سیاست های ارزی و توسعه صادرات غیر نفتی

نرخ برابری ارزهای خارجی و ریال، یکی از عوامل مؤثر بر کاهش یا افزایش صادرات غیرنفتی است. به طور کلی اگر قیمت ریال در برابر سایر ارزها کاهش یابد، شاهد افزایش صادرات و در حالت قرینه، کاهش صادرات و افزایش واردات خواهیم بود.

اما این اصل کلی، تبصره هایی هم دارد و نمی توان صرفاً به اتکای بازی با قیمت ارزهای خارجی، تراز تجارت خارجی را به اهداف مورد نظر رساند. فرمولی که برای شرایط نرمال اقتصادی پاسخگو است، در شرایط خاص کنونی، به تنهایی راهگشا نخواهد بود.

یکی دیگر از مولفه های مورد نیاز برای توسعه صادرات غیرنفتی، امکان افزایش تولید کالاهای رقابتی برای بازارهای هدف است. در حال حاضر به دلیل رکود مستمر پنج ساله، بسیاری از صنایع کشور توان تولید کالای مناسب برای صادرات را از دست داده اند.

این توان شامل نقدینگی در گردش، نوسازی خطوط تولید، جذب و حفظ نیروی کار ماهر در بخش تولید و بازرگانی، ارتباط مؤثر با بازارهای هدف و همچنین توان تأمین نهاده های تولید و ارتباط های مالی با خریداران خارجی است. مجموع این عوامل، توان تولید صادرات محور کشورمان را کاهش داده است. به همین دلیل باوجود افزایش اخیر قیمت ارزهای خارجی که یک شوک متوسط بود، تغییر مشابهی در تراز تجارت خارجی کشور مشاهده نمی شود.

تجربه بحران ارزی پاییز 91 پیش روی ماست. در آن سال، شاهد افزایش حدود سه برابری قیمت ارزهای خارجی بودیم. اما این افزایش، در عمل به دلیل فقدان برخی زیرساخت ها، فقط افزایش صادرات برخی حوزه های کاری همچون پتروشیمی ها را به همراه داشت و در آن سال، همه بخش های صنعت و تولید از این تفاوت قیمت بهره مند نشدند و رشد اقتصادی کشور، به حدود منفی 5 و 8 دهم درصد رسیدکه مشابه آن، در دوره های صلح ثبت نشده بود.

در همان سال اقتصاددان های طرفدار آزادی نرخ ارز نیز تأکید کردند که به جای تثبیت چند ساله قیمت ارز و جهش ناگهانی، بهتر بود شیب ملایم در افزایش قیمت ارز در سال های مختلف اعمال می شد تا نیازی به جهش یکباره نباشد. متأسفانه پیامد اجتماعی شوک ارزی سال 91، افکار عمومی را به مطالبه تثبیت قیمت ارزهای خارجی متمایل کرد درحالی که لازم بود از تجربه آن بحران درس می گرفتیم و سیاست افزایش قیمت ارز، سالانه و متناسب با تفاضل قیمت تورم داخلی و خارجی، به کار بسته می شد.

شرایط کنونی کشور به ویژه کاهش تاب آوری بازارها و بنگاه ها، اقتضا می کند که شیب ملایم تری را برای افزایش قیمت ارز مورد توجه قرار دهیم و مهم تر از آن، بانک مرکزی با ترسیم و انتشار پلن کاری خود برای تزریق ارز به بازار، چشم انداز مشخصی را برای تحولات قیمت ارز پیش روی تولیدکنندگان و بازرگانان قرار دهد.

روزنامه‌ نگار