یکپارچه سازی گزارش های مالی ضرورتی مهم در انجام امور حسابداری است که در تنظیم صورت های مالی مانند ترازنامه مالیاتی اهمیت فراوانی دارد. به همین منظور استانداردها، رویه ها و اصولی طراحی شده است که به عنوان معیار و اساس نحوه حسابداری در شرکت های کل کشور استفاده می شود. به طورکلی ۴۱ استاندارد حسابداری وجود دارد که استاندارد شماره 9 حسابداری متعلق به شرکت های پیمانکاری است.

در این مقاله قرار است به بررسی استاندارد حسابداری شرکت های پیمانکاری بپردازیم و ویژگی ها و شرایط استاندارد مدیریت مالی شرکت های پیمانکاری را توضیح دهیم. با مطالعه مطلب پیش رو به طورکامل با استانداردهای حسابداری شرکت های پیمانکاری آشنا خواهید شد.

استاندارد حسابداری شماره 9 چیست؟

استاندارد حسابداری شماره 9 با نام استاندارد حسابداری پیمان های بلندمدت شناخته می شود. ازآنجایی که شرکت های پیمانکاری نیز با قراردادهای طولانی مدت سروکار دارند، باید از این استاندارد برای انجام امور مالی بهره ببرند. فرایندهای پیمانکاری از جزئیات فنی فراوانی برخوردار است که از تهیه اسناد مناقصه شروع می شود و تا تحویل نهایی کار ادامه دارد.

هدف از تعیین استانداردهای حسابداری شرکت های پیمانکاری تجویز نحوه حسابداری درآمدها و هزینه های مرتبط با پیمان های بلندمدت در صورت های مالی پیمانکار است. بر اساس استاندارد شماره 9 حسابداری، سیستم حسابداری باید طوری طراحی شود که سود و زیان برای هر پیمان کاملا مشخص باشد. برای آشنایی با یکی از مهم ترین اسناد حسابداری در شرکت های پیمانکاری، مقاله صورت وضعیت پیمانکاری را مطالعه کنید. در این مقاله از سپیدار سیستم به بررسی ماهیت صورت وضعیت پیمانکاری و نحوه ثبت آن پرداخته شده است.

پیمان بلندمدت؛ مهم ترین تعریف در استاندارد حسابداری شرکت های پیمانکاری

در استانداردهای حسابداری شرکت های پیمانکاری اصطلاحات مختلفی با معانی مشخص به کار رفته اند که از مهم ترین آن ها می توانیم به «پیمان بلندمدت» اشاره کنیم. پیمان بلندمدت نوعی از پیمان است که برای طراحی، تولید یا ساخت یک دارایی یا حتی ارائه خدمات بسته می شود.

طول مدت پیمان های بلندمدت در استاندارد حسابداری شماره 9 بیشتر از یک سال در نظر گرفته شده است. بااین حال همه پیمان هایی که مدت زمانی بیشتر از یک سال دارند، به عنوان پیمان بلندمدت شناخته نمی شوند و پیمان های کمتر از یک سال باید از نظر فعالیت دوره، درآمد، هزینه عملیاتی و سود مربوط به آن کاملا موردبررسی قرار گیرند و درصورت نیاز جزو پیمان های بلندمدت در نظر گرفته شوند.

شرکت های پیمانکاری که مشغول انجام پروژه های مختلف هستند، با استفاده از نرم افزار حسابداری پیمانکاری می توانند کلیه فعالیت های حسابداری خود را به صورت یکپارچه مدیریت کنند و گزارش های دقیقی از صورت هزینه، صورت وضعیت و تسویه حساب های مربوط به هر پروژه به دست آورند.

انواع پیمان در استاندارد شماره 9 حسابداری

پیمان های بلندمدت در استاندارد حسابداری شرکت های خدماتی به دو دسته پیمان های مقطوع و پیمان امانی تقسیم می شوند. در ادامه به بررسی این دو نوع پیمان در استاندارد حسابداری شماره 9 می پردازیم:

• پیمان مقطوع: طبق پیمان مقطوع، پیمانکار با یک مبلغ مقطوع برای کل پیمان یا یک نرخ ثابت برای هر واحد موضوع پیمان توافق می کند؛ نرخ ثابت برای هر واحد موضوع پیمان ممکن است در برخی موارد بر اساس موادی خاص مشمول تعدیل قرار بگیرد.
• پیمان امانی: در پیمان با حق الزحمه مبتنی بر مخارج یا همان پیمان امانی، مخارج قابل قبول یا مشخص شده در متن پیمان به پیمانکار تادیه و درصد معینی از مخارج مزبور یا حق الزحمه ثابتی به پیمانکار پرداخت می شود. 

