علت استفاده از سپتیک تانک و چربی گیر در تصفیه فاضلاب

سپتیک تانک یکی از اختراعات مفید بشر برای محافظت از محیط زیست است که در تصفیه فاضلاب کاربرد دارد. این وسیله کاربردی می تواند تا حدود 60 % آلودگی فاضلاب را کم کند و از انتشار آلودگی میکروبی به محیط جلوگیری کند. سپتیک تانک و چربی گیر از کاربردی ترین دستگاه های تصفیه مقدماتی فاضلاب هستند. اما این دستگاه ها چگونه کار می کنند و استفاده از آن ها چه فوایدی دارد؟ در ادامه به توضیح کامل این موارد و کاربرد آن ها خواهیم پرداخت و با نحوه عملکرد این دستگاه ها آشنا خواهیم شد.

تصفیه فاضلاب

تصفیه فاضلاب به معنای حذف مواد آلاینده از فاضلاب می باشد. طی این فرآیند با روش های مختلف فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی، مواد آلاینده در فاضلاب به ترکیبات بی خطر یا کم خطر برای محیط زیست تبدیل می شوند. سیستمهای تصفیه فاضلاب مختلفی مثل سپتیک تانک، چربی گیر و ... وجود دارد که هرکدام کاربردهای خاص خود را دارند.

سپتیک تانک چیست؟

این مخزن از جمله ساده ترین و بهترین ابزارها در تصفیه انواع فاضلاب های بهداشتی و انسانی و ... می باشد که معمولا در مناطق روستایی و مناطقی که فاقد سیستم فاضلاب های متمرکز هستند، مورد استفاده کاربران واحدهای خانگی، صنعتی، عمومی و… قرار می گیرد. اگر بخواهیم این وسیله را به ساده ترین روش ممکن معرفی کنیم می توان گفت که سپتیک تانک دستگاهی است برای واحدهای فاقد سیستم فاضلاب متمرکز که در آن، فاضلاب آن قدر تصفیه می شود تا وقتی داخل چاه فاضلاب می رود موجب کور شدن سوراخ های چاه نگردد. مخازن این وسیله طی فرآیندهای مختلف ته نشینی، شناورسازی و بیولوژیکی و در واقع با استفاده از یک فناوری ثابت شده وعلمی کاملا طبیعی به تصفیه مقدماتی فاضلاب پرداخته و از ورود انواع آلودگی ها به منابع طبیعی آب و خاک جلوگیری می کند.

 چربی گیر چیست؟

یکی از آلاینده های معمول در فاضلاب صنایع مختلف مثل رستوران ها و... وجود روغن و چربی در پسآب خروجی است. گاهی غلظت این روغن ها به اندازه ای بالا است که لزوم استفاده از یک سیستم چربی گیر فاضلاب برای جلوگیری از ایجاد مشکلات احتمالی ضروری است.  از جمله مشکلات مربوط به وجود چربی در فاضلاب می توان به آلودگی محیط زیست، گرفتگی و انسداد چاه جذبی و لوله های انتقال فاضلاب اشاره کرد. در صورت استفاده رستوران ها از چاه، بدلیل تشکیل لایه چربی در بدنه چاه، قابلیت چاه در جذب فاضلاب به شدت کاهش یافته و در نتیجه سرعت پر شدن چاه بالا می رود. از آنجا که چربی وزن مخصوص کمتری نسبت به آب دارد، لذا به راحتی می توان آن را از آب جدا نمود. بیشترین کاربرد این وسیله مربوط به اماکنی است که در آن غذا طبخ می شود.

نحوه عملکرد چربی گیر

دستگاه چربی گیر سر راه لوله خروجی فاضلاب چرب نصب می شود و  با کاهش سرعت جریان پسآب و خنک کردن چربی، باعث به تله انداختن چربی ها شده و در نهایت به نوعی فاضلاب را از وجود چربی تصفیه می کند. از آنجا که گلیسرول ها از چگالی بالاتری نسبت به آب برخوردار هستند، به عنوان چربی های جامد در پایین حل می شوند. اسیدهای چرب از آب سبک تر هستند و در قسمت بالای دستگاه شناور می شوند. به  محض اینکه گلیسرول و اسیدهای چرب از اثر گرانش جدا شوند، سیستم اجازه می دهد تا بقیه پساب از مخزن به راحتی خارج شود.

