معیارهای رشد اقتصادی از نگاه کارشناسان بررسی می شود / چالش های انعکاس رشد اقتصادی در سفره مردم

درشرایطی که صندوق بین المللی پول از آمادگی اقتصاد ایران برای جهش در رشد اقتصادی خبر می دهد، کارشناسان اقتصادی براین باورند که رشد اقتصادی 6 یا 7 درصدی درصورتی برای کشور رضایت بخش خواهد بود که مردم نیز از مزایای این رشد اقتصادی برخوردار باشند. کارشناسان بر این باورند که باید تاثیرات رشد اقتصادی در رشد اشتغال تا افزایش سطح رفاه و رضایتمندی مردم خودش را نشان دهد.

از سویی دیگر، درحالی که مهم ترین چالش اقتصادی کشور از سوی برخی کارشناسان، دستیابی به ثبات پایدار در اقتصاد کلان و رشد اقتصادی محسوب می شود، راه های رسیدن به این مهم نیز ازسوی این صندوق بین المللی مجموعه ای از سیاست های هماهنگ شامل «تجدید ساختار و افزایش سرمایه بانک ها»، «طراحی و اجرای سیاست مالی میان مدت»، «تسهیل مقررات در امور سرمایه گذاری» و «حمایت از اشتغال زایی» عنوان می شود.

***

دکتر ابوالفضل روغنی گلپایگانی:

سطح رفاه مردم بیشتر شده است

دکتر ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران معتقد است که بخش عمده این رشد اقتصادی متاثر از افزایش نرخ فروش نفت، گاز و درآمدهای ناشی از فروش فرآورده های گازی و نفتی در کشور است.

* براساس آمار  و پیش بینی های صورت گرفته رشد اقتصادی کشور در سال جاری6.6 درصد اعلام می شود. ازنظر شما بخش خصوصی تا چه اندازه در این رشد اقتصادی نقش داشته است؟

به جرات می توان گفت که 90 درصد این رشد شاخص اقتصادی ناشی از فروش نفت، گاز و میعانات و فرآورده های آن بوده است، چراکه در شرایط فعلی رکود در صنعت کماکان ادامه دارد و ما شاهد تلاش یا فعالیت های گسترده ای در راستای حضور چشمگیر صنعت نیستیم. نمی خواهم بگویم صنعت اصلا حرکتی نبوده، اما در بخش تولید و صادرات صنعت حرکت جدی وجود نداشته تا بتواند در این رشد اقتصادی نقش بسزایی ایفا کند. از این رو به نظر من این رشد اقتصادی بیشتر متاثر از درآمدهای حاصل از فروش نفت و میعانات گازی بوده است.

* از نظرشما درکشورهای توسعه یافته یا درحال توسعه چه شاخص هایی در بخش خصوصی یا صنعت منجر به رشد اقتصادی آنان شده است؟

در کشوری نظیر آلمان نفتی وجود ندارد که اقتصاد کشور متاثر از فروش آن باشد. در این کشور صنعت و صنایع بزرگی وجود دارد که اقتصادش بیشتر وابسته به این صنایع است یا در کشورهای توسعه یافته دیگری نظیر کره، آمریکا، ژاپن هم وضعیت این گونه است؛ بیشترین رشد اقتصادی آنان در بخش صنایع است و این در حالی است که در کشور ما صنایع به آن اندازه رشد نکرده اند که بتوانند در رشد اقتصادی سهیم باشند. صنعت به معنای صنعت کشاورزی یا معدن و نفت و گاز همه اینها دست به دست هم می دهند تا نتیجه رشد اقتصادی در یک کشور حاصل می شود.

* صنعت و تولید در کشور ما از چه میزان رشدی برخوردار بوده است؟

اگر صنعت ما رشدی هم داشته باشد یک تا 2 درصد از این رشد 6.6 درصدی را شامل شده است، چراکه صنایع ما مشکلات خودشان را دارند بنابراین تنها جایی که در این رشد اقتصادی می توانسته نقش بسزایی داشته باشد، همان درآمدهای ناشی از فروش نفت و گاز بوده است.

* ازنظرکارشناسان رشد اقتصادی بیشتر باید خودش را در رفاه و سطح رضایتمندی  مردم نشان دهد ارزیابی شما ازاین رشد چیست؟

وقتی فروش خوبی از نفت و گاز داشته باشیم این سطح رفاه برای مردم نیز ایجاد می شود کما آنکه ما شاهد افزایش میزان حقوق، پاداش و دستمزدهای مردم و بالاخص کارکنان دولتی هستیم، پس این رشد اقتصادی اتفاق افتاده است.

از سویی دیگر، شاخص رشد اقتصادی در دولت گذشته منفی5 بود و اکنون به 6.6 درصد ارتقا یافته  است، پس از یک جهش12 درصدی برخوردار شده است و این رشد اقتصادی در زندگی مردم نیز ملاحظه می شود. باید توجه داشت در یک سال گذشته کشور فقط رشد 1.2 درصدی را تجربه کرده بود و اکنون این رقم به 6.6 درصد رسیده است و اگر توجه داشته باشید وضعیت درآمدی مردم نیز بهتر از سال های گذشته شده است.

