چشم و هم‌چشمی در سهم‌خواهی بازار نفت

قیمت نفت خام در شش ماه گذشته روند نزولی داشته است، چراکه صادرکنندگان به دلیل حفظ سهم‌شان از بازارحاضر نیستند سهم صادرات خود را کاهش دهند. به گفته کارشناسان بین‌المللی نفت، سیاست چشم و هم‌چشمی و سهم‌خواهی موجب شده تا کاهش بهای نفت خام به نفع عده‌ای خاص ادامه یابد.

امیدها بر این بود که آغاز سال 2015 میلادی حداقل موجب تثبیت قیمت نفت خام شود، اما با هشدار صندوق بین‌المللی پول در خصوص تاثیر این کاهش بر بودجه کشورها و پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا مبنی بر تداوم این کاهش و کاهش 121 میلیارد دلاری درآمد کشورهای عضو اوپک، باید گفت فعلا کاهش قیمت نفت خام ادامه خواهد یافت.

متاسفانه با وجود اینکه قیمت نفت خام خسارت زیادی را به کشورهای صادرکننده وارد کرده است اما نکته جالب اینجاست این کشورها حاضر نیستند به پای میز مذاکره بیایند‌. برای نمونه کشور عربستان نیمی از درآمدهای نفتی خود را از دست داده است یا کشور عراق با این کاهش قیمت از 60 به 43 دلار در هر بشکه هر ماه حدود چهار میلیارد دلار از دست می‌دهد‌. 

ایران نیز یکی از اعضای اوپک اگرچه به دلیل تحریم‌ها سهم کمتری را از بازارهای اوپک به خود اختصاص داده است، اما در کاهش قیمت نفت با مشکلات متعددی مواجه شده است که مهم‌ترین آن جمع‌بندی بودجه سال 94 است که نمی‌داند با چه قیمت پایه بودجه سال آینده بسته شود‌. نکته اصلی در این است که شاید در نیمه دوم امسال ایران به دلیل اعمال اقتصاد مقاومتی و صرفه‌جویی از افزایش قیمت نفت خام در نیمه نخست با کسری بودجه مواجه نشده است اما بدون شک در سال آتی در صورت تدوام این رویه باز مشکلات متعددی مواجه خواهد شد. با این وجود هم‌اکنون جدال میان دولت و مجلس برای تعیین قیمت پایه هر بشکه است که دولت قیمت پایه را 72 دلار و مجلسی‌ها 60 دلار مناسب می‌دانند.

کشور ونزوئلا نیز با توجه به کاهش ارزش پول ملی خود و همچنین اتکای 90 درصدی به درآمدهای نفتی، پس از روسیه دومین کشوری است که وارد بحران جدی شده است‌. با این وجود کشور ونزوئلا از همان ابتدا برای ایجاد اتحاد میان کشورهای اوپک تلاش خود را آغاز کرده است و هم‌اکنون نیز تنها کشوری است که تلاش خود را برای بهبود وضعیت قیمت نفت ادامه می‌دهد‌. در این میان نظرات وزرای نفت کشورهای عضو اوپک مبنی بر بی‌نتیجه بودن تعاملات سیاسی برای بهبود قیمت نفت جالب است‌. 

میانجیگری‌های بی‌نتیجه با اوپک

فریدون برکشلی، نماینده اسبق ایران در اوپک در این زمینه با اشاره به اینکه پیش‌بینی‌ها بر توقف قیمت نفت خام در 40 دلار همچنان وجود دارد، ‌به «فرصت امروز» می‌گوید: «کشور ونزوئلا نسبت به سایر کشورهای عضو اوپک وضعیت وخیم‌تری دارد و بیش از سایر کشورها متضرر شده است، از این رو از همان ابتدا در فکر میانجیگری برای اتحاد از دست رفته در اوپک سفرهای متعددی را انجام داد اما نتیجه آخرین گردهمایی اعضای اوپک نشان داد که این تعاملات بی‌نتیجه بوده است و اعضا مصرانه برای حفظ سهم‌شان تلاش می‌کنند.»

وی در خصوص این موضوع که چرا کشورهای عضو اوپک به جای اتحاد در مقابل هم ایستاده‌اند، ‌می‌افزاید: «نکته اصلی اینجاست که اعضای اوپک فارغ از کاهش قیمت و نگرانی از خسارت وارده نیازی به تشکیل اجلاس فوری نمی‌بینند‌. البته به اعتقاد من اجلاس فوری باید از سوی تمامی صادرکنندگان باشد.»

به گفته این کارشناس، اوپک بحران‌های زیادی را پشت سر گذاشته و تجربه خوبی برای عبور از بحران‌ها دارد و فکر می‌کنم در آینده نه چندان دور اوپک موفق خواهد شد قیمت‌ها را برگرداند و کنترل بازار نفت را برعهده بگیرد‌. البته برای رسیدن به این فضا لازم است کشورهای صادرکننده نفت دست از چشم‌و‌هم‌چشمی برای صادرات بردارند‌. در حقیقت باید تمامی کشورهای صادرکننده اعم از اوپک و غیر‌اوپک بپذیرند که سهم خود را از تولید کاهش دهند‌. نباید تنها اوپکی‌ها سهم خود را کاهش دهند و به جای روس‌ها سهم خود را افزایش دهند‌. این کاهش تولید باید یکدست باشد در غیر ‌این صورت هیچ‌گاه این کاهش تولید به نتیجه نخواهد رسید.

مرتضی بهروزی‌فر کارشناس اقتصاد انرژی در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «این نخستین بار نیست که قیمت نفت اوپک کاهش یافته است هر بار نیز با خواست تمامی اعضا بحران کاهش قیمت به پایان خوبی رسیده است‌. این بار اعضای اوپک هر کدام خواهان تثبیت سهم خود هستند، به‌خصوص عربستان که به دلیل سهم اکثری یعنی یک سومی از نفت اوپک، نه تنها همراه اوپک نیست بلکه برخلاف نظر اعضا حرکت می‌کند.»

وی نیز به نوعی به چشم و هم‌چشمی میان کشورهای صادرکننده اشاره می‌کند و معتقد است، این کشورها چاره‌ای جز این ندارند‌. اعتمادی میان کشورها نیست و باید تمامی کشورهای اوپک و غیر‌اوپک نظاممند به کاهش تولید نفت خام تاکید کنند تا سهم‌‌خواهی از سوی کشوری دیده نشود.