گردشگری پایدار در سایه توسعه صنعت هتلداری

ایران از نظر دارا بودن جاذبه ها و ظرفیت های گردشگری نه تنها کم و کاستی ندارد بلکه از طبیعت پرشکوه و زیبا در چهار فصل سال گرفته تا اماکن مذهبی، تاریخی و تفریحی متنوع را در خود جای داده است. با وجود این، صنعت گردشگری کشور آنگونه که باید و شاید توسعه نیافته است.

از سویی اگرچه در سال های اخیر و پس از رفع تحریم ها در دولت یازدهم بر شمار گردشگران خارجی در کشور افزوده شد اما ظرفیت های غنی گردشگری ایران توانایی جذب بیش از این میزان گردشگر را دارند. اما ایران پهناور اگرچه غنی از ظرفیت ها و جاذبه های گردشگری است اما چالش ها و مشکلات نه چندان عمیق در صنعت هتلداری، مانع اصلی بر سر راه توسعه صنعت گردشگری به شمار می آید.

به گزارش ایرنا، کمتر کشوری را می توان یافت که همزمان و در یک منطقه، آب وهوای متنوع، آرامگاه های مذهبی، بناهای تاریخی و چشم اندازهای طبیعی را کنار هم داشته باشد. در فصل زمستان هنگامی که در نیمه غربی کشور ریزش برف را شاهدیم در جزایر جنوبی و مناطق شرقی ایران آب و هوای بهاری و خنک کام ساکنان این مناطق را مطبوع می سازد.

با وجود این، صنعت گردشگری ایران در بخش های مختلف با استانداردهای سازمان جهانی گردشگری (WTO)  فاصله زیادی دارد. در این میان، هتلداری یکی از اصلی ترین مولفه های گردشگری به شمار می رود که براساس شواهد و تحلیل کارشناسان این صنعت در ایران با چالش های جدی روبه رو است. بسیار از گله مندی و نارضایتی دوستان و آشنایان طی سفرهای داخلی و اقامت در هتل های ایران شنیده ایم.

کیفیت نامناسب خدمات، نبود بهداشت، گرانی اتاق ها، کیفیت پایین وعده های غذایی و برخورد نامناسب برخی کارکنان هتل، نمونه هایی از نارضایتی مشتریان پس از استفاده از هتل ها است. گرانی زمین، نبود سرمایه گذاری، دخالت دولت در نرخ گذاری هتل ها، نحوه ارائه خدمات، نبود نیروی انسانی متخصص و توزیع نامناسب روزهای تعطیل در سال از مهم ترین موانع موجود بر سر راه صنعت هتلداری در ایران محسوب می شود.

دو چالش عمده هتلداری در ایران

علی رحیم پور، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در گفت وگو با ایرنا به چالش های صنعت هتلداری در ایران اشاره کرد. فناوری اطلاعات و تربیت نیروی انسانی متخصص از نگاه این کارشناس به عنوان پایه های اصلی هتلداری به شمار می رود. رحیم پور گفت: اگر از تازه ترین دستاوردهای علمی و پژوهشی این صنعت در دنیا استفاده کنیم، در ردیف هتلداران موفق قرار خواهیم گرفت.

تربیت نیروهای متخصص، مدیریت در ارائه خدمات و حوزه های مالی از دیگر مولفه های اصلی هتلداری است که ایران در این بخش نیز با چالش های عمده ای روبه رو است، چرا که به گفته رحیم پور، صنعت هتلداری فعالیتی انسان محور، تقاضا محور و مشتری محور است از این رو، زمانی که مشتری به هتل مراجعه می کند، انتظار احترام، خدمات و مدیریت اوقات فراغت را دارد در غیر این صورت به رستورانی معمولی یا یک مهمانسرا می رفت. «متاسفانه در دهه های گذشته به مقوله آموزش نیروی انسانی متخصص در صنعت هتلداری و گردشگری توجه نکردیم در حالی که پیش از اینها مدرسه هتلداری در ایران وجود داشت و بسیاری از هتل های بین المللی صاحب نشان های تجاری در کشور فعالیت می کردند و خدمات ارائه شده در آنها مطابق با استانداردهای بین المللی بود.»

یکی از ایرادهای صنعت هتلداری در ایران از نگاه کارشناسان بین المللی در این حوزه این است که ایران دارای هتل های بزرگ با کیفیت غذای مناسب است، اما در نحوه ارائه یا سرو آن به مشتریان با چالش روبه رو است.

رحیم پور در این باره گفت: مشتری مداری و ارائه خدمات در هتل های ستاره دار کشور با مشکل جدی رو به رو است. برای نمونه، بسیاری از هتل ها با تجهیزاتی شبیه آنچه در منزل خانواده های ایرانی یافت می شود، تجهیز می شوند و با سلیقه منزل چیده می شوند در حالی که افرادی که به هتل های پنج ستاره مراجعه می کنند، تنوع را در خدمات و چیدمانی متفاوت با آنچه در منزل خود دارا هستند، خواستارند. یعنی اتاق های هتل با اتاق منزل تفاوت داشته باشد. از نگاه مدیرعامل مهر سیاحت بیمه ایران، هتل های ایران در پنج بخش تاسیسات، تجهیزات، کیفیت سرویس، تربیت یا مدیریت منابع انسانی، بهداشت و سلامت دارای مشکلاتی هستند که تنها الگوبرداری از صنعت هتلداری سایر کشورهای مسلمان مانند مالزی می تواند به رشد این صنعت در کشور کمک کند.