***

ابراهیم جمیلی:

اقتصاد ایران یک شبه درست نمی شود

ابراهیم جمیلی، رئیس خانه اقتصاد کشور است براین باور است که رشد اقتصادی موجود در کشور بیشتر متاثراز درآمدهای حاصل از فروش نفت و فرآورده های نفتی درکشور بوده  است. هرچند او در ادامه تاکید دارد که پس از موفقیت های برجام و گسترش دامنه ارتباطات کشورهای اروپایی با ایران، این ارتباط تجاری یکی از دلایل عمده رشد اقتصادی در کشور می تواند باشد.

* از نظر شما بخش خصوصی تا چه اندازه در رشد شاخص اقتصادی کشور تاثیرگذار بوده است؟ 

افزایش شاخص اقتصادی درکشور بیشتر متاثر از فروش گاز، نفت، میعانات و فرآورده های نفتی درکشور بوده است اما در صنعت خودروسازی نیز از درآمدهای خوبی به نسبت سال های گذشته برخوردار شدیم که این افزایش تولید در رشد اقتصادی بی تاثیر نبوده است.  

باید به این مهم توجه داشت که در بخش صنعت بخش خصوصی پس از برجام با شرایط بهتری نسبت به سال های قبل روبه رو شد، کما آنکه ایجاد تعاملات بیشتر با دولت های اروپایی باعث افزایش دامنه ارتباطات ما شد و تا حدودی در رشد این شاخص های اقتصادی تاثیر گذار بود.

* تاثیر ارتباطات تجاری پس از برجام را در رشد شاخص اقتصادی چگونه ارزیابی می کنید؟

پس از موفقیت های برجام برداشته شدن محدودیت های تجاری منجر به گسترش دامنه ارتباطات تجاری با کشورهایی نظیر آلمان و فرانسه شد که این مهم در رشد اقتصادی تاثیر بسزایی داشت.

* از نظر شما این رشد اقتصادی توانسته منجر به  افزایش سطح رفاه و رضایتمندی مردم در سطح جامعه شود یا خیر؟

زمانی به راحتی می توان گفت شاخصه های اقتصادی یک کشور درحال رشد است که  همین اتفاق در زندگی  مردم قابل لمس باشد، به عبارتی مشاغل زیادی ایجاد و در نهایت منجر به کاهش بیکاری، افزایش سطح رفاه و رضایتمندی مردم شود اما این مهم را نیز باید در نظر داشت که در اقتصاد همه چیز زود بازده نیست و بهبود شرایط زمان می خواهد، کما آنکه رسیدن به رشد اقتصادی مطلوب نیز زمان می خواهد و مردم باید به این مهم واقف باشند که اقتصاد ایران یک شبه خراب نشد که بخواهد یک شبه نیز بهبود یابد، بنابراین لازم است دولت نیز سیاست های اقتصادی را به گونه ای تنظیم کند که بتواند زیرساخت های اقتصادی را فراهم و تامین کند که همه چیز در طول یک سال ممکن نیست.

* کشورهای موفقی که توانستند به رشد شاخصه های اقتصادی دست یابند از چه ویژگی هایی برخوردار بودند؟

آنان نقش دولت در اقتصاد را کمرنگ کردند، به عبارتی شرکت ها را از بخش دولتی به بخش خصوصی واگذار کردند و در ادامه کشورهایی موفق شدند که دولت ها در اقتصاد دخالتی نداشتند یا اقتصاد را به سمت نظامی گری نبردند. به عنوان نمونه کشوری چون گرجستان رتبه اقتصادی اش در دنیا 100 بود اما اکنون نسبت به 15 سال گذشته به رتبه 20-18 دست یافته ، چرا که آنان طی این 15 سال فرصت داشتند قوانین خصوصی سازی را در کشورشان حاکم کنند.

* آیا این  درصد از رشد شاخص اقتصادی برای شما به عنوان نماینده بخش خصوصی رضایت کننده است؟

ببینید زمانی اقتصاد ما منفی بود و اکنون به مثبت 6.6 درصد رسیده است، این حرکت خوبی است اما کافی نیست، چراکه اگر بخواهیم به چشم انداز 20ساله در اقتصاد کشور برسیم باید این رشد شاخص اقتصادی به سالانه حداقل 8 الی 10 درصد ارتقا یابد.

***

آرمان خالقی:

تنوع سبد کالایی مردم برای ارزیابی رشد اقتصادی مهم است

آرمان خالقی، قائم مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت است. درخصوص شرایط و تبعات افزایش شاخص های رشد اقتصادی می گوید: «افزایش این شاخص ها باید بیشتر از آن اعداد و ارقامی که عنوان می شود، در سبد کالایی خانوارها تا سطح رضایتمندی و رفاه مردم دیده و ارزیابی شود.

