چند میوه جدید، برای مناطق خشک و گرم

بحران کم‌آبی و خشکسالی موضوع تعداد پرشماری نوشته، مقاله و مصاحبه در انواع رسانه‌های کشور بوده، هست و خواهد بود. بحران کمبود منابع آبی از گذشته دور در کشور وجود داشته و به مرور به علت تغییرات جهانی اقلیم و مدیریت نادرست عمیق و عمیق‌تر می‌شود و به نظر می‌رسد روش‌های کشاورزی کشور نیازمند تجدیدنظر کلی و سیستماتیک است.

یکی از قدم‌هایی که می‌توان برای زنده نگه داشتن کشاورزی کشور برای سال‌های آینده انجام داد، معرفی گونه‌های میوه جدید مقاوم به خشکی و شوری است، به‌صورتی که این میوه‌های جدید به تدریج جایگزین محصولات با نیاز آبی بالا شوند. البته بدیهی است که ورود انواع محصولات جدید نیازمند چندین سال پژوهش و بررسی است تا میزان سازگاری و عملکرد آنها در مناطقی که قرار است کشت شوند، روشن شود. در زیر چند محصول جدید معرفی می‌شوند که می‌توانند گزینه‌های خوبی برای کشت در کشورمان باشند.

1. پیتایا، گلابی توت‌فرنگی یا میوه اژدها (Selenicereus megalanthus)

گیاهان متعلق به خانواده کاکتوس‌ها دارای نوعی سیستم فتوسنتز سیستم (CAM) هستند که بالاترین عملکرد استفاده از آب را دارد، بنابراین گزینه‌های خوبی برای کشت و پرورش در مناطق خشک و گرم هستند. پیتایا نوعی کاکتوس است مقاوم به خشکی و شوری که مانند انگور حالت رشد خزنده و بالارونده دارد و نیازمند داربست است. میوه‌هایی به وزن 150تا 600 گرم تولید می‌کند (کوچک‌تر از آناناس) که تیغ دارند ولی در زمان رسیدن میوه این تیغ‌ها می‌افتند. این گیاه بیشتر به کمک قلمه و گاهی از طریق کاشت بذر افزایش می‌یابد و بومی مرکز و جنوب قاره آمریکاست. این گیاه دمای بالا (تا 40درجه سانتیگراد) را به‌راحتی تحمل می‌کند ولی نسبت به سرما و یخبندان حساس است. گل‌های آن در شب باز می‌شوند. طعم میوه آن شبیه کیوی و شیرین مزه است. حاوی ویتامین‌های ث و ب 1 و ب 2 است. برای مصرف آن را از وسط برش زده و گوشت را که حالت ژله‌ای دارد و مانند کیوی پر از بذر‌های ریز است، جدا می‌کنند. گونه‌های مختلف این میوه دارای پوست زرد با گوشت سفید رنگ یا قرمز با گوشت سفید و قرمز رنگ هستند. به دلیل آسانی تولید دو رگه به‌نژادی این میوه آسان است و می‌تواند برای مناطق مختلف اصلاح شود.

2- سیبی پرویی

نوعی کاکتوس  (Cereus peruvianus) است با ساقه‌های ستونی که گاهی تا 10 متر می‌رسد. قطر ساقه‌ها 10 تا 20 سانتی متر است. گل‌ها در شب باز می‌شود. میوه‌های گرد، زرد یا قرمز رنگ با سطحی صاف شبیه میوه سیب تولید می‌کند. گوشت میوه معطر و سفید رنگ با طعمی ترش و شیرین و شبیه کیوی پر از بذر‌های ریز و مشکی است. ساقه‌های این کاکتوس می‌تواند کاربرد‌های صنعتی دیگری هم داشته باشند زیرا حاوی ترکیبات قندی هستند که قابلیت استخراج دارد. میوه عمر نگهداری طولانی دارد که همین موضوع امکان صادرات آن را فراهم می‌آورد. این محصول برای مصرف در بازار‌های محلی در کشور‌های آمریکای جنوبی از گیاهان وحشی جمع‌آوری می‌شود و جذابیت بالایی برای بازار‌های اروپایی دارد.

