پایبندی ایران، پاکستان و عمان به موافقت‌نامه‌ها به‌رغم اختلافات گازی 3 کشور

در‌حالی‌که ایران برای افزایش 66 درصدی تولید گاز در سال‌های آینده و رساندن حجم تولید خود به یک میلیارد و 100 میلیون مترمکعب در روز تلاش می‌کند مشتریان بالقوه گاز ایران تلاش دارند تا بر تولیدات داخلی خود اتکا کرده و به دنبال تامین گاز مورد‌نیازشان از دیگر کشورها باشند، اما این موضوع هنوز موافقت‌نامه‌های گازی میان ایران و این کشورها را تحت تاثیر خود قرار نداده است. در همین رابطه ترکیه پیشنهاد ایران مبنی بر دو برابر شدن حجم گاز وارداتی را نپذیرفت و عراق دیگر مشتری بالقوه گاز ایران با مشکلات امنیتی عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند.

پاکستان همچنان از تامین منابع مالی مورد نیاز برای احداث خط لوله صلح ناتوان بوده و عمان نیز با تهران بر سر خط لوله‌ای که قرار است از زیر آب‌های خلیج فارس عبور کرده و گاز ایران را به عمان برساند اختلاف نظر دارد. همچنین عمان تلاش می‌کند تا با بهره‌برداری از یک میدان گازی جدید تولید گاز خود را در طول مدت دو سال به 28 میلیون کیلومتر مکعب برساند. با این همه به نظر نمی‌رسد که هیچ‌کدام از این مسائل موافقت‌نامه‌های گازی امضا شده میان این سه کشور را تحت تاثیر خود قرار دهد. 

عمان

شرکت نفتی BP در روز 21 آوریل سال‌جاری میلادی اعلام کرد که این شرکت در حال آماده‌شدن برای آغاز به تولید گاز طبیعی از میدان گازی خزان است که نخستین مرحله از این میدان گاز در سال 2017 و با ظرفیت تولید 28/3 میلیون مترمکعب گاز طبیعی به بهره‌برداری خواهد رسید. گفتنی است، حجم سرمایه‌گذاری در فاز اول این پروژه به منظور محقق شدن حجم تولید اولیه 16 میلیارد دلار خواهد بود. 

بیانیه شرکت BP در حالی منتشر می‌شود که ایران و عمان بر سر احداث خط لوله انتقال گاز ایران به عمان از زیر آب‌های خلیج فارس اختلاف نظر دارند. این خط لوله قرار است تا سالانه 10 میلیارد متر مکعب از گاز ایران را به عمان منتقل کند. در این راستا ایران و عمان در ماه مارس سال 2014 میلادی موافقت‌نامه‌ای را در زمینه صادرات گاز طبیعی به امضا رساندن که براساس آن صادرات گاز ایران به عمان از سال 2017 میلادی آغاز خواهد شد. با این وجود محمد الرومی وزیر نفت و گاز عمان در این رابطه اعلام کرد: دو طرف هنوز بر سر احداث خط‌لوله 260 کیلومتری در زیر آب جهت انتقال گاز ایران به عمان به توافق نرسیده‌اند. بحث واردات گاز از ایران در عمان در حالی مطرح شده که ذخایر گاز طبیعی این کشور به طور تقریبی بالغ بر 900 میلیارد مترمکعب بوده در حالی که حجم تولید گاز در این کشور روزانه 85 میلیون متر مکعب است. این در حالی است که نیاز مسقط به گاز پالایش شده معادل 39 میلیون متر مکعب در روز است.

