وضعیت صنعت گاز ایران پس از لغو تحریم‌ها

اقدام اخیر ایران برای افزایش قابل توجه تولید نفت خام خود پس از رفع تحریم‌های بین‌المللی وضع‌شده علیه این کشور، پیامدهای جدی و عمیقی برای توسعه صنعت گاز آن خواهد داشت. اگرچه ایران قصد دارد تولید گاز خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهد، اما بیشتر گاز تولید شده صرف تزریق به میادین و چاه‌های نفت شده تا ظرفیت تولید آنها را به حداکثر رسانده و سرعت تولید نفت خام این کشور به میزان قابل توجهی افزایش یابد.

در این رابطه با توجه به روند نزولی قیمت نفت خام در بازارهای جهانی، رفع تحریم‌های وضع‌شده علیه صنعت انرژی ایران و افزایش قابل توجه تولید نفت خام توسط تهران، سبب وخیم‌تر شدن اوضاع در بازارهای جهانی نفت خام شده و شرایط را برای تشدید رقابت ایران و عربستان سعودی برای کسب سهم بیشتری از بازار مهیا کرده است. با توجه به وابستگی شدید ایران به تزریق گاز به میادین نفتی به منظور افزایش تولید و نگهداری آن از یک سو و همچنین افزایش روزافزون مصرف گاز در داخل از سوی دیگر، باعث شده است تا به‌رغم برنامه‌های جاه‌طلبانه ایران برای صادرات گاز به بازارهای جهانی، گاز چندانی برای این منظور باقی نماند.

در همین راستا و براساس اظهارات جولین لی، تحلیلگر خبرگزاری بلومبرگ، ایران هم‌اکنون برای افزایش 500 هزار بشکه تولید نفت خام خود در شش هفته آینده و افزایش 500 هزار بشکه دیگر در شش ماه بعد از آن از موقعیت بسیار مناسبی برخوردار است. لی در این ارتباط و در چارچوب کنفرانس انرژی که در کالگاری کانادا برگزار شد گفت: «بسیاری از کارشناسان نسبت به وضعیت بازار بدبین هستند.» وی ادامه داد: «میادین نفتی ایران که تحت تاثیر تحریم‌ها تولید آنها به صفر رسیده بود به‌صورت کاملا مدیریت شده تعطیل شده بودند، با این حال گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که این میادین ظرفیت تولید آنچه را مقامات ایران ادعا می‌کنند دارا هستند.»

علاوه بر این مهندسان ذخیره‌سازی که از میادین نفتی ایران بازدید کرده اند، ضمن اغراق‌آمیز خواندن گزارش‌های مربوط به کاهش 8 درصدی ظرفیت تولید این میادین، اعلام کردند که میزان کاهش واقعی ظرفیت تولید میادین واقع در خشکی کمتر از نیمی از آنچه قبلا گزارش شده بود، است.

با این وجود، کارشناسان معتقدند ایران در نهایت از شرایط ایجاد شده ناشی از رفع تحریم‌های وضع شده علیه صنعت نفت خود آسیب خواهد دید، چرا که هم‌اکنون ایران درگیر رقابتی شدید با عربستان سعودی برای کسب سهم بیشتری از بازار شده است. گفتنی است رقابت مذکور میان دو کشور زمانی آغاز شد که عربستان سعودی در نشست ماه نوامبر اوپک در سال 2014 میلادی که در واکنش به کاهش شدید قیمت نفت برگزار شده بود و به‌رغم اطلاع از مخالفت شدید برخی از اعضا نظیر ایران و عراق و همچنین برخی کشورهای تولید‌کننده غیر‌عضو نظیر روسیه با سیاست اخیر سعودی‌ها، اعلام کرد که با هرگونه کاهش تولید به منظور افزایش قیمت نفت در بازار مخالف است.

این موضوع در نهایت به بالاگرفتن تنش در روابط تهران - ریاض انجامید و با حمله تظاهرات‌‌کنندگان خشمگین به سفارت عربستان که به اعدام رهبر شیعیان این کشور توسط سعودی‌ها اعتراض داشتند و به آتش کشیده شدن سفارت سعودی در تهران، به قطع کامل روابط سیاسی و اقتصادی میان ایران و عربستان سعودی منجر شد. بنابراین و با توجه به وجود ثبات در روند نزولی قیمت نفت خام در بازارهای جهانی، لغو تحریم‌های بین‌المللی وضع شده علیه صنعت نفت ایران که منجر به کاهش ارزش قیمت شاخص جهانی برنت در روز دوشنبه گذشته شد، در این شرایط به نظر کارشناسان و فعالان بازار اقدامی غیرمنتظره محسوب می‌شود.

در این ارتباط اد مورس، مدیر بخش تحقیقات بازارهای انرژی در Citibank معتقد است در غیاب هرگونه شوک سیاسی، قیمت نفت خام در بازار می‌تواند به 20 دلار برسد. این در حالی است که ایران و عربستان در شرایط افزایش تولید گرفتار شده‌اند و معتقدند با افزایش سریع تولید و پیشی گرفتن سرعت تولید از سرعت سقوط قیمت‌ها، می‌توانند حجم قابل توجهی از درآمدهای نفتی را به خزانه خود واریز کنند.

کارشناسان و فعالان حوزه انرژی معتقدند کاهش قیمت نفت بر گاز نیز اثرگذار خواهد بود، چرا که بیشتر قراردادهای گازی به نوعی با قیمت نفت در بازار مرتبط هستند و این موضوع سبب می‌شود تا قراردادهای گازی که با قیمت نفت ارتباط دارند با کاهش ارزش مواجه شوند. برای ایران در کوتاه‌مدت و احتمالا در میان مدت صادرات نفت خام گزینه بهتری به شمار می‌رود، چرا که نفت می‌تواند درآمد موردنیاز ایران را تامین کند. هرگونه افزایش در تولید و صادرات گاز طبیعی به بازارهای جهانی توسط ایران نیازمند زمان بوده و در حال حاضر امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسد.

منبع: مجله گاز طبیعی اروپا