کشتی‌های ارزآور و سودده

حدود دو هفته پیش یک تفاهم‌نامه همکاری میان سازمان توسعه تجارت و شرکت کشتیرانی برای ایجاد سه خط کشتیرانی در دریای خزر منعقد شد. رییس سازمان توسعه تجارت در مراسم انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با شرکت کشتیرانی اظهار کرد که خطوط كشتیرانی در دریای خزر به مقصد روسیه و قزاقستان با یارانه دولتی به راه افتاده و از این پس صادركنندگان می‌توانند از برنامه مستمر و منظم این خطوط بهره‌برداری كنند. ولی‌الله افخمی‌راد ایجاد شرایط رقابتی برای تجار و بازرگانان ایرانی در بازارهای هدف را از جمله اهداف راه‌اندازی این خطوط دانست و تأکید کرد که با این اقدام كالاهای ساخت ایران در بازارهای هدف با قیمت مناسبی ارائه و از قدرت رقابت برخوردار می‌شوند.

وی با بیان اینكه یكی از مشکلات صادرکنندگان ایرانی برخی دیرکردها در ارسال کالا و رساندن آن به دست خریدار خارجی است، یادآور شد: اگر صادركنندگان نتوانند در برابر تعهداتی كه به خریداران دارند كالای خود را به‌موقع به مقصد برسانند، به مرور زمان بازارهای هدف را از دست می‌دهند، بنابراین ضروری بود كه برنامه‌ریزی منظمی برای راه‌اندازی خطوط حمل‌و‌نقل صورت بگیرد. به گفته رییس سازمان توسعه تجارت راه‌اندازی خطوط منظم کشتیرانی، از مهم‌ترین دغدغه‌های صادرکنندگان است و در چند سال گذشته به خاطر نامنظمی و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، در واقع صادراتی به کشورهای حاشیه دریای خزر نداشته ایم، این در حالی است که این کشورها به‌ویژه روسیه از مهم‌ترین هدف‌های صادراتی ایران به‌شمار می‌آیند. «فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از صادرکنندگان ابعاد ایجاد این خطوط کشتیرانی در دریای خزر را مورد بررسی قرار داده است.

***

هادی تیزهوش:
تجارت در خزر توسعه می‌یابد

هادی تیزهوش، رییس اتاق بازرگانی رشت معتقد است که ایجاد سه خط کشتیرانی در ارتباطات تجاری و ارزآوری برای کشورمان بسیار موثر خواهد بود.

ایجاد سه خط کشتیرانی در دریای خزر برای توسعه صادرات به روسیه و کشورهای حاشیه خزر چه مزایایی را برای کشورمان خواهد داشت؟

این رویداد تاثیرات بسیار خوب دارد و اتفاق بسیار مبارکی است. ایجاد این خطوط کشتیرانی در ارتباطات تجاری و ارزآوری برای کشورمان بسیار موثر خواهد بود. اما باید به این موضوع فکر می‌کنیم که در دریای خزر، کشتیرانی برای کشتی‌های تندرو سخت‌تر است و باید تدابیری اندیشیده شود که در تمام فصول، امکان تجارت از طریق دریای خزر و با استفاده از خطوط کشتیرانی جدید مقدور باشد.

ایجاد این خطوط کشتیرانی تا چه اندازه در توسعه صادرات به روسیه و کشورهای حاشیه خزر می‌تواند موثر مواقع شود؟

ما در مورد ارتباط تجاری با سختی قوانین در کشور روسیه مواجه هستیم. اگر قوانین روان‌سازی شود، می‌توانیم حجم بزرگی از کالاهای باکیفیت ایرانی و همچنین مواد غذایی و میوه را به روسیه و کشورهای حاشیه خزر صادر کنیم. استانداردهای روسیه با استانداردهای کشور ما متفاوت است و در این راستا باید یکسان‌سازی استانداردها انجام شود. در صورتی که این اقدامات صورت بگیرد، ایجاد خطوط کشتیرانی منظم و جدید در دریای خزر، تاثیرات بیشتری برای کشور ما خواهد داشت.

ایران با استفاده از این خطوط کشتیرانی چه محصولات و کالاهایی را می‌تواند به روسیه و کشورهای حاشیه خزر صادر کند؟

در حال حاضر صنایع سبک، سیمان، مواد غذایی، میوه و... به روسیه و کشورهای حاشیه خزر صادر شده بسیاری از کالاهای ایرانی از طریق کشور آذربایجان وارد روسیه می‌شود، به این دلیل که تعرفه روسیه و آذربایجان نسبت به تعرفه میان روسیه و ایران متفاوت است و کالاهای ایرانی از این طریق با قیمت پایین‌تری وارد روسیه می‌شود.همچنین برای اینکه امکان صادرات کالاها و محصولات متنوع‌تر و بیشتری از طریق ایران به روسیه وجود داشته باشد، باید مسایل قرنطینه‌ای و بهداشت بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد. حمل و نقل در کشور ما هم بسیار بهتر از گذشته شده است اما باید بیش از این مورد توجه قرار گیرد.