رحیم پور در پایان، در مقایسه ای تطبیقی میان کیفیت و خدمات هتل های ایران با سایر کشورهای جهان عنوان کرد: اکنون صنعت گردشگری در کشورهای پیشرفته به سمت ساخت هتل های سبز سوق یافته است. هتل های سبز در راستای توسعه پایدار و گردشگری سبز به مشتریان خود خدمات ارائه می کنند.

تولید زباله تا کمترین میزان، استفاده حداقلی از مواد شوینده، استفاده از انرژی های تجدید پذیر در هتل و ارائه غذاهای ارگانیک از جمله ویژگی های این هتل ها به شمار می رود.  «در دنیا هتلی استاندارد تلقی می شود که بر پایداری گردشگری و توسعه پایدار ساخته شده باشد.» بر پایه گفته های این فعال صنعت گردشگری، هتل های ایران از نظر استانداردهای فیزیکی و سخت افزاری یعنی مساحت اتاق ها و به طور کلی مساحت هتل در وضع مطلوبی قرار دارند.

تنها مسئله قیمت بالای زمین، نرخ بالای تسهیلات و نرخ گذاری خدمات هتل از طرف دولت از موانع توسعه صنعت هتلداری است. این در حالی است که در سایر کشورها هتلداری جزو خدمات شهری و هتل ها جزو اماکن عمومی محسوب می شوند، زمین به رایگان در اختیار سرمایه گذار گذاشته می شود و نرخ هتل ها از طرف دولت کنترل نمی شود.

توزیع نامناسب تعطیلات و هزینه های جانبی بالا

توزیع نامناسب هتل ها در استان ها و قیمت بالای نرخ اتاق ها از دیگر مشکلات هتلداری ایران از نگاه محسن امامی، مدرس دانشگاه و کارشناس گردشگری بود که در گفت وگو با ایرنا به آن اشاره کرد.  متاسفانه در برخی نقاط کشور هتل بیش از اندازه ساخته شده است، درحالی که در برخی شهرها کمبود هتل به خوبی مشاهده می شود. از طرف دیگر وضعیت نامناسب معیشتی مردم در برابر گرانی هتل ها باعث کاهش استقبال مردم شده است.

در این میان، نمی توان کیفیت پایین خدمات و هزینه بالای هتل ها مانند مالیات، عوارض و هزینه های جانبی را نادیده انگاشت. باید در نظر داشت هتلداری ایران میان سایر کشورها در ردیف گران ترین ها قرار دارد.

در این باره امامی افزود: قیمت نجومی زمین، نرخ بالای تسهیلات و همچنین افزایش روز به روز هزینه هایی مانند آب، برق و مالیات باعث شده ضریب اشغال هتل های ایران به 50درصد برسد. توزیع نامناسب تعطیلات در ایران که تنها به ایام نوروز و فصل تابستان محدود می شود از دیگر چالش های اساسی صنعت هتلداری است که باعث کاهش استقبال مردم از اقامت در هتل ها طی ایام سال و همچنین افزایش نرخ هتل ها شده است.

این مدرس دانشگاه گام نخست در توسعه صنعت هتلداری در ایران را برنامه ریزی و هدف گذاری عنوان کرد و گفت: نخستین اقدام در این مرحله دارا بودن برنامه ای جامع است. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید بداند به چه تعداد هتل نیاز است. همچنین، برای جاذبه های گردشگری برنامه ریزی کند. پس از این هدف گذاری ها و رسیدن به ثبات نسبی، بخش خصوصی باید وارد میدان شود و سرمایه گذاری های لازم صورت گیرد.

توزیع مناسب تعطیلات طی فصول سال از دیگر پیشنهادهای این کارشناس گردشگری برای رونق سفرهای داخلی و استفاده از هتل ها طی روزهای سال است. همچنین، ساخت هتل های دو و سه ستاره برای اقشار متوسط و کم درآمد نیز راه حل مناسبی برای رونق صنعت هتلداری در ایران به شمار می آید چرا که اکنون امتیاز استفاده از هتل های پنج ستاره کشور تنها در اختیار اقشار پردرآمد است.

مصائب صنعت هتلداری در کشور در کنار وجود جاذبه های گردشگری فراوان در ایران، لزوم توجه بیشتر به این صنعت را برقرار می سازد. از طرفی درآمدزایی و ارزآوری صنعت گردشگری که در زمره صنایع سبز دنیا تلقی می شود، نشان می دهد که دولت ها بیش از پیش باید به درد دل صاحبان و سرمایه گذاران این صنعت گوش فرا دهند و درصدد رفع چالش های آن برآیند.