کاربرد سپتیک تانک

این وسیله باتوجه به نیاز و شرایط محیطی که در آن نصب می شود در انواع مختلفی تولید می شود. بطور کلی می توان گفت از این مخازن تصفیه به صورت گسترده برای تصفیه انواع فاضلاب های بهداشتی-انسانی، خانگی، واحدهای صنعتی، مجتمع های تجاری و تفریحی، هتل ها، رستوران ها و… استفاده می شود. مخازن سپتیک تانک معمولا یک سیستم پیش تصفیه در صنعت آب و فاضلاب شناخته می شوند، زیرا تصفیه انجام شده توسط این مخازن کاملا مقدماتی بوده و فاضلاب طی مراحل گوناگون تا حدودی معین تصفیه می شود. استفاده از این مخازن موجب جلوگیری از کور شدن سوراخ های چاه جذبی می شود و از پخش شدن فاضلاب های میکروبی بدون انجام واکنش توسط باکتری غیر هوازی روی مولکول های آن درون سفره های آب زیرزمینی جلوگیری می کند.

انواع سپتیک

همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم این مخازن باتوجه به نیاز و شرایط مختلف محیلی در انواع متفاوتی طراحی و تولید می شوند که با محیط به کار رفته سازگار باشند. انواع سپتیک تانک را می توان با توجه به مواد به کار رفته در تولید این مخازن، به چهار دسته کلی تقسیم کرد که در ادامه همه آن ها را بررسی خواهیم کرد.

سپتیک تانک بتنی:

استفاده از این نوع مخازن در مناطق روستایی و مناطقی که سیستم تصویه فاضلاب مرکزی ندارند، بسیار مرسوم بوده و تا چند دهه اخیر پرکاربردترین مخازن تصویه بودند. همانطور که از نام این سپتیک ها مشخص است از بتن ساخته شده اند که همین امر نشان دهنده دوام بالای این مخازن در شرایط محیطی مختلف را دارد. این مخازن تصویه در عین مقاومت بالای خود، ریسک زیادی نیز برای استفاده دارند چرا که بعد از گذشت چندسال مقاومت خود را از دست داده و احتمال ترک خوردگی در آن ها به شدت افزایش پیدا می کند. 

سپتیک فولادی:

مخازن فولادی سپتیک جزو بهترین نوع مخازن تصویه به شمار می روند که عمر مفید 30 ساله دارند البته طول عمر مفید این مخازن بستگی به محیطی دارد که از آن استفاده می شود. چون این مخازن از فولاد ساخته شده اند می توان از آن ها در مناطق مختلف استفاده کرد اما برای استفاده از این نوع مخازن باید طول عمر آن را در نظر گرفت. بزرگترین ضعف این سپتیک تانک را می توان احتمال زنگ زدگی آن به دلیل ساخته شدن از فولاد محسوب کرد. 

سپتیک فایبرگلاس:

این مخازن نسبت به مخازن فولادی و بتنی از ساختار منسجم تر و با کیفیت تری برخوردار هستند، به طوری که مقاومت بالایی از خود در برابر شرایط محیطی همچون رطوبت، حرکت زمین، واکنش های شیمیایی داخل خاک، اشعه ماورابنفش و... از خود نشان داده و به عنوان مقاوم ترین مخزن سپتیک در جهان شناخته می شوند. لازم به ذکر است این مخازن به دلیل ساخته شدن از فایبرگلاس از طول عمر زیادی برخوردار بوده و با گذشت زمان کارآیی خود را تا حدود زیادی حفظ می کنند. خرید این نوع از سپتیک تانک امروزه بسیار مرسوم بوده و می توان آن ها را بهترین گزینه برای نصب در مناطق مختلف محسوب کرد.