با اتمام قرارداد پیمانکاری نوبت به مرحله مفاصا حساب یا همان تسویه حساب می رسد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره مقاله مفاصا حساب از سپیدار سیستم را مطالعه کنید. با خواندن این مقاله با مفهوم مفاصا حساب و انواع آن آشنا خواهید شد.

پیش دریافت پیمان و انواع مبالغ دریافتنی

بر اساس استاندارد حسابداری شرکت های پیمانکاری، بخشی از مبلغ قرارداد قبل از انجام کار تا تاریخ ترازنامه به پیمانکار پرداخت می شود که به آن «پیش دریافت پیمان» می گویند. علاوه بر این، مفهومی در استاندارد شماره 9 حسابداری وجود دارد که به مبالغ قابل دریافت بابت صورت حساب های صادره در حساب ها اشاره می کند و به آن «مبالغ دریافتنی بابت پیشرفت کار» می گویند. در ادامه به بررسی انواع مبالغ دریافتنی بابت پیشرفت کار می پردازیم:

• علی الحساب ها: پیمانکار مبالغی را در قبال صورت حساب های صادره در دست بررسی دریافت می کند که «علی الحساب» نامیده می شوند.
• سایر دریافت ها: سایر دریافت ها مربوط به اقلامی می شود که ماهیت علی الحساب ندارد، ولی در قبال پیشرفت کار دریافت می شود. این مبالغ بخشی از پیش دریافت پیمان را دربرمی گیرد که کار مربوط به آن تا تاریخ ترازنامه انجام شده است.

در طول مدت پیمان ممکن است زیان هایی متوجه طرفین معامله شود. به زیان هایی که انتظار می رود در طول مدت پیمان ایجاد شود، زیان های قابل پیش بینی می گویند که مبلغ آن باتوجه به موارد زیر برآورد می شود:

• شروع یا عدم شروع کار پیمان
• بخشی از کار که تا تاریخ ترازنامه انجام شده است
• میزان سودی که انتظار می رود از سایر پیمان ها (به جز پیمان هایی که طبق بند 6 پیمان واحد تلقی می شوند) به دست می آید.

در ادامه مقاله به بررسی درآمد پیمان و روش های شناسایی درآمد و سود ناخالص در استاندارد حسابداری شرکت های پیمانکاری خواهیم پرداخت.

منظور از درآمد پیمان در استاندارد حسابداری شرکت های پیمانکاری چیست؟

درآمد پیمان به ارزش منصفانه مابه ازای دریافتی یا دریافتنی اندازه گیری می شود که تحت تاثیر ابهام های گوناگونی است؛ درواقع درآمد پیمان به نتیجه رویدادهای آتی بستگی دارد. با وقوع رویدادها و رفع ابهام ها برآوردهای درآمد نیز تغییر خواهد کرد؛ به این ترتیب مبلغ درآمد پیمان ممکن است در دوره های مختلف با یکدیگر متفاوت باشد. به طورکلی درآمد پیمان باید موارد زیر را دربربگیرد:

• مبلغ اولیه درآمد که در پیمان موردتوافق قرار گرفته است
• تغییر در میزان کار پیمان، ادعا و سایر دریافت های تشویقی در ارتباط با عملیات پیمان تا میزانی که احتمال می رود این موارد منجر به درآمدزایی شوند و آن ها را بتوان به گونه ای قابل اتکا اندازه گیری کرد.

منظور از ادعا مبالغ مازاد بر مبلغ قرارداد است که پیمانکار از کارفرما یا شخص ثالث برای جبران هزینه های ناشی از عوامل پیش بینی نشده مطالبه می کند. ادعا ممکن است ناشی از اشتباه در مشخصات یا طراحی، تاخیر ایجادشده توسط کارفرما و تغییرات مورداختلاف در میزان کار پیمان باشد. دریافت های تشویقی به مبالغی می گویند که پیمانکار درصورت رسیدن به استانداردهای تعیین شده یا اضافه بر آن دریافت می کند.

