الگوی موفق اقتصاد نفتی

امروزه کشورهای توسعه یافته با فاصله گرفتن از وابستگی به ذخایر فسیلی و حرکت به سوی استفاده از انرژی های پاک، به اهمیت بالای فناوری های پیشرفته و محصولات حاصل از فرآورده های نفتی پی برده اند. این کشورها به منابع نفت و گاز به عنوان ذخایر استراتژیک جهانی می نگرند و تلاش می کنند با سیاست های هوشمندانه، از این منابع به بهترین شکل بهره برداری کنند. در این میان، نروژ به عنوان کشوری کوچک اما زیبا در منطقه اسکاندیناوی اروپا توانسته است با ترکیبی از مواهب طبیعی و مدیریت هوشمندانه، مدلی بی بدیل از یک اقتصاد نفتی پایدار ارائه دهد. نروژ با همراهی مردم آگاه و حاکمانی خردمند، به الگویی موفق برای مدیریت منابع طبیعی و توسعه اقتصادی، تبدیل شده و در کنار آن، جایگاهی ویژه در فناوری های پیشرفته جهانی به دست آورده است. نروژ، یکی از مهمترین کشورهای اروپایی دارای ذخایر استراتژیک نفت و گاز است. مدیریت هوشمندانه این منابع ارزشمند، این کشور کوچک اروپایی را به یکی از پیشروترین اقتصادهای جهانی تبدیل کرده است. برخلاف انتظار، قیمت محصولات نفتی در نروژ، بالاتر از سایر کشورهای اروپایی است؛ برای مثال، قیمت هر لیتر بنزین در نروژ، 20 کرون است که حدودا 20 تا 30 درصد گران تر از میانگین قیمت کشورهای اروپایی است. این امر نشان دهنده درک بالای مردم و دولتمردان نروژ از ارزش اقتصادی این منابع خدادادی است. در مقام مقایسه، در سوئد که کشوری هم جوار و فاقد منابع نفتی است، قیمت هر لیتر بنزین حدود 17.5 کرون است؛ در حالی که در نروژ با وجود ذخایر نفت و گاز فراوان، این رقم بالاتر است. همچنین ارزش کرون نروژ حدودا 12 درصد بیشتر از کرون سوئد است که این تفاوت را دوچندان می کند.

کشف نفت در دهه 1960 میلادی در دریای شمال، نقطه عطفی در اقتصاد نروژ بود. این کشور توانست با سیاست های اقتصادی کارآمد و مدیریت استراتژیک منابع، صنعت نفت خود را به یکی از موفق ترین مدل های جهانی تبدیل کند. اگرچه نفت و گاز، بخش مهمی از تولید ناخالص داخلی (GDP) نروژ را تشکیل می دهند، این سهم در سال های اخیر تنها 20 تا 25 درصد از GDP بوده است (SSB, 2023). این مدیریت مدبرانه به نروژ امکان داده است تا از درآمدهای نفتی برای تقویت زیرساخت های ملی و رفاه اجتماعی، بهره ببرد. نروژ برای حفظ ثبات اقتصادی و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی در سال 1990، صندوق بازنشستگی دولتی نروژ (Statens Pensjonsfond Utland) را تأسیس کرد. این صندوق که به «صندوق نفت» مشهور است، بزرگ ترین صندوق ثروت ملی جهان محسوب می شود و ارزشی بیش از 1.4 تریلیون دلار دارد (NBIM, 2023). سرمایه گذاری های این صندوق در بازارهای جهانی، از جمله سهام، اوراق قرضه و املاک، تنوع بخشی ریسک ها را تضمین کرده و ثبات بلندمدت اقتصادی را فراهم کرده است. با وجود نقش حیاتی نفت در اقتصاد نروژ، این کشور به طور فعال در حال کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی است. دولت نروژ، سرمایه گذاری های قابل توجهی در انرژی های تجدیدپذیر، همانند باد و آب انجام داده و تلاش کرده است که اقتصاد سبزتری ایجاد کند (Tangen, 2020). سیاست های محیط زیستی نروژ، از جمله مالیات های کربنی و اهداف زیست محیطی بلندپروازانه، این کشور را به یکی از رهبران جهانی در حفاظت از محیط زیست تبدیل کرده است.

در یک کلام، نروژ نمونه ای موفق از یک اقتصاد مبتنی بر منابع طبیعی است که توانسته است با مدیریت هوشمندانه و سیاست های پایدار، نه تنها از ثروت نفتی خود بهره برداری کند، بلکه پایه های اقتصادی متنوع و سبزتری را نیز بنا نهد. این کشور کوچک با سرمایه گذاری برای نسل های آینده و تلاش برای کاهش وابستگی به نفت، الگوی موفقی برای کشورهای نفت خیز جهان، ارائه کرده است.

منابع:

1.    NBIM. (2023). About the Fund. Norges Bank Investment Management. Available at: https://www.nbim.no

2.    Statistisk sentralbyrå (SSB). (2023). Olje- og gassnæringens betydning for norsk økonomi. Available at: https://www.ssb.no

3.    Tangen, K. (2020). Norway’s Transition to Renewable Energy: Challenges and Opportunities. Nordic Energy Journal, 12(2), 35–47.