چتر بی‌نظارتی بر سر کالاهای بی‌کیفیت چشم بادامی‌ها

در سال‌های اخیر و به ویژه پس از تشدید تحریم‌ها علیه ایران، سیل واردات کالاهای چینی به کشورمان همواره موضوع مطرح در محافل اقتصادی و رسانه‌ها بوده است. واردات فراوان کالاهای چینی به کشور و عرضه آن در بازار از زمانی بیشتر مورد توجه قرار گرفت که مشخص شد بخش عمده‌ای از کالاهایی که از کشور چشم بادامی‌ها وارد ایران می‌شود، درجه چندم و بی‌کیفیت است. البته فعالان بخش خصوصی بر این باورند که به همان اندازه که باید فقدان نظارت و بی‌تفاوتی برخی از سازمان‌ها و نهادها را در واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی مؤثر دانست، باید بخشی از تقصیر را هم متوجه تاجرانی کرد که کالاهای بی‌کیفیت را از چینی‌ها خریداری و وارد کشور می‌کنند.

در عین حال اعتقاد فعالان اقتصادی بر این است در صورتی که کالاهای باکیفیت و درجه یک چینی وارد کشور شود، ممکن است برخی از تولیدات داخلی در رقابت پذیری با این کالاها دچار مشکل شوند و بنابراین باید توانمندسازی صنایع به صورت جدی مورد توجه قرار بگیرد و قیمت تمام شده کالاهای ایرانی کاهش بیابد. «فرصت امروز» در این گزارش واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی‌ و فقدان نظارت لازم در این رابطه را مورد بررسی قرار داده است.

***

فرامرز مرادی:

کالاهای چینی با سختگیری بیشتری وارد شود

فرامرز مرادی، عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی معتقد است از آنجا که برخی از تجار ایرانی در واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی مقصر هستند، بعد از رفع تحریم‌ها باید سختگیری‌های لازم در مورد کیفیت کالاهای چینی وارداتی اعمال شود.

در سال‌های اخیر در مورد واردات کالاهای چینی زیاد صحبت شده است. اما به نظر می‌رسد در مورد واردات کالاهای چینی یک نوع رانت وجود دارد و در عین حال چندان نظارتی وجود ندارد که این کالاها از حد کیفیت مشخصی برخوردار باشد. به نظر شما چرا سازمانی وجود ندارد که کیفیت کالاهای چینی را تحت نظارت و کنترل قرار دهد؟

سازمان‌های نظارت‌کننده گمرک، سازمان استاندارد و وزارت صنعت، معدن و تجارت هستند. منتها یکی از عواملی که باعث می‌شود کالاهای چینی با کیفیت پایین وارد کشور شود، این است که در قبال نفتی که می‌فروشیم مجبور هستیم برخی از خریدها را از همان کشورهای واردکننده نفت انجام دهیم و آنها هم بعضا کالاهای مشخصی را می‌توانند برای واردات در اختیار ما قرار دهند.

البته در سال‌های اخیر از آنجا که به دلیل تحریم‌ها محدودیت‌هایی وجود داشت و کشورمان هم به برخی از محصولات و کالاهای چینی نیاز داشت، سختگیری زیادی در ارتباط با این موضوع انجام نشد.حال این امیدواری وجود دارد که بعد از رفع تحریم‌ها سختگیری‌های لازم در مورد کیفیت کالاهای چینی وارداتی اعمال شود. زیرا برخی از تجار ایرانی هم مقصر هستند و اجناس بی‌کیفیت پایین را از چینی‌ها خریداری کرده و وارد کشور می‌کنند و بنابراین چینی‌ها هم در همین چارچوب و آنچه مورد درخواست تجار ایرانی است، اقدام به تولید می‌کنند.

به نظر شما کدام سازمان یا سازمان‌ها باید بر این موضوع نظارت کنند تا چنین اتفاقاتی رخ ندهد؟

باید چند سازمان بر این موضوع نظارت کنند. اگر محصولات وارداتی مواد غذایی باشد، باید اداره نظارت بر مواد غذایی و دارویی وزارت بهداشت بر کیفیت و بهداشت محصولات وارداتی نظارت کند. اگر کیفیت کالا مطرح باشد، باید اداره استاندارد نظارت‌های لازم را انجام دهند و کنترل این موضوع که عین کالاهای خریداری شده وارد کشور شده است یا خیر، باید بر عهده یک سری شرکت‌های بازرسی باشد تا در مبدا بازرسی‌های لازم را انجام دهند و در داخل کشور هم بانک‌ها و هم گمرک می‌توانند اینها را کنترل کنند و با آنچه باید خریده و وارد کشور می‌شده مطابقت دهند.