سپتیک پلاستیکی:

در نهایت می رسیم به مخازن تصفیه پلاستیکی که از جمله سپتیک های بادوام و بسیار ارزان قیمت هستند که در تمام شرایط محیطی و اقلیمی می توان از آن ها استفاده کرد. این مخازن از جمله پرفرش ترین سپتیک ها در بازار هستند چون در عین داشتن مقاومت بالا، قیمت مناسبی نیز دارند. این مخازن به راحتی درون خاک نصب شده و هزینه نگهداری و تعمیر چندانی ندارند. این مخازن را می توان مقام ترین مخزن در انواع سپتیک تانک معرفی کرد که در اندازه های مختلف تولید شده و پاسخگوی انواع نیازها در شرایط محیطی مختلف است. یکی از مزیت های بزرگ این مخازن امکان تولید آن ها در اندازه های مختلف است که کاربرد آن را دوچندان می کند.

اجزای تشکیل دهنده

انواع مخازن سپتیک بطور کلی عملکرد مشابهی دارند و از اجزای ثابتی ساخته شده اند. قسمت های مختلف این مخزن به ترتیب عبارت اند از : سیستم ورودی، مخزن، دیوار جدا کننده، مخزن زلال سازی، لوله خروج بیو گازها، سیتسم خروجی، سیستم سیفون. اولین قسمت مربوط به سیستم ورودی فاضلاب به درون بخش اول (مخزن) سپتیک می باشد. این قسمت شامل یک لوله پلی اتیلن به همراه بافل ورودی است که به صورت سه راهی نصب می شود و فاضلاب را از وسایل بهداشتی به داخل مخزن منتقل می‎کند. مخزن اصلی، بیش ترین حجم سپتیک تانک را به خود اختصاص داده که قسمت اعظم مواد جامد معلق در کف این ناحیه رسوب می کنند. دیواره جداکننده از دیگر اجزای این مخازن است که باعث جلوگیری از ورود لجن و چربی و روغن های شناور به مخزن زلال سازی می شود.

مخزن زلال سازی ۳۳ درصد از حجم کل این مخزن را شامل می شود که در آن مواد آلی محلول در پسآب قسمت اول سپتیک طی فرآیند بی هوازی تجزیه می شوند. لوله خروج بیو گازها یا ونت هوا از دیگر اجزای این وسیله است که موجب تخلیه گازهای تولید شده ناشی از فرایندهای تصفیه بی هوازی فاضلاب از سپتیک تانک می گردد. سیستم خروجی فاضلاب از اجزاری دیگر این مخازن است که شامل سه راهی و لوله خروجی از مخزن می باشد. قطر لوله خروجی از مخزن قطعاً نباید از قطر لوله ورودی مخزن کمتر باشد. آخرین جز تشکیل دهنده این مخازن نیز سیستم سیفون است که شامل یک سیفون در قسمت خروجی سپتیک تانک است. وظیفه این قسمت جلوگیری از خروج چربی از سپتیک به داخل چاه جذبی و همچنین یک سیفون در قسمت ورودی به منظور جلوگیری از برگشت بوی نامطبوع فاضلاب به هنگام عدم استفاده طولانی مدت می باشد.

نحوه عملکرد

وظیفه اصلی این مخزن این است که شرایط لازم برای واکنش های شیمایی مورد نیاز را فراهم آورد تا عملیات تصفیه مقدماتی انجام شده و از حجم آلودگی های موجود در فاضلاب کاسته شود. در ادامه این روند را بررسی خواهیم کرد تا بیشتر با سیستم کار سپتیک تناک آشنا شویم. فاضلاب و مواد معلق و سنگین از خروجی لوله های لوازم بهداشتی پس از ورود به مخزن سپتیک تانک به دلیل کاهش جریان، رسوب کرده و در مخزن اصلی ته نشین می شوند. با گذشت زمان و به دلیل انتشار و تکثیر مداوم باکتری های بی هوازی، مواد درون مخزن فاضلاب به آرامی تصفیه می شوند، چرا که مواد آلاینده و آلودگی های موجود درون فاضلاب خوراک باکتری ها و میکروارگانیسم ها شده و بدین طریق آلودگی های فاضلاب از بین می روند و عمل تصفیه فاضلاب انجام می شود.