تخصیص جوایز صادراتی از سوی دولت بررسی می شود / پای مشوق های صادراتی لنگ است

به گفته محمدرضا نعمت زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت در صورت تصویب مجلس، 3هزار میلیارد ریال مشوق صادراتی از سوی دولت با هدف رشد و گسترش صادرات و حمایت از فعالان این حوزه تخصیص خواهد یافت.

اما در حالی دولت به دنبال اختصاص مشوق هایی به صادرکنندگان است که برخی معتقدند به دلیل وجود مشکلات و معضلاتی در رابطه با صادرات، این مشوق ها نمی تواند چندان راهگشا باشد و باید در وهله اول این مشکلات و معضلات رفع شود و سپس مشوق های صادراتی تخصیص بیابد. به گفته فعالان عرصه صادرات، در این میان قوانین و مقررات دست و پاگیر و تعدد مراکز تصمیم گیری از جمله این مشکلات است.

از همین رو برخی فعالان عرصه صادرات اعتقاد دارند برای اثربخشی مشوق های صادراتی، باید یک بازنگری انجام شود تا تمام ارگان ها برای صادرات یک صدا باشند. در عین حال برخی فعالان عرصه صادرات بر این باورند که با توجه به نامناسب بودن وضعیت صادرات، هم باید حمایت های دولت در قالب مشوق های صادراتی وجود داشته باشد و هم قوانین اصلاح شود. «فرصت امروز» در این گزارش مشوق های صادراتی و اثربخشی آنها را بررسی کرده است.

***

محمدمهدی رئیس زاده:

جایزه و سوبسید راهی برای افزایش صادرات است

محمدمهدی رئیس زاده، رئیس هیأت مدیره گروه جهانی دروازه پارس و فعال حوزه صادرات معتقد است بسیاری از کشورهای دنیا با جایزه ها یا سوبسیدهای صادراتی، در جهت افزایش میزان صادرات خود اقدام می کنند و تولیدکنندگان خود را تشویق می کنند که محصولات خود را صادر کنند.

برخی معتقدند با توجه به اینکه در کشورمان مشکلات و معضلات جدی پیش روی صادرات وجود دارد، باید پیش از اختصاص مشوق های صادراتی در ابتدا این مشکلات و معضلات حل شود و سپس این مشوق ها اختصاص پیدا کند. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

به هر حال مشوق های صادراتی لازم است و هر مقداری هم باشد تا حدودی مؤثر است، اما انتظار می رود ارقام بسیار بیشتری به این موضوع اختصاص یابد. در دوره های قبل که جوایز صادراتی داشتیم همین موضوع باعث شد صادرات کشورمان افزایش پیدا کند و بعدها به مرور کاهش پیدا کرد تا به نقطه ای رسیدیم که چند سالی است هیچ گونه مشوق صادراتی نمی دهند و اثرات آن را هم مشاهده می کنیم.

البته بحث تحریم ها هم مؤثر بود. اما در تمام کشورها به نوعی صادرکنندگان به طرق مختلف اعم از معافیت مالیاتی مورد حمایت قرار می گیرند که ما هم چنین سیستمی را داریم. به عنوان مثال معافیت مالیاتی صادرات مواد اولیه که ارزش افزوده ندارند به 20 درصد کاهش یافته است، البته این کار درستی است زیرا باید معافیت های مالیاتی به سمت انتهای زنجیره تولید و عرضه برود یعنی هر چه کالا ارزش افزوده بیشتری داشته باشد، باید از معافیت های بیشتری برخوردار شود.

البته مسائل و موانع دیگری هم وجود دارد که باید در جهت حل آنها کوشید تا صادرکنندگان تشویق شوند. در مجموع در همه جای دنیا یا جایزه های صادراتی وجود دارد یا سوبسیدهایی روی صادرات اعطا می شود و با همین انواع سیستم های تشویقی است که کشورها صادرات خود را افزایش می دهند و تولیدکنندگان خود را تشویق می کنند که محصولات خود را صادر کنند.

ظاهراً دولت از سال های گذشته بدهی هایی در مورد مشوق های صادراتی دارد. با توجه به این موضوع چه میزان محتمل است که بتواند این مشوق های صادراتی را اعطا کند؟

در یکی دو سال اخیر وزیر صنعت، معدن و تجارت تلاش های بسیاری انجام داده است، اما محدودیت منابع مالی دولت و بودجه اجازه نمی دهد هیچ کمکی در این زمینه صورت بگیرد و جایزه ای داده شود. حال هم باید دید که در مورد مشوق صادراتی اخیر چه اتفاقی می افتد.

