پسته و غیرت ایرانیان

حدود 20 سال پیش بازار بلامنازع پسته ایران، دستخوش بی‌احتیاطی چند تاجر ماجراجو شد و همان سال‌ها، آمریکایی‌ها تازه متوجه اهمیت این محصول شدند. آفلاتوکسین که در برخی محموله‌های صادراتی پسته ایران به چشم خورد، بهانه خوبی شد برای کمپین رسانه‌ای پسته‌کاران تازه‌کار صحراهای کالیفرنیا که ساز و کار بهره‌گیری از غول‌های رسانه‌ای جهان را می‌شناختند. بدین ترتیب حدود 20 سال است که بازارهای جهانی شاهد رقابت پسته ایران و آمریکا هستند. هرچند عمدتا در این سال‌ها ایران پیشتاز بازار بوده، ولی نباید از تلاش‌های رقیب غفلت کرد. امسال پس از چهار سال محصول پسته ایران از آمریکا بیشتر می‌شود. در سال 2011 میلادی آمریکا در تولید پسته از ایران پیشی گرفت، اما امسال محصول ما از آنها بیشتر می‌شود، بنابراین امسال در دنیا اول هستیم.

پیش‌بینی‌ها برای سال 2015 از تولید 240 هزار تنی پسته در آمریکا حکایت داشت اما اکنون که بخش عمده‌ای از پسته را برداشت کرده‌اند، محصول این کشور به 150 هزار تن رسیده‌است. کارشناسان اصلی‌ترین دلیل این افت قابل توجه را بالا بودن دمای کالیفرنیا در پاییز و زمستان گذشته اعلام کردند. براساس نظر آنها، درخت پسته به حداقل 600 ساعت سرما بین یک تا 9 درجه در دو فصل پاییز و زمستان نیاز دارد، درحالی‌که سال گذشته این میزان سرما در کالیفرنیا وجود نداشته‌است.

بدین ترتیب محصول امسال ایران که 220 هزار تن تخمین زده می‌شود، رتبه اول تولید پسته را از آن کشورمان کرده است اما ضمن خوشحالی تولیدکنندگان از برداشت نسبتا خوب محصول، بازار کساد خریدوفروش آن، نگرانی‌هایی در بین صاحبان این صنعت به‌وجود آورده‌است. چنین کسادی در فصل برداشت، تقریبا بی‌سابقه است. هرچند رکود سنگین حاکم بر بازار، در این کسادی نقش دارد اما بی‌اطمینانی صادرکنندگان، از جمله دلایل بی‌انگیزگی حضور آنان در بازار است.

هرچند تورم مصرف‌کننده طی دو سه سال گذشته کاهش قابل توجهی داشته، اما به همان میزان هزینه نهاده‌های تولید از جمله پسته بالا رفته‌است. از سوی دیگر، کاهش قیمت ارز از ابتدای دولت یازدهم تا امروز باعث شده تا فعالیت‌های صادراتی از جمله صادرات پسته، توجیه اقتصادی خود را از دست بدهد. حتی در این سال‌ها، به برخی صادرکنندگان زیان هم تحمیل شده و قدرت رقابت محصولات صادراتی ایران به‌شدت کاهش یافته‌است.

جالب است که باوجود اهمیت استراتژیک پسته و صادرات آن در اقتصاد کشور، مردم ایران به‌جز ساکنان برخی شهرهای استان کرمان، درک درستی از این اهمیت استراتژیک ندارند. این در حالی است که ساکنان ایالات متحده به‌ویژه ایالت کالیفرنیا، غیرت ویژه‌ای روی پسته این کشور دارند و با بغض و کینه، با پسته ایرانی برخورد می‌کنند. هموطنانی که به این کشور سفر کرده‌اند، حتماً مشاهده کرده‌اند که ماموران گمرکی فرودگاه‌های آمریکا چطور با بسته‌های پسته و فرآورده‌های آن مانند گز برخورد می‌کنند. وقتی پسته ایران را در چمدان یکی از هموطنان ما می‌بینند، گویی بسته مواد مخدر کشف کرده‌اند و با غضب آن را به سطل زباله می‌اندازند. بهانه آنها برای این رفتار نامتعارف، حفاظت از مزارع پسته کالیفرنیا در مقابل آفات نباتی است. هرچند خودشان هم می‌دانند که این، فقط بهانه‌ای برای سرپوش گذاشتن بر احساسات‌شان در ضدیت با پسته ایرانی است. با این حال، افکار عمومی ایرانیان درک چندانی از بازار جهانی پسته ندارد و فقط نسبت به قیمت پسته شب عید واکنش نشان می‌دهد. یعنی فقط 10 درصد بازار مصرف پسته را که داخلی است می‌بیند!

ای کاش به جای آنکه در کمپین‌های فیس‌بوکی و تلگرامی، انرژی جامعه را در بازی‌های بی ثمر هدر دهیم، کمی هم به تولید و صادرات کالاهای راهبردی همچون پسته اهمیت می‌دادیم و غیرت ملی‌مان، در این بخش نیز شکوفا می‌شد.

* دبیر تحریریه «فرصت امروز»