دکتر مسعود قاسمی قهساره، عضو هیأت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد / گونه های مقاوم را جایگزین حساس ها بکنید

یکی از مسائل مطرح در کشاورزی ایران بحث احیای باغ های قدیمی است که از دو جهت می توان به آن پرداخت؛ اول باغ های قدیمی در حاشیه شهرهای بزرگ و دیگری باغ هایی روستایی که در بخش کشاورزی مورد بهره برداری قرار می گیرند.

در مورد اول یا همان باغ های موجود در حاشیه شهرها باید گفت که از منابع تولید محصولات مورد نیاز جمعیت شهرهاست. همچنین این باغ ها از دیدگاه محیط زیستی به عنوان ریه مناطق شهری به حساب می آیند و نقش مهمی در کاهش انواع آلودگی ها در این مناطق دارند.

کاهش منابع آب از یک سو و افزایش قیمت زمین از سوی دیگر سبب شده سودآوری محصول این باغ ها در مقایسه با امکان تغییر کاربری و فروش آنها برای احداث ساختمان های مسکونی و تجاری قابل مقایسه نباشد. با وجود امکان چنین بهره برداری هایی، افراد سودجو باوجود قوانین بازدارنده با روش های مختلفی، به قطع و نابودی تعمدی درختان باغ اقدام می کنند که به صورت پدیده ای در حال رشد است.

در این ارتباط باید حتما چاره اندیشی کرد. باغ های روستایی چرخ بخش کشاورزی صنعت ایران را می چرخاند، اما به دلایل مختلفی مثلا سختی کار، ریسک بالا، درآمد ناکافی و... باغداری، جذابیت خود را به عنوان یک شغل به ویژه در نسل های جوان تر از دست داده است.

سختی کار باغداری می تواند به عدم احداث اصولی باغ ها در گذشته و عدم امکان استفاده از ماشین آلات مربوط باشد و از دلایل درآمد ناکافی در مقایسه با مشاغل دیگر، می توان به ضایعات بالای محصولات از تولید تا عرضه، عملکرد و بازارپسندی پایین اشاره کرد. عملکرد پایین به نوع رقم کشت شده بسیار مرتبط است.

به عنوان مثال بادام و چای ایرانی به دلیل عدم کشت ارقام مناسب عملکرد قابل قبولی ندارند. با جایگزینی این ارقام می توان این مشکلات را تا حد زیادی جایگزین کرد. در این ارتباط، یکی از اساسی ترین مشکلات کشاورزی ایران در حال حاضر خشکسالی و کمبود منابع آبی است.

کشاورزان با مصرف آب گران بها درختان و محصول خود را حفظ می کنند در حالی که محصول به دست آمده قادر نیست ارزش آب مصرفی را جبران کند. در اینجا جایگزینی گونه های حساس به خشکی با گونه های مقاوم و نوسازی باغ ضروری است. در فرآیند احیای باغ باید به سیستم آبیاری آنها و تغییر روش های سنتی به انواع مدرن توجه ویژه کرد.

در احیای باغ ها چند مورد باید در نظر گرفته شود؛

1. جایگزینی درختان تا مدتی سبب حذف درآمد باغداران می شود. در این دوره دولت و دستگاه های اجرایی می توانند با اجرای برنامه های حمایتی همکاری و رغبت باغداران به طرح های احیا را جذب کنند.

2. در احیای باغ ها باید حتما از نهال های شناسنامه دار و سالم ارقام امیدبخش برای هر منطقه استفاده کرد

3.باغداران آموزش های لازم و تکنیک های مدرن کاشت، داشت و برداشت را دریافت دارند

4. پیش از انجام هر طرح و پروژه ای پژوهش های منطقه ای برای ارزیابی و برآورد های لازم صورت گیرد تا از خسارت و هدرروی منابع جلوگیری شود.

به هر حال اجرای صحیح نوسازی و احیای باغ ها می تواند کمیت و کیفیت محصولات تولیدی را بهبود ببخشد، سبب افزایش جذابیت سرمایه گذاری و رونق بخش کشاورزی، اشتغال زایی، توسعه صادرات غیرنفتی، توسعه صنایع جانبی (فرآوری، بسته بندی، حمل و نقل و...) و پویایی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی شود.