در گفت وگوی «فرصت امروز» با البرز محمدی، مدیرکل دفتر تعاونی های تولیدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مطرح شد / روستا تعاون طرحی نو در رشد تولید واشتغال

برنامه های توسعه روستایی, جزیی از برنامه های توسعه هر کشور محسوب می شوند که برای دگرگون سازی ساخت اجتماعی-اقتصادی جامعه روستایی به کار می روند. از سوی دیگر توسعه روستایی را می توان عاملی در بهبود شرایط زندگی افراد متعلق به قشر کم درآمد ساکن روستا و خودکفاسازی آنان در روند توسعه کلان کشور دانست.

توسعه روستایی به نوین سازی جامعه روستای می پردازد و آن را از یک انزوای سنتی به جامع تغییر خواهد داد که با اقتصاد ملی عجین شده است، بنابراین هدف های توسعه روستایی در محدوده یک بخش خلاصه نمی شود، بلکه مواردی چون بهبود و بهره وری، افزایش اشتغال، مسکن و بهداشت را دربر می گیرد.

در راستای تحقق منویات مقام معظم رهبری مبنی بر حمایت از تولید و اشتغال و در راستای پیاده سازی برنامه اشتغال فراگیر وزارت متبوع و به منظور استفاده بهینه از ظرفیت ها و توانایی های اجرایی بخش تعاون در سطح روستاهای کشور، توسعه و توانمند سازی تعاونی های روستایی، رونق اقتصادی، مشارکت سازمان یافته و کارآفرینی اقتصادی روستاییان در قالب مشارکت گروهی«طرح روستا تعاون» جهت ایجاد اشتغال در مناطق روستایی و جلوگیری از مهاجرت به شهرها و شکل گیری مشاغل بعضا کاذب و رشد و تعالی کشور جهت اجرایی کردن در سطح روستاهای کشور به ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ها ابلاغ و در حال اجرا است.

الگوی توسعه ای در مناطق روستایی که در طرح روستا تعاون مورد نظر قرار گرفته است، الگوی توسعه ای متوازن بر پایه مزیت ها و ظرفیت های موجود در مناطق روستایی در چارچوب نمودار  است.

 روستایی ها چه اندازه به طرح روستا تعاون اعتماد می کنند؟

تعاونی ها همکاری و مشارکت در توسعه اقتصادی، اجتماعی در کشورهای در حال توسعه را تداوم بخشیده اند و به این ترتیب بهبود شرایط کار و زندگی برای میلیون ها نفر را سبب گشته و همزمان به ایجاد زیرساخت های ضروری و ارائه خدمات قابل دسترسی در زمینه هایی که دولت و بنگاه های اقتصادی در بخش خصوصی (سرمایه گذاری غیردولتی) قادر به تاسیس آنها نبوده و نیستند، همت گماشته اند.

از آنجا که در جوامع روستایی تمام كارها به  صورت جمعی انجام می گیرد، چراكه در روستا این جمع است كه واجد اهمیت است نه فرد و كلیه فعالیت های اقتصادی و اجتماعی روستا با همكاری تمام بدنه روستا انجام می گیرد و همیاری و مشارکت در زمینه خرید و نگهداری محصولات و مبادله آنها دارای پیشینه تاریخی سنتی در روستا است، لذا این وزارتخانه کوشش می کند از طریق آموزش و ترویج فعالیت های تعاونی در سطح روستاهای کشور شکل قانونی به فعالیت روستاییان داده و تعاونی ها را در گرایشات مختلف گسترش و تعمیق بخشد.

فرهنگ همکاری و یاری رسانی در روستاها به مراتب از جوامع شهری توسعه یافته تر بوده و زمینه ایجاد همکاری های اقتصادی و اجتماعی در قالب تعاونی در روستا یکی از نقاط قوت توسعه تعاون در بین روستاییان محسوب می شود. لذا بر مبنای فضای اعتماد و شناخت موجود در جوامع روستایی، اقدامات تسهیلگرانه و سازمان یافته در شکل دهی اجرای طرح های اقتصادی با مشارکت خود روستاییان در قالب تعاونی ها نتیجه بخش بوده و اثربخشی آن را در توانا سازی جامع روستایی شاهد هستیم. 