از نظر این کارشناس اقتصادی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته این عدد حتی اگر یک هم باشد از آنجایی که آنان از سیر منطقی رشد اقتصادی برخوردارند و سرمایه گذاری ها از ثبات بیشتر برخوردار است و افزایش میزان تولید افزایش اشتغال را برای مردم به همراه داشته است، افزایش سطح رضایت و رفاه مردم حاکی از رشد اقتصادی آنان است.»

* براساس گزارش صندوق بین المللی پول، ایران در کسب شاخص رشد اقتصادی موفق عمل کرده است. نظرشما چیست؟ آیا این رقم می تواند بیانگر رشد بخش خصوصی درکشور باشد؟

در این خصوص این مردم هستند که واقعیات رشد اقتصادی کشور را بیان می کنند. به عبارتی در رشد اقتصادی فقط بخش تولید سهیم نیست، بلکه بخشی از این رشد متاثر از فروش نفت و قیمت نفت است که در حال حاضر در این بخش فروش میزان بالای نفت و افزایش قیمت آن باعث افزایش درآمد سرانه کشور شده که همین عامل تاثیر بسزایی در تسویه بدهی های دولت تا انجام پروژه های آن داشته است و جملگی در افزایش شاخص رشد اقتصادی سهیم هستند.

ازسویی دیگر، آنچه مردم در سبد کالایی خانوارهای شان می بینند؛ ازتنوع محصولات مصرفی گرفته تا حس رفاهی که در زندگی شاهد آن هستند از دیگر عوامل این رشد اقتصادی عنوان می شود بنابراین باید این گونه عنوان کرد که آیا این تنوع محصولات درسبد کالایی خانوارها به وجود آمده است یا خیر؟ از سویی دیگر، با شواهد فعلی افزایش میزان مواد پروتیینی مصرفی مردم تا افزایش میزان تولیدات شیر و لبنیات و همچنین رشدی که در میزان تولید و مصرف پروتیین و آبزیان دیده می شود به نوعی بیانگر میزان درآمد و رفاه نسبی مردم است که تا حدودی به نسبت سال های گذشته بیشتر و بهتر تامین شده است.

* اما خط فقر همچنان پابرجاست و ارقام بالاتری  عنوان می شود؟

 به رغم آن خط فقری که  عنوان می شود به شکل نسبی یا مطلق وجود دارد و ممکن است حتی برخی مردم از این خط هم خارج نشده باشند، سبد کالایی خانوارها نسبت به قبل بهتر شده است اما همه این مسائل نتوانسته رضایت نسبی خانوارها را تامین کند لذا باید دید این اعداد و ارقام در تولیدات یک کشور چه تاثیری داشته است و آیا وضعیت تولید نسبت به قبل بهتر شده است یا خیر؟

وقتی تولید بیشتر می شود این به معنای افزایش تقاضا در بازار است و این تقاضا متاثر از تامین درآمد مالی مردم و تمایل آنها برای خرید است که اگر مردم در شرایط ناامن اقتصادی قرار بگیرند رغبتی برای خرید از خودشان نشان نخواهند داد. در شرایط فعلی نیز به ظاهر میل به خرید کالا در میان مردم افزایش داشته، پس تا حدودی می توان گفت این رضایت نسبی در بین مردم ایجاد شده است.

* شما معتقد هستید که این رشد اقتصادی 6 درصدی آن سطح رفاه را برای مردم به وجود آورده است؟

بله.

* معمولا در شاخص های جهانی چه میزان از رشد اقتصادی حاکی از توسعه یافتگی و افزایش سطح رضایت مردم بوده است؟

چه بسا در یک کشور اروپایی توسعه یافته رشد اقتصادی آن یک درصد عنوان شود، اما مردم از سطح رفاه و رضایتمندی محسوسی برخوردار باشند، چراکه این قبیل کشورها از ثبات اقتصادی بالایی برخوردارند و اقتصاد سیر منطقی خودش را طی کرده است اما در کشورهای در حال توسعه اصولا اعداد شاخص رشد بیشتر از کشورهای توسعه یافته است کما آنکه کشورهایی نظیر هندوستان، چین یا حتی برزیل هنوز در حال توسعه هستند و به آنان کشورهای در حال توسعه اطلاق می شود و برای این توسعه نیز برنامه ها و چه بسا سیاست های ریاضت تا انواع سیاست و برنامه های دیگری را پیش بینی کرده باشند تا رشد اقتصادی فراهم شود.

در ایران نیز وقتی عنوان می شود رشد اقتصادی 8 درصدی یا 6 درصدی پیش بینی شده، از این رو است که هنوز ظرفیت های رشد و توسعه وجود دارد. از سویی دیگر، در بازار ایران به قدر کافی فضا هست تا اقتصاد ایران بتواند درآن به توسعه دلخواه برسد اما در کشورهای توسعه یافته به ذکر این اعداد نیازی نیست، چرا که اقتصاد آنان اشباع شده است.

ارتباط با نویسنده: soheila.vakili@gmail.com