در بخشی از سخنان خود اشاره کردید که در مورد واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی، برخی از تاجران ایرانی هم مقصر هستند. با توجه به موضوعی که ذکر کردید می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که برخی از تاجران به دلیل سود بالا، حتی در مقابل اعمال نظارت و کنترل‌های دقیق بر کیفیت کالاهای چینی مقاومت هم می‌کنند؟

بله، همین‌طور است. متأسفانه برخی از تاجران سوء استفاده می‌کنند و این سوء‌استفاده بیشتر از این جهت است که جنس ارزان‌تری را از چینی‌ها خریداری می‌کنند و در داخل کشور گران‌تر به فروش می‌رسانند. زیرا اگر جنس باکیفیت خریداری کنند، قیمت بالاتری خواهد داشت و ممکن است وارد کردن و فروش آن در کشور برایشان اقتصادی و به صرفه نباشد. بنابراین ترجیح می‌دهند کالاهای با کیفیت پایین‌تر و با قیمت نازل‌تر را خریداری و وارد کشور کنند و از آنجا که کنترل و نظارت لازم انجام نمی‌شود، این کالاهای بی‌کیفیت را با قیمت بالا به فروش می‌رسانند.

***

رسول رنجبران:

انگیزه برای واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی بالاست

سیدرسول رنجبران، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران معتقد است عدم کنترل دقیق در گمرکات کشورمان، انگیزه تجار را برای واردات کالاهای بی‌کیفیت و اجناس بنجل چینی بیشتر می‌کند.

به نظر می‌رسد که رانتی در زمینه واردات کالا از چین وارد شده و در عین حال ظاهرا چندان نظارتی بر کیفیت کالاهای چینی وارداتی وجود ندارد. به نظر شما مشکل در نبود سازمان متولی و نظارت‌کننده است یا چنین سازمانی وجود دارد اما نظارت آن دقیق و کامل نیست؟

ساختار اقتصادی ما وابسته به واردات است و اینقدر که واردات داریم، صادرات نداریم. صادرات کشور ما هم عمدتا نفت، گاز و مواد پتروشیمی است و در سال‌های گذشته هم فولاد و سیمان و لوازم خانگی به کالاهای صادراتی کشورمان افزوده شده است. از سوی دیگر تحریم‌ها در عین حال که در سال‌های اخیر مبادلات تجاری ما را محدود کرد، کشورمان را برای واردات کالا به سمت چند کشور و از جمله چین سوق داد به طوری که بزرگ‌ترین شریک تجاری ما در دنیا چینی‌ها شده‌اند و سالانه ایران تا بیش از 30 میلیارد دلار با این کشور مبادلات تجاری داشته که عمدتا هم یک طرفه بوده است و به ازای فروش نفت، کالاهایی از چین وارد کشور می‌شود.

متأسفانه این اتفاق در حالی رخ داد که حد کیفیت مشخصی برای کالاهای وارداتی از چین وجود ندارد و نظارت سازمان‌های متولی هم چندان دقیق و کامل نیست. قطعاً در کشور ما مردم تمایل به مصرف کالاهای کیفی دارند و در حال حاضر هم اگر کالای بی‌کیفیتی از چین وارد شود و عین همان کالا از کشورهای توسعه یافته آورده شود، مردم حاضر هستند جنس باکیفیت را خریداری کنند.

با وجود اینکه طبق گفته شما مردم حاضر هستند جنس باکیفیت را خریداری کنند، پس چرا همچنان کالاهای بی‌کیفیت چینی وارد کشور می‌شود؟

تفاوتی که بین کالاهای چینی و کالاهای کشورهای توسعه یافته وجود دارد، در قیمت آنهاست که این قیمت هم وسوسه‌انگیز است و بسیاری از تجار ایرانی که به چین می‌روند، به جای اینکه اجناس باکیفیت و مرغوب را خرید کنند، به دلیل قیمت پایین حتی سفارش بی‌کیفیت‌ترین کالاها را می‌دهند. این در حالی است که چینی‌ها اجناس و محصولات مختلفی باکیفیت‌های مختلفی تولید می‌کنند و این‌طور نیست که اجناس باکیفیت نداشته باشند.

پس در واقع مشکل از نحوه نظارت در مرزهای کشور ما است که موجب می‌شود کالاهای بی‌کیفیت چینی وارد کشور شود؟

 قطعاً شرکت‌ها و تولیدکنندگان بسیاری از کشورهای صنعتی در چین سرمایه‌گذاری کرده‌اند و در زمینه‌های مختلف اقدام به تولید کالا می‌کنند اما متأسفانه عدم کنترل دقیق در گمرکات کشورمان، انگیزه تجار را بیشتر می‌کند برای اینکه کالاهای بی‌کیفیت و اجناس بنجل را وارد بازار کنند. در عین حال کنترل‌های لازم باید از سوی سازمان استاندارد و در گمرکات انجام بگیرد و سپس اجازه ترخیص کالا را بدهند اما بعضاً به دلیل فسادی که در سیستم‌های دولتی وجود دارد، این کنترل‌ها انجام نمی‌گیرد و در سازمان استاندارد به اندازه کافی دانایی و توانایی وجود ندارد که کنترل‌های لازم را انجام دهد. این مسائل موجب می‌شود سیل کالاهای بی‌کیفیت وارد کشور شود و اولین تبعات آن، این است که تولید داخلی را تحت فشار قرار می‌دهد و حتی به صادرات کالاهایی که قابلیت صادرات دارد، لطمه وارد می‌کند.