طرح روستا تعاون در ایجاد اشتغال چقدر موثر است؟

براساس بندهای 1و4و7 ماده 27 قانون برنامه ششم اهداف کمی مناسبی برای توسعه روستاها بالاخص عمران و آبادی و اشتغال روستایی پیش بینی شده، به نحوی که در اهداف متصوره ایجاد و توسعه54 خوشه کسب و کار روستایی و ساخت 98 ناحیه صنعتی روستایی و ایجاد حداقل یک میلیون و 914 هزار فرصت شغلی در روستا ها پیش بینی شده است تا از طریق بخش های تعاونی و خصوصی ایجاد شود.

براساس بررسی های به عمل آمده در اجرای طرح روستا تعاون، هر تعاونی روستایی به طور متوسط قادر به ایجاد 13 تا 14 شغل در هر روستا در گرایش های مختلفی نظیر تولید محصولات و تولیدات روستایی، خدمات روستایی، دهیاری، صنایع دستی و فرش، بوم گردی و معدن خواهد بود که بر این اساس بسته به ظرفیت هر استان طرح مذکور همه ساله در دو مرحله قادر خواهد بود از طریق ساماندهی و تشکیل 2000 تعاونی در روستاها موفق به ایجاد 27 هزار نفر فرصت شغلی جدید در بیش از 9 رسته فعالیت تعاونی در روستاها باشد.

آیا با اجرایی شدن این طرح وضعیت تولید ملی بهبود می یابد؟

محصولات و تولیدات روستا ها همواره نخستین نهاده ها و مواد اولیه صنایع و تولیدات کارخانجات را تشکیل می دهند که جامعه روستایی با استفاده از منابع خدادادی و ظرفیت های موجود نسبت به تولید و ارائه محصولات زیربنایی و استراتژیک در هر کشور اقدام می کند.

بر پایه ظرفیت های تولید و سرمایه گذاری در روستاهای کشور در کنار رشد اقتصادی، فقرزدایی، اشتغال مولد، یكپارچگی اجتماعی، تقویت كارآفرینی و مدیریت، تمركز و بهره وری سرمایه های كوچك از اهم کارکردهای حوزه تعاونی در روستاها به حساب می آید که در این طرح سعی شده موارد پیش گفته منجر به ایجاد واحدهای اقتصادی خرد در روستاها شود که قطعا تمامی آنها منجر به تولید کالا و خدمات در روستاها می شوند.

هدف طرح روستا تعاون به سمت مقاومتی کردن اقتصاد روستا است، به نحوی که روستاییان بتوانند با بهره گیری از ظرفیت تولیدی روستا در حوزه صنایع پایه غذایی و کشاورزی، محصولاتی باکیفیت، دارای ارزش افزوده بالا و رقابت پذیر در سطح بازار های ملی و فراملی تولید کنند.

منابع مالی روستا تعاون از کجا تامین می شود؟

منابع مالی طرح روستا تعاون در دو بخش قابل دسته بندی است.

بخش اول: هزینه و منابع مورد نیاز ایجاد انگیزه و ترویج و تشکیل تعاونی ها

بخش دوم: تامین منابع مالی مورد نیاز اجرای طرح های مورد نیاز تعاونی های روستایی تشکیل شده.

در بخش هزینه های ترویج، تشکیل تعاونی ها کمک های مالی از محل کمک های بلاعوض وزارت متبوع تامین شده است که ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ها می توانند با انجام فعالیت های لازم (تسهیلگرانه و ترویجی) در زمینه جلب مشارکت روستاییان در تشکل تعاونی های مورد نظر طرح موصوف از این منابع استفاده کنند. معمولا هزینه های این بخش در حوزه های تبلیغات، ترویج، اطلاع رسانی، تسهیلگری و آموزش و برگزاری جلسات است.

