتحادیه های کشوری محسوب می شده، هرچند شاید گرد گذر زمان به این حرفه هم رسیده و این حرفه را نیز بسان قدمت خود پیر کرده است.

دیگر رمقی برای ادامه حیات آجرپزان باقی نمانده است طوری که از 360 کارخانه آجرپزی در تهران تنها 150 کارخانه آن هم با یک پنجم ظرفیت خود کار می کنند. با رکود صنعت ساختمان سازی نان آجرپزان هم آجر شده است. برای بررسی بازار آجر «فرصت امروز» گفت وگویی را با مرتضی منبع چی، رئیس اتحادیه فخاران داشته است که در ادامه می خوانید.

تعطیلی اکثر کارخانه ها به دلیل رکود

رئیس اتحادیه فخاران با بیان اینکه در استان تهران حدود 360 کارخانه سنتی آجرپزی و حدود 40 کارخانه آجر ماشینی وجود دارد، می گوید: از این تعداد تنها 150 کارخانه آن هم با یک پنجم ظرفیت خود در حال فعالیت هستند و دیگر توانی برای ادامه این بخش ها نمانده است. رکود صنعت ساختمان سازی یکی از مهم ترین عوامل رکود بازار آجر محسوب می شود اما بحث دیگری که به رکود این صنعت دامن زده است بحث استفاده از بلوک های سیمانی به جای استفاده از سفال و آجر در ساختمان سازی است.

عده ای بدون مطالعه آمده اند و می گویند با استفاده از بلوک های سیمانی به سبک سازی ساختمان کمک می کنند در حالی که عقیده آنها از نظر کارشناسی نادرست است، زیرا بلوک های سیمانی نیز تقریبا هم وزن آجرها هستند و محاسنی که استفاده از سفال و آجر در صنعت ساختمان سازی از نظر مقاومت و ضریب صدا دارد، بلوک های سیمانی ندارند.

وی در ادامه می گوید: به صورت تقریبی400 شغل به طور مستقیم و غیرمستقیم با صنعت ساختمان سازی مرتبط هستند که یکی از آنها صنعت فخاران است. با رکود این صنعت نیاز به آجر هم بسیار کاهش یافته است و این باعث شده بسیاری از کارخانه ها تعطیل شوند.

وی در پاسخ به این سوال که بورس خریدوفروش آجر کجاست و خریداران باید برای خرید به کجا مراجعه کنند، می گوید: بسیاری از افراد معمولا برای خرید آجر، مستقیما به خود کارخانه های آجرپزی مراجعه می کنند اما اگر شخصی به کارخانه مراجعه نکرد می تواند با اتحادیه فخاران تماس داشته باشد و ما اطلاعات لازم را در اختیار خریداران خواهیم گذاشت.

آجر هیچ گاه از چرخه تولید حذف نمی شود

منبع چی با اشاره به این موضوع که ما سعی کردیم تولید را به روش نوین پیش ببریم و از شیوه های سنتی پخت و کوره های آجرپزی فاصله بگیریم، می گوید: در دولت قبلی قرار شد بودجه ای را به منظور بهینه سازی مصرف سوخت و سیستم کار به تولیدکنندگان این بخش اختصاص دهند اما چون نتوانستند این بودجه را به این بخش تزریق کنند، تولید آجر به روش سنتی خود باقی ماند؛ حال آنکه سرنوشت آن بودجه ها نیز مشخص نشد.

به هرحال دولت کاری را که باید برای این صنف انجام می داد، انجام نداد. شغل آجرپزی در معرض نابودی است، باید حمایت هایی از این بخش صورت گیرد تا این صنف بتواند سر پا بماند که متاسفانه دولت هیچ نگرش مثبتی به این صنف نداشته و ندارد.

رئیس اتحادیه فخاران در پاسخ به این سوال که آیا با رونق گرفتن دوباره صنعت ساختمان سازی این صنف هم رونق می گیرد، می گوید: هیچ چیز قدیمی در حال حاضر حذف نشده است. به طور مثال، آیا با آمدن تکنولوژی های جدید و به روز، نان سنتی حذف شده است؟ گرچه نان های ماشینی بسیار گسترش پیدا کردند و متنوع هم هستند اما مردم هنوز طالب نان سنتی هستند. به هیچ وجه و هیچ زمانی آجر سنتی حذف نخواهد شد.