به مشکلات و موانع صادرات اشاره کردید. صادرکنندگان معتقدند که بعضاً قوانین و مقررات صادراتی، خود ضد صادرات است و نرخ ارز هم مسئله است. برای حل این مسائل باید چه اقداماتی انجام شود؟

این مسائل قابل رفع است. قرار است کشور به سمت نظام تک نرخی ارز برود و اگر نظام تک نرخی ارز حاکم شود بخشی از این مسائل حل می شود. اما تا زمانی که این نظام برقرار نشده باید اجازه بدهند صادرکنندگانی که ارز خودشان را وارد می کنند، به نرخ ارز آزاد آن را تبدیل به ریال کنند. در واقع باید گشایش اعتبار بر مبنای نرخ ارز متقاضی، یعنی نرخ صرافی ها و نرخ ارز آزاد تبدیل به ریال شود. این به سادگی قابل حل است و اگر این موضوع انجام شود، دیگر این مانع بزرگ هم برداشته می شود و اندکی به توسعه صادرات کمک می کند.

***

سیدرضی حاجی آقامیری:

حمایت و اصلاح قوانین صادراتی باید توامان باشد

سیدرضی حاجی آقامیری، رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران معتقد است که باتوجه به مناسب بودن وضعیت صادرات، هم باید حمایت های دولت در قالب مشوق های صادراتی وجود داشته باشد و هم قوانین اصلاح شود.

به نظر شما با توجه به وجود مشکلات جدی در رابطه با صادرات، اعطای مشوق های صادراتی چقدر کمک کننده و گره گشاست و آیا مناسب تر نیست که در ابتدا مشکلات اساسی مربوط به صادرات حل و سپس این مشوق ها اعطا شود؟

در حال حاضر به اندازه ای وضعیت صادرات بد است که به هیچ شکلی چرخ آن نمی چرخد. علت این است که قوانین صــادرات ستیـز اسـت یعنی در جهت حمایت از صادرات نیست. در چنین شرایطی هم باید حمایت های دولت وجود داشته باشد و هم قوانین اصلاح شود. به نظر من هر دو اینها باید به صورت همزمان انجام شود و باید عزمی در این رابطه وجود داشته باشد.

این احساس وجود دارد که در برخی موارد دولت فقط از صادرکنندگان بزرگ و فعال حمایت می کند تا بیشتر بتوانند کار صادرات را انجام دهند. در واقع فکر دولت این است که شرکت های کوچک در شرکت های بزرگ جمع شوند، اما این موضوع که از نظر اجتماعی و فرهنگی در کشور ما این کار چگونه می تواند انجام شود، جای سوال دارد و فکر نمی کنم این موضوع در کشور ما عملی باشد.

اینکه ما بخواهیم به ضرب و زور بسته های حمایتی صادرکنندگان کوچک را هدایت کنیم که بیشتر به سمت هلدینگ ها بروند و صادرات توسط شرکت های بزرگ انجام شود، ممکن است موجب تقویت شرکت های بزرگ شود، اما شرکت های کوچک را از بین می برد. بنابراین بخشی از صادرات که از طریق شرکت های کوچک می تواند انجام شود، از بین می رود و باز هم صادرات سیر نزولی پیدا کند.

بنابراین آنطور که از صحبت های شما متوجه شدم باید در شیوه و روش تخصیص مشوق های صادراتی اصلاحاتی صورت بگیرد؟

بله، نیاز به یک نگرش جدید در تدوین آیین نامه هایی که مشوق های صادراتی براساس آنها معین می شود، وجود دارد و باید از شرکت های کوچک در جای خودشان و به شکل دیگری حمایت کرد. مشوق های صادراتی هم اگرچه از طریق کمک هایی مانند هزینه های حمل و نقل و تسهیلات بانکی امکان پذیر است، اما در برخی موارد مشوق های نقدی بسیار اهمیت دارد. همان موضوعی که از سال 89 و از زمان دولت قبلی از بین رفت و مشوق ها به صادرکنندگان پرداخت نشد.

در هر حال مشوق های صادراتی می تواند بسیار کمک کننده باشد، به خصوص در بخش صادرات خدمات فنی و مهندسی که اگر مشوق ها نقدی نباشد و به صورت دیگری باشد، آنطور که باید عمل نمی کند و موجب افزایش صادرات نمی شود.