در بخش منابع مورد نیاز تامین سرمایه گذاری طرح ها با توجه به منابع پیش بینی شده در تبصره 18 قانون بودجه سال جاری و قرار گرفتن طرح های توسعه روستایی در اولویت برخورداری این منابع لذا منابع مالی اجرای طرح های مورد نظر تعاونی های روستایی از این محل قابلیت تامین دارند. شایان ذکر است منابع پیش بینی شده در تبصره مذکور دارای تخفیف در سهم آورده و سود تسهیلات برای مناطق روستایی است.

در همین رابطه می توان به منابع و تسهیلات 1/5 میلیارد دلاری صندوق توسعه ملی برای حوزه روستا اشاره کرد که در مجلس شورای اسلامی مورد تصویب نمایندگان محترم قرار گرفت و قرار است به ریال تبدیل شود و بالغ بر 5 هزار میلیارد تومان خواهد بود. ان شاء الله پس از تصویب نهایی در شورای محترم نگهبان و ابلاغ آن موارد استفاده از آن نیز عملیاتی خواهد شد. 

آیا ایده های اشتغال زایی در این طرح از طرف سازمان ارائه می شود یا هر فرد خلاقانه خودش اقدام می کند؟

بخش تعاون همواره براساس خرد جمعی و مسئولیت اجتماعی افراد و اعضای تعاونی شکل گرفته است و کاملا بر پایه فکر و ایده اعضای تعاونی تشکیل می شود. در طرح روستا تعاون نیز پایه و اساس آن استفاده از طرح های روستاییان بر پایه مزایا و منابع خدادادی روستا است. در طرح موصوف وظیفه ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ها صرفا ساماندهی و جهت دهی صحیح و قانونمند به افکار و طرح های روستاییان در جهت دستیابی به نتیجه و اثربخشی لازم در اجرای طرح ها است، بنابراین ایده های کارآفرینی و خلاقانه روستاییان هسته محرک و پیشرو در طرح روستا تعاون محسوب می شوند.

هسته های خلاق و محرک هر روستا قطعا جوانان و فارغ التحصیلان روستایی هستند که نقش آنها به عنوان پیشرو و تسهیلگر در طرح روستا تعاون بسیار موثر و پررنگ دیده شده است. به طور کلی هر طرحی که در روستا قرار است راه اندازی شود، باید براساس مزیت نسبی منطقه یا محل مربوطه و در راستای آمایش سرزمینی آن روستا صورت بگیرد، لذا می توان گفت ارائه دهنده طرح ها در روستاها خود افراد آن سامان هستند. 

در سالیان اخیر طرح های زیادی ارائه شد، اما تمام و کمال اجرایی نشد. چه تضمینی برای اجرایی شدن طرح روستا تعاون وجود دارد؟

طرح روستا تعاون براساس تکالیف قانونی دولت در روستاها در پنج سال آینده پایه گذاری شده است و مبنای آن اجرای ماده 27 قانون برنامه ششم است. شایان ذکر است که این طرح بیشتر از اینکه بر حمایت ها و پیگیری های دولتی استوار باشد بر ظرفیت ها و توانمندی های روستاییان و مناطق روستایی تکیه داشته و به دلیل ذات وجودی تعاون که به همکاری و مشارکت جامعه روستایی تاکید شده است، لذا اجرایی شدن طرح به شدت بر آینده و مشارکت خود روستاییان اثر دارد و نقش دولت در این بخش هدایتی و حمایتی است. به زعم اساتید حوزه توسعه روستایی و صاحب نظران این عرصه، تنها موقعی توسعه در روستا اتفاق می افتد که کار مشارکتی با حضور خود ذی نفعان روستایی انجام شود و این طرح بهترین مدل برای تحقق این آرمان خواهد بود.