گذر بانک‌ها از شرایط سخت

شاید زمانی که بانک‌های ایرانی در فهرست تحریم‌های کشورهای غربی قرار گرفتند، ناظران خارجی تصور می‌کردند آسیب زیادی از این ناحیه به بانک‌های ایران وارد می‌شود، اما اخیرا پایگاه خبری بیزینس مانیتور گزارشی منتشر کرده که براساس آن، فقط در یک سال گذشته منابع پولی بانک‌ها بیش از 37 درصد رشد داشته است. اگر چه عملکرد بانک‌ها در اقتصاد ایران همواره مدافعان و منتقدانی داشته است، اما همه به این موضوع اذعان دارند که رشد منابع باوجود تحریم‌ها، گام مهمی در استحکام نظام بانکی کشور است، اما این سوال مطرح است که با توجه به اعمال محدودیت‌ها علیه بانک‌های کشورمان، این رشد منابع چگونه رقم‌خورده است؟ در این خصوص با دو نفر از کارشناسان اقتصادی به گفت‌وگو نشستیم.

روش‌های رشد منابع

جمشید پژویان، کارشناس اقتصادی در این خصوص گفت: هر بانکی منابعی دارد که از این منابع سرمایه‌گذاری‌های بسیار جزئی انجام می‌دهد اما سپرده‌های مردم عمده منابع بانک‌ها را تشکیل می‌دهد. بانک‌ها طبق قاعده و وظیفه‌ای که دارند به‌خاطر سود‌آوری، این منابع را با یک ضریبی چند برابر می‌کنند و به‌صورت قرض یا اعتبار به عده دیگری می‌دهند و از این طریق کسب درآمد می‌کنند. قاعدتا کسانی که از بانک قرض یا اعتبار می‌گیرند، انتظار دارند که بازدهی آنها بعد از اینکه قرض را گرفتند و سرمایه‌گذاری کردند، بیش از سودی باشد که بانک‌ها می‌دهند وگرنه این روند تسهیلات‌بخشی،بـی‌فـایده خواهد بود.

وی افزود: بانک‌ها این موضوع را می‌دانند و به‌گونه‌ای سود را تنظیم می‌کنند که این اختلاف جزئی باشد. یعنی چند درصد بیشتر نیست. به همین دلیل، به نفع بانک است. آنچه بانک‌ها باید انجام دهند این است که منابعی را که دارند، به‌جای حبس، به دارایی تبدیل و آن را چند برابر کنند، وام دهند و برای خود سود ایجاد کنند.

وی ادامه داد: اما در شرایط فعلی که اقتصاد ایران واقعا به‌هم ریخته است، وقتی بازده بعضی از سرمایه‌گذارها یا وام‌هایی که به دارایی تبدیل می‌شود، به چند صددرصد می‌رسد (مثل بخش مسکن، واردات و غیره) این به نفع بانک‌ها است زیرا به جای اینکه منابع خود را چند برابر کنند و اعتبار بدهند تا دو یا سه درصدی اضافه سود ببرند، خودشان می‌روند و سرمایه‌گذاری کنند و روی این دارایی‌ها چند صددرصد سود می‌برند، به این دلیل که بانک‌های ایران افزون بر این اعتبار و قرض می‌دهند، خودشان هم دارایی می‌خرند و سود می‌برند. به همین دلیل است که می‌گویند هم دارایی بانک‌ها زیاد شده است.

این استاد اقتصاد در پاسخ به «فرصت امروز» که توافق ایران با 5+1 چه تاثیری بر رشد منابع بانکی دارد، گفت: توافق باعث خواهد شد، بانک‌هایی که با روابط سیستم دنیا ارتباط داشتند و نقل و انتقال‌های ارز خارجی می‌دادند و با اعمال تحریم جلویشان گرفته شد، دوباره به کار و فعالیت‌های خود به روال گذشته بپردازند، اما توافق در افزایش دارایی بانک‌ها تاثیری ندارد.

گذار از موانع

محمد رضا خباز، دیگر کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» بیان کرد: بانکداری در ایران از سود آورترین اقتصاد‌هایی است که افراد به‌دنبال آن هستند. بهترین دلیلش این است که بعد از اینکه اجازه تاسیس بانک خصوصی داده شد، تعداد بانک‌های ما در کشور رشد فزاینده‌ای داشته است، مراکزی هم که به‌صورت تعاونی اداره می‌شدند آنها هم مجوز‌هایی را از وزارت تعاون گرفتند و در عمل کار بانکداری می‌کردند و در گذشته تعدادی هم از نظر اسمی قرض‌الحسنه بودند اما درعمل کار بانک را انجام می‌دادند. وی افزود: وقتی بانک‌ها در یک سرمایه‌گذاری مشارکت می‌کنند، طوری قرارداد منعقد می‌شود که در ضرر شریک نیستند، بلکه فقط در سود شریکند طبیعی است که با این روش منابع بانک‌ها افزایش می‌یابد؛ بنگاهی که هیچ‌وقت ضرر نکند و حول سود بچرخد، دارایی‌هایش زیاد می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: بانک‌ها به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی و پروژه‌های اقتصادی که در اختیار مردم می‌گذرد باید هم در سود و هم در ضرر شریک باشند تا لطمه فقط به سپرده‌گذار و تسهیلات گیرنده وارد نشود؛ اما برخی بانکی‌های ما از این نظر، عملکرد مطلوبی ندارند، چون آنها فقط در سود شریک هستند و در زیان شریک نیستند و از همین طریق توانستند برای خود منابع جمع کنند. این کارشناس اقتصادی افزود: به نظر من با توافق 5+1 که از آن به‌عنوان توافق برد - برد یاد می‌کنند، تاثیر عمده‌ای بر منابع بانکی نخواهد داشت، بلکه نقل و انتقالات ارزی را از کشوری به کشور دیگر تسهیل می‌کند و بالعکس. بنابراین ممکن است درآمد بانک‌ها را مقداری افزایش دهد چون بانک‌ها فعالیت برون مرزی دارند، طبیعتا از این کار سودی عایدشان می‌شود،اما بر دارایی و منابع آنها تاثیر چندانی ندارد.

وی تاکید کرد: به منابع بانکی کشور در سال‌های 85-86 لطمه شدیدی وارد شد، علتش هم این بود که دولت وقت تصمیم گرفت سالانه نزدیک 75 تا 76 هزار میلیارد تومان تسهیلات به مردم و بخش خصوصی دهد. در صورتی‌که توان بانک‌های کشور ما تنها 23 هزار میلیارد تومان بود و به نوعی جبرقانونی ایجاد شد که بانک‌ها بیش از سه برابر توان خود به مردم تسهیلات بدهند و این بنیه بانک‌ها را در آن سال‌ها بسیار ضعیف کرده وگرنه وضع منابع بانک‌ها باید خیلی بهتر از این می‌بود؛ با این وجود، بانک‌ها توانستند با بنیه ضعیف و تحریم‌ها در عین حال 30 درصد سود ببرند و دارایی و منابع خود را زیاد کنند.