هنوز هم برای بسیاری از افراد بودن در یک خانه قدیمی آجری لذت بخش تر از بودن در یک خانه سراسر گرانیت است. نظر من این است که این شغل باید تا حدودی حالت سنتی آن حفظ شود و باقی صنعت به تکنولوژی های روز تجهیز شوند؛ کمااین که در حال حاضر سبک جدیدی از آجرهای نما وارد بازار شده است که از آن به عنوان نمای ساختمان استفاده می کنند.

این نوع آجرها در رنگ های مختلف و سایزهای متفاوتی عرضه می شوند. وی با بیان این جملات می افزاید: اگر دولت می خواهد این صنعت و اشتغال این بخش را حفظ کند باید با در اختیار قرار دادن تسهیلات در قالب وام و سرمایه به تولیدکنندگان این صنف کمک کند.

رئیس اتحادیه فخاران با بیان اینکه تا حدود پنج سال گذشته ما حتی آجرهای تولیدی خود را صادر می کردیم، می گوید: کشور عراق یکی از بزرگ ترین مقصدهای صادراتی ایران محسوب می شد گرچه در حال حاضر نیز این صادرات وجود دارد اما مقدار آن بسیار پایین آمده است؛ طوری که اگر در روز 100 تریلی آجر به عراق می رفته الان حدود 30 تا 40 تریلی آجر به عراق صادر می شود.

قیمت آجرها و دستمزد فخاران چقدر است؟

رئیس اتحادیه فخاران در مورد قیمت آجرها می گوید: آجر به صورت تنی عرضه می شود که تقریبا هر تن شامل 500 عدد آجر است و اگر به قیمت بخواهید حساب کنید هر آجر حدود 110 تومان قیمت خواهد داشت.

وی با بیان اینکه قیمت مصوب سال های گذشته تنی 60 هزار تومان بوده است، ادامه می دهد: در حال حاضر بسیاری از کارخانه داران حاضر هستند زیر 20 تا 25 درصد قیمت تولیدی آجرها را بفروشند تا بتوانند امورات خود را بگذرانند.

آجرهای نما به صورت دانه ای به فروش می رسند که قیمت آنها از 500 تومان شروع می شود. دلیل گرانی این آجرها نیز صاف و یکدست بودن آنها است.از آنجا که این آجرها برای روی کار و نما مصرف می شوند قیمت بالایی هم دارند اما آجرهای سفالی که برای ساختمان سازی و دیوارچینی از آنها استفاده می شود بین 200 تا 300 تومان قیمت دارند.

منبع چی در رابطه با دستمزد فخاران می گوید: حقوق این کارگران مطابق مصوب شورای عالی کار است اما اگر به صورت کنتراتی کار کنند دیگر مزدی می شوند و کارمزد روزی 8 ساعت آنها دو برابر کارگران عادی خواهد بود.

به سرمایه ای بالای 8 میلیارد تومان نیاز داریم

منبع چی با اشاره به اینکه در حال حاضر سرمایه گذاری در این بخش را توصیه نمی کنم، می افزاید: سرمایه گذاری در حوزه سنتی این صنف دیگر مقرون به صرفه نیست و ممکن است شخص تمام سرمایه خود را نیز از دست بدهد. البته ورود در شیوه های نوین تولید و کار روی آجرهای نما ممکن است قابل قبول باشد اما برای شروع این کار به سرمایه هنگفتی نیاز است.

وی در پاسخ به این سوال که برای شروع کار در بخش آجرهای نما و آجرهای ماشینی به چه میزان سرمایه اولیه نیاز است، می گوید: در این بخش حداقل سرمایه اولیه بالای 8میلیارد تومان است. دستگاه ها و ماشین آلات این صنعت هم داخل ایران وجود دارد و هم از خارج وارد می شود که تفاوت آنها مثل ماشین بنز و پراید ساخت داخل است. کیفیت ساخت دستگاه ها داخلی و وارداتی به لحاظ تولید محصول بسیار متفاوت است؛ به طور مثال دستگاه های هندله و بنجوانی که حدود 30 سال است از خارج آمده هنوز هم کار می کنند اما عمر مفید دستگاه های ایرانی حداکثر سه تا چهار سال است.