به هر حال توسعه خطوط کشتیرانی برای توسعه صادرات به روسیه و کشورهای حاشیه خزر، هزینه‌هایی برای کشور ما دارد. آیا می‌توانیم از این هزینه انجام شده، انتظار بازگشت سرمایه را داشته باشیم؟

قطعا توسعه خطوط کشتیرانی در دریای خزر برای افزایش میزان صادرات به روسیه و سایر کشورهای حاشیه این دریا، یک نوع سرمایه‌گذاری است و اصلا نمی‌توان آن را یک هزینه تلقی کرد. البته ممکن است در یکی، دو سال اول، بازگشت سرمایه چندان محسوس و ملموس نباشد اما در سه، چهار سال آینده این بازگشت سرمایه اتفاق خواهد افتاد. در واقع ایجاد این خطوط کشتیرانی یک نوع خدمات ویژه است و به همان نسبت می‌تواند ارزآوری خوبی را برای کشورمانداشته باشد. در واقع انعقاد تفاهمنامه میان سازمان توسعه تجارت و شرکت کشتیرانی ایران، با هدف کمک به صادرکنندگان و برای افزایش صادرات به روسیه و کشورهای حاشیه خزر انجام شده است و قطعا سود و منفعت بسیاری را برای اقتصاد کشورمان به دنبال خواهد داشت.

***

محمدمهدی رییس‌زاده:
بازگشت سرمایه اتفاق می‌ا‌فتد

محمدمهدی رییس‌زاده، مشاور اتاق بازرگانی ایران و تهران معتقد است در صورتی که تولیدکنندگان به‌خصوص تولیدات صادرات‌محور مورد حمایت قرار گیرد، سرمایه‌گذاری انجام شده برای ایجاد خطوط کشتیرانی در خزر بازدهی خواهد داشت.

به نظر شما ایجاد سه خط کشتیرانی در دریای خزر چه تاثیراتی بر افزایش میزان صادرات ایران به کشورهای حاشیه خزر خواهد داشت؟

در گذشته هم هر زمانی که سازمان کشتیرانی اولویت‌هایی را برای تجارت در نظر می‌گرفت، صادرات از طریق کشتیرانی ارزان‌تر از واردات انجام می‌شد. در این میان اگر خط کشتیرانی که برقرار می‌شود زمان‌های مشخصی برای صادرات داشته باشد، صادرکنندگان می‌توانند برنامه‌ریزی درستی انجام دهند تا صادرات به بهترین شکل ممکن انجام شود.سازمان توسعه تجارت یک سازمان حاکمیتی است که باید امکان تسهیلات را برای صادرکنندگان فراهم کند. البته در سال‌های دور نیز صادرات از طریق دریا برای صادرکنندگان مزایای بیشتری داشت و معمولا سازمان کشتیرانی تسهیلات بیشتری برای صادرکنندگان قائل می‌شد که امیدواریم این روال همچنان ادامه پیدا کند.

با توجه به اینکه از طریق دریای خزر فقط امکان صادرات به روسیه و کشورهای حاشیه خزر وجود دارد، ایران چقدر نیاز به توسعه تجارت با این کشورها دارد؟ و باید چه کالاها و محصولاتی به کشورهای مذکور صادر شود؟

باید در ابتدا نگاهی به مزیت‌های نسبی کشورمان داشته باشیم. قطعا کالاهای رقابت‌پذیر و مورد نیاز طرف مقابل، حجم بیشتری از صادرات به کشورهای حاشیه خزر را به خود اختصاص خواهد داد. ما در صنایع غذایی و صنایعی مانند چرم و نساجی قابلیت‌ها و توانایی‌های بسیار خوبی داریم. البته پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کالاهای عمده‌ای از ایران صادر می‌شد اما از آنجا که در حال حاضر بازار، رقابتی است، ما باید بیشتر روی این بخش‌ها متمرکز شویم و تولید انبوه داشته باشیم. ولی در صادرات صنایع غذایی و صنایع کوچک و متوسط قابلیت‌های خوبی وجود دارد و اگر برخی از موانع داخلی برطرف شود، این قابلیت‌ها بیشتر نمود پیدا خواهد کرد. این موانع هم بیشتر مباحث مربوط به مالیات است. البته صادرات معاف از مالیات است اما تولیدکنندگان محصولات خود را در بازار داخلی هم عرضه می‌کنند و از این جهت مشمول مالیات می‌شوند. با توجه به اینکه مضیقه‌هایی که از لحاظ بودجه وجود دارد، به ناچار تمرکز بر مالیات معطوف شده است. مالیات هم شامل حال تولیدکنندگانی می‌شود که دارای خط تولید و تعدادی کارگر است و این یکی از مشکلات موجود است.بنابراین باید در مورد صادرات تسهیلاتی را قائل شد.