بررسی مخارج پیمان در استاندارد حسابداری پیمان های بلندمدت

انواع مخارج پیمان در استاندارد حسابداری شرکت های پیمانی به سه دسته کلی تقسیم بندی می شود که در ادامه به معرفی و توضیح هرکدام می پردازیم:

• مخارجی که به طورمستقیم با یک پیمان مشخص مرتبط است: از جمله مخارج مستقیم یک پیمان می توان به این موارد اشاره کرد: کار مستقیم (شامل سرپرستی و نظارت مستقیم)، مواد اوليه مصرفی، استهلاک و اجاره ماشين آلات و تجهيزات، مخارج جابه جايی مواد، ماشين آلات و تجهيزات، مخارج مستقيم طراحی و کمک فنی، مخارج برآوردی کارهای اصلاحی و تضمینی و ادعا توسط اشخاص ثالث.
• مخارجی که بین پیمان ها مشترک بوده و تسهیم آن به پیمان های جداگانه امکان پذیر است: از جمله مخارج مشترک بین پیمان ها عبارت اند از: حق بیمه، مخارج غیرمستقیم طراحی و کمک فنی و سربار پیمان.
• سایر مخارجی که به موجب مفاد پیمان به طورمشخص از کارفرما قابل مطالبه است: مخارج اداری عمومی و مخارج توسعه از جمله این موارد به شمار می رود که جبران آن به طورمشخص در پیمان قید شده است.

مخارجی مانند مخارج اداری، عمومی و فروش، مخارج تحقیق و توسعه که جبران آن در پیمان مشخص نشده و همچنین استهلاک ماشین آلات و تجهیزاتی که در فعالیت پیمانکاری استفاده نشده است، جزو مخارج پیمان منظور نمی شود.

روش های شناسایی درآمد و سود ناخالص در استانداردهای حسابداری پیمانکاری

مطابق با استاندارد حسابداری شماره 9، دو روش کلی برای شناسایی درآمد و سود ناخالص وجود دارد که عبارت اند از: روش درصد پیشرفت کار و روش کار تکمیل شده. نحوه شناسایی درآمد و سود ناخالص با این دو روش به شرح زیر است:

• روش درصد پیشرفت کار: در این روش درآمد و سود ناخالص پیمان متناسب با پیشرفت عملیات یعنی درصد پیشرفت کار و بر اساس پیش بینی کل مخارج و پیش بینی صورت وضعیت هایی که در طول دوره اجرای طرح تایید خواهد شد، محاسبه می شود.
• روش کار تکمیل شده: در این روش درآمد و سود ناخالص پیمان هنگامی مشخص می شود که کل پیمان یا بخش عمده ای از آن تکمیل شده و صرفا کارهای جزئی باقی مانده باشد.

برای حسابداری قراردادهای بلندمدت پیمانکاری به روش درصد پیشرفت کار و روش کار تکمیل شده، مخارج و صورت وضعیت های تاییدشده در طول اجرای طرح به ترتیب در حساب پیمان در جریان ساخت و حساب کار گواهی شده یا صورت وضعیت های پیشرفت کارها ثبت می شود؛ با این تفاوت که در روش کار تکمیل شده شناسایی سود تا زمان تکمیل پیمان به تعویق می افتد.

مدیریت مالی پروژه های پیمانکاری با نرم افزار حسابداری پیمانکاری سپیدار

استانداردهای حسابداری شرکت های پیمانکاری برای ارائه گزارش های مالی یکپارچه از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند و به انجام درست امور کمک می کنند. در این مقاله در ارتباط با استاندارد حسابداری شماره 9 صحبت کردیم که متعلق به پیمان های بلندمدت است و برای شرکت های پیمانکاری نیز کاربرد دارد.

ازآنجایی که مدیریت مالی چندین پروژه در شرکت های پیمانکاری بسیار دشوار و چالش برانگیز است، این شرکت ها باید نرم افزارهای حسابداری مخصوص خود استفاده کنند. نرم افزار حسابداری پیمانکاری سپیدار همکاران سیستم امکان ثبت، طبقه بندی و گزارش دهی از صورت هزینه ها، صورت وضعیت ها و تسویه حساب های مربوط به هر پروژه را با دقت بالا و بدون خطای انسانی فراهم می کند. برای تهیه این نرم افزار و کسب اطلاعات بیشتر وارد سایت سپیدار سیستم به نشانی sepidarsystem.com شوید و از طریق شماره های مندرج در سایت با کارشناسان این مجموعه تماس بگیرید.