3- پرتقال میمون  (Strychnos spinosa)

بومی مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری و به‌ویژه قسمت‌های جنوب آفریقاست. میوه‌هایی خوشمزه، ترش و شیرین با طعمی شبیه زرد آلو حاوی بذر‌های سخت قهوه‌ای رنگ تولید می‌کند. میوه‌ها نسبتا بزرگند  (400 تا 1200 گرم)، پوست میوه ضخیم  (4 تا 7 میلی متر) است و تقریبا نصف میوه گوشت نرم و آبدار دارد. به‌عنوان غذایی سنتی در آفریقا شناخته می‌شود اما خارج از این قاره اطلاعات کمی از آن در دست است. امکان به‌نژادی آن وجود دارد. میوه‌های این درخت در زمان کمبود خوراک به‌عنوان یک ذخیره و برای حل مشکل کمبود مواد‌غذایی استفاده می‌شود. چوب آن کیفیت بالایی دارد و در نجاری استفاده می‌شود. این میوه خاصیت دارویی داشته و به‌صورت سنتی برای بهبود تورم پوستی و مارگزیدگی، شیرافزا و درمان بیماری‌های مقاربتی استفاده می‌شود.

4- سدر هندی  (Ziziphus mauritiana)

که به آلوی هندی یا سیب چینی هم معروف است؛ درختی با سرعت رشد قوی و زیاد، ریشه‌هایی عمیق با قابلیت تحمل دمای بالا تا 50 درجه سانتی‌گراد، شرایط غرقابی، شوری و خشکی است. طول درخت می‌تواند حدود 2 متر تا 12 متر برسد. این درخت را می‌توان در مناطقی که بارش بسیار کم (125 میلی متر) تا بارش بسیار زیاد (2225 میلی متر) دارند، کاشت. افزایش آن معمولاً به کمک بذر صورت می‌گیرد. خاک‌های آهکی با پی اچ حدود 2/9 را تحمل می‌کند. در هند بیش از 90 رقم از این محصول وجود دارد. میوه‌های این درخت سرشار از ویتامین ث هستند (حتی بیشتر از مرکبات). برگ‌های این درخت به‌عنوان خوراک دام استفاده می‌شود. چوب باکیفیت به رنگ قرمز دارد که در نجاری از آن بهره می‌برند. ترکیب استری که در بذر این درخت وجود دارد قسمتی از بیودیزل تولیدی در ایالات متحده و اتحادیه اروپاست.

در مورد معرفی گونه‌های جدید از دیدگاه اقتصادی و بدون در نظر گرفتن مسائل مرتبط با کاشت، داشت و برداشت، مشکلاتی وجود دارد که باید برای آنها پاسخ مناسب یافت. عکس‌العمل مشتری نسبت به میوه‌های جدید و شاید عجیب چگونه خواهد بود؟ آیا محصولات جدید مقبولیت خواهند داشت؟ میزان حجم بازار میوه‌های جدید چقدر خواهد بود؟ دامنه قیمت میوه‌ها چگونه تعیین می‌شود؟ به هر حال با اطمینان می‌توان گفت که معرفی میوه‌های جدید چالش برانگیز است. به نظر می‌رسد صادرات یکی از راه‌های جایگزین باشد. طبقات مرفه در کشور‌های غربی مشتریان بالقوه‌ای برای محصولات جدید هستند و معمولاً حاضرند بهای خوبی برای میوه‌های جدید بپردازند.

نکته دیگری که می‌تواند به بهبود بازار این محصولات کمک کند ارزش تغذیه‌ای این میوه‌هاست که اطلاعات کمی از آن در دسترس است. به‌عنوان مثال پژوهش‌ها نشان می‌دهد که وجود اسیدآمینه تورین (Taurine) که در میوه نوعی کاکتوس (Opuntia ficus-indica) یافت می‌شود سبب بهبود قدرت بدنی انسان شده و حتی در نوشابه‌های انرژی‌زا هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.