از سوی دیگر این کشور بیش از 9 میلیون متر مکعب گاز خام به میادین قدیمی خود تزریق کرده و 40 میلیون متر مکعب گاز خام را به نیروگاه‌های تولید گاز LNG خود تزریق کرده و از این طریق 10 میلیون و 500‌هزار تن گاز LNG تولید می‌کند. لازم به ذکر است که عمان در حال حاضر روزانه 5 تا 7 میلیون متر مکعب گاز طبیعی وارد می‌کند. در حال حاضر به نظر می‌رسد که عمان نیاز فوری به واردات گاز طبیعی نداشته باشد اما افزایش مصرف گاز طبیعی در این کشور ممکن است امنیت انرژی این کشور را در سال‌های آینده به خطر اندازد چرا که به نظر می‌رسد عمان مصرف گاز قابل توجهی را در سال‌های آینده تجربه کند. سلیم العوفی معاون وزارت نفت و گاز عمان در ماه آوریل اعلام کرد که با گسترش سریع ظرفیت تولید نیروی برق، پالایشگاه‌ها، صنایع و پروژه در این سلطان نشین میزان مصرف گاز طبیعی از سال جاری میلادی سالانه 10 درصد افزایش خواهد یافت. بنابراین احداث خط لوله صادرات گاز ایران به عمان برای مسقط بسیار مهم به نظر می‌رسد. 

پاکستان

در حین بازدید ژی جین پینگ، رییس‌جمهور چین از اسلام آباد در دوشنبه گذشته، طرفین بر سر یک بسته سرمایه‌گذاری به ارزش 46 میلیارد دلار در حوزه توسعه راه‌ها، حمل‌و‌نقل ریلی، تولید برق و همکاری در پروژه‌های احداث خط لوله به توافق رسیدند. در همین رابطه یکی از پروژه‌های در حال احداث، خط لوله 2 میلیارد دلاری به طول 700 کیلومتر از بندر گوادار به نواب شاه است که هدف از احداث آن انتقال گاز به نیروگاه‌های حرارتی در این منطقه است. این در حالی است که انتظار می‌رفت براساس موافقت‌نامه ایران و پاکستان در زمینه احداث خط لوله صلح و همچنین فاصله 50 کیلومتری بندر گوادار با مرز ایران، این خط لوله بخشی از خط لوله صلح باشد اما رسانه‌های پاکستان اعلام کردند که این خط لوله قرار است گاز قطر را به منطقه نواب شاه منتقل کند. در این رابطه خبرگزاری رویترز در هجدهم فوریه گزارش کرد که شرکت دولتی قطرگاز قرار است تا در صورت تحقق این پروژه 3 میلیون تن گاز LNG را به‌صورت سالانه و برای مدت 15 سال به پاکستان صادر کند. گفتنی است، قطر نخستین محموله گاز LNG را در ماه مارس و از طریق بندر کراچی به پاکستان تحویل داد.

لازم به یادآوری است که ایران و پاکستان در زمان رییس‌جمهور پیشین ایران قرارداد گازی را به امضا رساندند که براساس اعلام پاکستان قرار بود ایران روزانه 22 میلیون مترمکعب گاز طبیعی از سال 2015 میلادی به این کشور صادر کند اما به دلیل مشکلات مالی پاکستان هنوز آن بخش از خط لوله که در پاکستان قرار دارد، احداث نشده است. براساس توافق دو کشور پاکستان باید به ازای هر ماه دیرکرد در اجرای پروژه 200‌میلیون دلار به ایران پرداخت کند. با این وجود امیرحسین زمانی‌نیا، معاون وزیرنفت ایران در روز 22 آوریل اعلام کرد کشورش قصد ندارد به جهت تاخیر پاکستان در اجرایی کردن پروژه و احداث خط لوله در داخل خاک آن این کشور را جریمه کرده یا پروژه خط لوله صلح را ملغی کند. زمانی‌نیا افزود: نیاز پاکستان به گاز طبیعی بیشتر از آن مقداری است که در قرارداد این کشور با قطر لحاظ شده است، بنابراین ایران انتظار دارد که پاکستان به واردات گاز طبیعی از ایران نیز اقدام کند. در این ارتباط براساس پیش‌بینی وزارت اقتصاد پاکستان این کشور تا سال 2025 میلادی به روزانه 290 میلیون مترمکعب گاز نیاز خواهد داشت.

به نظر می‌رسد پاکستان هیچ انتخاب دیگری به جز واردات گاز از ایران ندارد. اسلام آباد همچنین علاقه‌مند است تا با استفاده از پروژه TAPI از ترکمنستان نیز گاز وارد کند اما ظرفیت تحویل گاز این خط لوله بسیار کمتر از حجم گاز مورد نیاز پاکستان در سال 2025 میلادی است.