«مسئولیت اجتماعی شرکت» به مثابه یک رویکرد مدیریتی

حساس بودن به موضوع های اجتماعی و اعطای کمک های عام المنفعه برای کمک به التیام آلام جامعه بدون تردید اقدامی پسندیده و قابل تحسین است، اما سازمان ها و بنگاه های اقتصادی - با توجه به گستردگی روزافزون و فوق العاده دامنه اثرگذاری آنها - واجد مسئولیت های ویژه دیگری نیز هستند که  باید به آنها پرداخته شود و صِرف انجام فعالیت های داوطلبانه و عام المنفعه نمی تواند جایگزین آنها تلقی شود.

این نگاه، منجر به رخداد تحولات بسیار مهمی شده است. از جمله آنکه امروزه برای سنجش موفقیت بنگاه های سرآمد تنها به شاخص سوددهی بسنده نمی شود. به دیگر سخن، اگر چه شرکت های موفق هنوز با سوددهی و با معیارهایی همچون سهم بازار و بازگشت سرمایه، مورد تحلیل قرار می گیرند، اما منبعث از این نوع نگاه، مجموعه بدیعی از مولفه های دیگر - که غالبا مرتبط با رفتار اخلاقی شرکت، رعایت حقوق شهروندی، حفظ محیط زیست و اصولا چگونگی کسب موفقیت است - نیز در کانون توجه قرار گرفته است.

از این منظر، بنگاه های اقتصادی همانند انسان هستند، نه فقط از جهت اینکه تحت لوای قانون باید مسئولیت تبعات فعالیت های خود را بپذیرند، بلکه از این جهت نیز که مانند یک شهروند در اقدامات مجموعه خود مشارکت می کنند و درست همان گونه که از یک شهروند شریف انتظار می رود عادل، منصف، راستگو، وفادار و مسئول باشد و همانطور که جامعه به چنین شهروندی احترام، شهرت، اعتبار و نفوذ اعطا می کند، یک کسب و کار مسئولانه و یک بنگاه مسئول نیز برای کامیابی باید بتواند احترام مشتریانش را کسب کرده و در جامعه نفوذ، اعتبار و شهرت به دست آورد.

این مفاهیم که از آنها تحت عنوان مسئولیت اجتماعی شرکت  (Corporate Social Responsibility)  یاد می شود، از زمان طرح شان در محافل صنعتی و مدیریتی اروپا در اواخر قرن بیستم میلادی تا به امروز، به ویژه با توجه به همراستایی شان با مباحث مرتبط با الزامات توسعه پایدار که از سوی مجامع بین المللی پیگیری می شود، به شکل فزاینده ای مورد توجه قرار گرفته و شرکت های پیشرو بسیاری در نقاط مختلف جهان CSR را به شکلی راهبردی در کانون توجه خود قرار داده اند.

اهمیت این موضوع در حدی است كه برای مثال، مجله فورچون، به عنوان یکی از معتبرترین مراجع رده بندی شرکت ها، از سال 2005 به بعد در رتبه بندی 500 بنگاه برتر جهان، میزان تعهد آنها به مسئولیت های سازمانی را به عنوان یكی از معیارهای سنجش و رتبه بندی خود قرار داده  است، علاوه بر این شرکت های برتر در زمینه CSR را نیز رتبه بندی و معرفی می کند.

اگر بپذیریم که استقرار مطلوب CSR در یک سازمان مستلزم درک کامل مفهوم، تبدیل به بخشی از فرهنگ سازمانی، لحاظ در رویکردها، استراتژی ها و برنامه های عملیاتی، ایجاد قابلیت سنجش و در نهایت شفافیت و انتشار عمومی نتایج است، قطعا سازمان ها و بنگاه های ایرانی در این زمینه از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیستند، چرا که تعداد مؤسسات برخوردار از این نگاه، به شدت محدود و شاید به اندازه انگشت های یک دست باشد.

خبر خوب آنکه به همت انجمن مدیریت ایران جایزه مسئولیت اجتماعی مدیریت طراحی و از سال گذشته راه اندازی شده است. این حرکت، با توجه به مأموریت و مسئولیت های انجمن، می تواند گامی در جهت ترویج اصولی مفهوم CSR در کشور و توسعه رویکرد مدیریتی مبتنی بر اصول توسعه پایدار در سطح سازمان های ایرانی محسوب شود. علاوه بر آن بهانه ای است در جهت شکل گیری رقابتی و مسابقه ای سازنده در عرصه ارتقای نظام اخلاقی شرکت های ایرانی.

پژوهشگر سازمانی و عضو کمیته علمی و اجرایی جایزه مسئولیت اجتماعی مدیریت