***

امید طباطبایی:

تولیدات داخلی در رقابت با کالاهای چینی مشکل دارند

امید طباطبایی، مدیرعامل شرکت ساوین معتقد است که توانمندسازی صنایع کشورمان یکی از ضروریات است و تا زمانی که اقدامی در این زمینه انجام ندهیم، نباید انتظار داشته باشیم که در رقابت‌پذیری با کالاهای چینی دچار مشکل نشویم.

در سال‌های اخیر یک بحث مطرح در اقتصاد ما، واردات کالاهای چینی بی‌کیفیت بوده است. به نظر شما چرا سازمانی وجود ندارد که به شکل مستقل بر کیفیت واردات کالا از کشور چین نظارت کند و این موضوع چه تبعات منفی دارد؟  

کالاهای چینی بی‌کیفیت وارد کشورمان می‌شود و نظارتی هم وجود ندارد و قاچاق هم به این موضوع کمک می‌کند. قاعدتاً اگر نظارتی وجود داشت، شاهد واردات با کیفیت چینی بودیم. این در حالی است که کالاهای بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت چینی وارد کشور و پول نفت و سرمایه‌های ملی از کشور خارج می‌شود تا کالای مصرفی چه با کیفیت و چه بی‌کیفیت وارد کشور شود.

در عین حال نکته جالب این است کالاهایی وارد کشور می‌شود که در داخل امکان تولید آن وجود دارد. به عبارت دیگر هم ارز از کشورمان خارج می‌شود و هم به تولید داخلی ضربه می‌زند. در حال حاضر بسیاری از صنایع مانند کیف و کفش شاهد واردات بی‌رویه محصولات مشابه چینی خود هستند و این بسیار آسیب‌زننده است.

بنابراین موضوع مورد تأکید شما این است که یا کالاهای باکیفیت چینی وارد شود یا اینکه اگر کالاهای مشابه آن در داخل کشور وجود دارد، از واردات آنها جلوگیری شود. درست است؟

بله، یا باید واردات این کالاها محدود شود یا مشمول تعرفه شوند. حداقل موضوع این است که سیاست نظام تعرفه‌ای واردات کالا به‌صورتی باشد که هر کالایی نتواند وارد کشور شود. در عین حال اگر کالاهای مشابه تولید داخل وجود دارد، دیگر کالاهای چینی وارد کشور نشود.

مسئله دیگری که وجود دارد این است که چنانچه اجناس باکیفیت چینی وارد کشور شود، ممکن است بسیاری از واحدهای تولیدی در رقابت‌پذیری با کالاهای چینی دچار دشواری‌هایی شوند. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

برای حل این مشکل، توانمندسازی صنایع کشورمان یکی از ضروریات است و تا زمانی که اقدامی در این زمینه انجام ندهیم، نباید انتظار داشته باشیم که در رقابت‌پذیری دچار مشکل نشویم. مثال بارز این موضوع در مورد واردات خودرو این است که باید چه اقدامی در این زمینه انجام دهیم. آیا باید تولید خودروی داخل اینقدر توانمند شود که قابلیت رقابت پیدا کند؟  این موضوع که تولید داخلی ما به نسبت قیمت تمام شده آن قابل رقابت نیست را نمی‌توان انکار کرد.

تولیدکنندگان داخلی هزینه‌هایی دارند که تولیدکنندگان خارجی ندارند که یک مورد آن سود بانکی است. در تمام دنیا تولیدکنندگان سود بانکی زیر 5 درصد پرداخت می‌کنند اما در کشور ما تولیدکنندگان سود بانکی 30 درصدی پرداخت می‌کنند. به این ترتیب در همین ابتدای کار قیمت تمام شده کالاهای ایرانی 25 درصد گران‌تر از سایر کشورها است. این موضوع به خودی خود در رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی نسبت به سایر کالاها و از جمله کالاهای چینی تأثیر می‌گذارد.

پس با این حساب باید در ابتدا به فکر حل مشکلات داخلی خودمان باشیم؟  

بله، باید در ابتدا به کاهش قیمت تمام شده کالاها و محصولات تولید داخل فکر کنیم و اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهیم و این موضوع را بررسی کنیم که به چه دلیل تولیدات ما تا این اندازه گران تمام می‌شود.