وی با بیان اینکه کشورهایی مثل ایتالیا، آلمان، اسپانیا و انگلیس حرف اول را در ساخت ماشین های آجر و نما می زنند، می گوید: در حال حاضر کشورهای دیگری نظیر کشور ترکیه که تحت لیسانس این شرکت ها فعالیت می کنند در ساخت تجهیزات بسیار پیشرفت کرده اند. قیمت این دستگاه ها بالای 20 میلیون دلار است. باید بگویم برای شروع کار داشتن یک فضای پنج تا 10 هکتاری از ملزومات این صنعت محسوب می شود، در واقع تولید آجرهای ماشینی به فضای زیادی نیاز دارد.

این مقام مسئول در رابطه با مواد اولیه مورد نیاز این صنعت می گوید: ماده اولیه سفال خاک رس است البته چند سالی است که در ساخت آجرهای ماشینی و نما از خاک شل هم استفاده می کنند. شل خاکی است که از مواد کوهی گرفته می شود؛ در واقع شل در پایه های کوه برداشت و آسیاب شده و زمانی که به خاک های  ریزی مثل خاک رس تبدیل شد از آن سفال و آجر درست می کنند. مواد اولیه این صنعت تماما از داخل تامین می شود و ما وارداتی در این حوزه نداریم.

وی ادامه می دهد: سنتی ها، پخت شان صنعتی است اما تولید خشت شان به اصطلاح کارگری است و با کار دست انجام می شود، آجرهای ماشینی نیز هم پخت و هم خشت شان به صورت صنعتی انجام می گیرد.

منبع چی در رابطه با دریافت مجوز کسب و کار این صنعت می گوید: از نظر صنفی اگر شخصی بخواهد در رابطه با تاسیس آجرپزی سنتی اقدام کند باید به اتحادیه فخاران مراجعه کند اما برای تاسیس کارخانه ماشینی و اخذ پروانه بهره برداری باید به وزارت صنایع مراجعه کرد.

***

سرمایه اولیه

برای ورود به این صنعت البته بخش ماشینی و نه سنتی آن شما به یک سرمایه بالای 8 میلیارد تومانی نیاز دارید. دستگاه ها و ماشین آلات این صنعت هم داخل ایران وجود دارد و هم از خارج وارد می شود که قیمت این دستگاه ها به بالای 20میلیون دلار هم می رسد.

گفتنی است برای ورود به این صنعت داشتن یک فضای پنج تا 10 هکتاری ضروری به نظر می رسد و برای کار در چنین حجمی شما به 200 نیروی کار نیاز دارید که به هر کدام از آنها باید مطابق با قانون وزارت کار حقوق پرداخت کنید. شایان توجه است که ماده اولیه این صنعت از داخل تامین می شود و شما نیاز به وارداتی در این حوزه نخواهید داشت.

***

مجوز و ریسک ها

برای دریافت مجوز کسب و کار در این حوزه، اگر شخصی بخواهد در رابطه با تاسیس آجرپزی سنتی اقدام کند باید به اتحادیه فخاران مراجعه کند اما برای تاسیس کارخانه آجر ماشینی و اخذ پروانه بهره برداری باید به وزارت صنایع مراجعه کرد. گفتنی است تا زمانی که صنعت ساختمان سازی با رکود مواجه است از رونق این صنف هم خبری نیست.

به طور مثال کارخانه ای که ماهانه 2 هزار تن تولید آجر داشت در حال حاضر 400 تن هم نمی تواند تولید کند. چرخه تولید این صنف با رکود مواجه شده و در صورت از بین رفتن رکود این صنعت هم رونق خواهد یافت. همین بارقه امیدی برای سرمایه گذاری در این صنعت است.

ارتباط با نویسنده: leilashirzad69@gmail.com