با توجه به اینکه دولت با کمبود نقدینگی مواجه است، چقدر این موضوع محتمل است که 3هزار میلیارد ریال مشوق صادراتی را پرداخت کند و این مبلغ که در نظر گرفته شده چقدر کمک کننده است؟

در آیین نامه ای که برای این موضوع نوشته شده بخش عمده ای از صادرکنندگان را که صادرات آنها از یک میلیون دلار در سال تجاوز نمی کند حذف کرده اند یعنی بسته های تشویقی شامل حال این افراد نمی شود. زمانی که به این موضوع اعتراض کردیم این صحبت را شنیدیم که بودجه دولت محدود است به گونه ای که حتی ممکن است مشوقی را که هم اکنون از آن صحبت می کنند به سختی بتوانند پرداخت کنند، یعنی خود دولت هم می داند که پرداخت این مبلغ کار آسانی نیست.

***

علی محمودی سرای:

تمام ارگان ها برای صادرات یک صدا شوند

علی محمودی سرای، رئیس مجمع تولید و صادرات معتقد است برای اثربخشی مشوق های صادراتی، باید یک بازنگری انجام شود تا تمام ارگان ها برای صادرات یک صدا باشند.

با توجه به مشکلات و موانعی که پیش روی صادرات وجود دارد، به نظر شما مشوق های صادراتی تا چه اندازه گره گشا است و می تواند کاری را از پیش ببرد یا خیر، یا اینکه باید در ابتدا این مشکلات حل شود و سپس این مشوق ها اختصاص پیدا کند؟

قاعدتا در ابتدا باید مشکلات و موانع برطرف شود و سپس مشوق ها اختصاص پیدا کند. در واقع باید زیرساخت ها درست و در مرحله بعدی این اقدامات انجام شود. در حال حاضر قوانین و مقررات دست و پاگیر ناوگان حمل و نقل و مسائل مالیاتی از مشکلات عمده صادرات است که باید در وهله اول این مشکلات رفع شود و پس از آن مشوق ها اعطا شود.

اشکال در قوانین و مقررات را یکی از مشکلات صادرات برشمردید. صادرکنندگان معتقدند برخی از قوانین ضدصادرات است. این مسئله چقدر مشکل زا است؟

بله، به هر حال قوانین دست و پاگیر وجود دارند و برای حل این مشکل باید کلان نگاه کرد و منسجم و یکپارچه شد تا صادرات نقش خود را پیدا کند. در غیر این صورت جزیره ای نگاه کردن به مقررات و قوانین دست و پاگیر موجب می شود که افزایش صادرات اتفاق نیفتد.

بنابراین به زعم شما قوانین ما به شکلی هستند که دست صادرکننده را می بندند و در چنین شرایطی مشوق های صادراتی هم نمی تواند چندان کاربردی باشد. درست است؟

بله، باید مانند کشور ترکیه تمام عزم ما برای صادرات جزم باشد و برای اصلاح قوانین نیاز به کلان نگری وجود دارد، زیرا مراکز تصمیم گیری متعدد است. به همین دلیل باید یک بازنگری انجام شود تا تمام ارگان ها برای صادرات یک صدا باشند تا اهداف مدنظر پیش برود.

به عنوان مثال اگر در کشور ترکیه بخواهید سوالی در مورد صادرات بپرسید، از نگهبان تا وزیر همه یک حرف را می زنند ولی یک بخشی از قوانین ما سنتی و بخش دیگری صنعتی است و یک بخش هم تجار هستند که بعضا سلیقه ای عمل می کنند. از همین رو باید مراکز تصمیم گیر یکپارچه شوند تا در کشور ما همچنین رویه ای حاکم شود.

برخی نسبت به این موضوع که دولت بتواند با توجه به کمبود نقدینگی، مشوق در نظر گرفته شده را پرداخت کند، چندان خوشبین نیستند. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

اگر ما بنشینیم و فقط به دست دولت نگاه کنیم، طبیعتا دولت نقدینگی لازم را در اختیار ندارد. اعتقاد من این است که ما باید یک انقلاب اقتصادی را پیش بگیریم و عزم مان برای مسائل اقتصادی باشد. انقلاب اقتصادی در کشور ما هنوز شکل نگرفته و نمی گیرد.