آیا هزینه و سرمایه‌ای که برای ایجاد این خطوط کشتیرانی صرف شده است، قابلیت بازگشت دارد؟

اگر در کشور ما روند باثباتی در صادرات به‌وجود بیاید و به مرور این ثبات، توسعه و افزایش پیدا کند، قطعا این سرمایه‌گذاری بازدهی خواهد داشت. درواقع توسعه خطوط کشتیرانی موجب می‌شود خریداران سفارشاتی برای دریافت کالاهای ایرانی ارائه دهند، اما اگر ثبات مقررات وجود نداشته باشد و گاهی اوقات مسائل حاشیه‌ای سایه روی اقتصاد و صادرات بیندازد، باعث می‌شود که اتلاف منابع صورت بگیرد و سرمایه‌گذاری بازدهی لازم را نداشته باشد. بنابراین باید مقداری آرامش و ثبات در جامعه اقتصادی حاکم شود و تولیدکنندگان به‌خصوص تولیدات صادرات‌محور مورد حمایت قرار بگیرند. اگر این اتفاق رخ دهد، سرمایه‌گذاری انجام شده برای ایجاد خطوط کشتیرانی دارای بازدهی خواهد بود که باعث خروج از رکود هم هست، زیرا اگر روند صادراتی مثبت و رو به توسعه باشد، قطعا باعث ایجاد اشتغال بیشتر و خروج از رکود می‌شود.

***

مهدی هاشمی مصطفوی:
ایجاد خطوط کشتیرانی یک ضرورت است

به گفته سیدمهدی هاشمی مصطفوی، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی در صورت لغو تحریم‌ها امکان برقراری تجارت دریایی گسترده‌تری با روسیه و کشورهای حوزه دریای خزر وجود خواهد داشت و به تبع آن نیاز برای ایجاد خطوط کشتیرانی در این دریا بیشتر خواهد بود.

به نظر شما ایجاد سه خط کشتیرانی برای توسعه تجارت با روسیه و کشورهای حاشیه خزر چه آثار خوبی را به دنبال خواهد داشت؟

ایران در میان همسایگان خود در خزر، بیشترین مراوده و مبادلات را با روسیه داشته و دارد و هم‌اکنون نیز زمینه خوبی برای صدور مواد‌غذایی، محصولات کشاورزی، دامی، طیور، لبنیات، میوه، آجیل، گل و گیاه از ایران به این کشور فراهم شده است. در حال حاضر ایران ارتباط سیاسی خوبی با کشورهای حاشیه دریای خزر دارد و این وضعیت زمینه همکاری در بخش‌های تجارتی را نیز افزایش داده است. در چنین شرایطی تفاهم‌نامه سازمان توسعه تجارت و سازمان کشتیرانی برای ایجاد خطوط کشتیرانی جدید در دریای خزر می‌تواند بسیار مؤثر باشد. البته توسعه تجارت میان ایران و روسیه و سایر کشورهای حاشیه خزر باید به‌گونه‌ای باشد که هم صادرات به این کشورها و هم واردات از این کشورها را دربربگیرد.
نکته دیگری که باید مدنظر داشت این است که هم‌اکنون اعمال برخی تحریم‌ها علیه کشورمان موجب شده که تجارت و بازگشت پول به کشور با مشکلاتی مواجه شود. بنابراین پس از حصول توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها می‌توان به اثربخشی اقداماتی نظیر ایجاد خطوط کشتیرانی بیشتر امیدوار بود.

ایران تا چه اندازه نیاز به توسعه تجارت با روسیه و کشورهای حوزه دریای خزر دارد؟

با توجه به اینکه ایران فقط می‌تواند از طریق دریای خزر به روسیه و کشورهای حوزه این دریا صادرات داشته باشد، اگر بتواند در راستای توسعه تجارت با این کشورها اقداماتی نظیر ایجاد خطوط کشتیرانی را انجام دهد و در عین حال هیأت‌های تجاری را به این کشورها اعزام کند، اقدام بسیار خوبی خواهد بود.

برخی معتقدند که فقدان کشتی‌های کانتینردار، یکی از کمبودهای ایران درخصوص توسعه تجارت با روسیه و کشورهای حوزه دریای خزر است. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

بله، کمبودهایی در این زمینه وجود دارد که تجار و بازرگانان هم همواره پیگیر رسیدگی مسئولان به این موضوع بوده‌اند. به هر حال اگر پس از لغو تحریم‌ها میزان صادرات به این کشورها افزایش پیدا کند، نیاز به وجود کشتی‌های کانتینردار بیش از پیش احساس خواهد شد و باید مسئولان اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهند.