وقتی دانش برای رشد اقتصادی فداکاری می کند

دنیای تولید و صادرات، طی سال های اخیر تفاوت های بسزایی با تولید و تجارت در قرن های گذشته داشته؛ تفاوت هایی که نه فقط به لحاظ بهبود سیستم تجارت و ترانزیت کالاها، بلکه براساس چگونگی تولید، فناوری و خدمات نیز متفاوت است.

تکیه بر تکنولوژی و دانش روز، یکی از رموز پیشرفت و موفقیت است و بسیاری از شرکت ها تلاش دارند با بهبود سطح دانش خود، در بازار رقابتی موفق تر ظاهر شوند. با این وجود، تلاش  صاحبان مشاغل و کارآفرینان به ویژه در بخش خصوصی، نیاز به حمایت های دولتی دارد.

پروژه های دانش محور که اغلب با نام شرکت های دانش بنیان شناخته می شوند، براساس نوآوری و خلاقیت فعالیت می کنند. چنین شرکت هایی، بیش از هر چیز امید دارند با کمک تسهیلات دولتی ماهیت خود را حفظ و خلاقانه عمل کنند. بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه حساب ویژه ای برای چنین شرکت هایی باز و از آنها پشتیبانی می کنند.

آلمان

رامون ویتس و لئونارد گونار از مشاوران و کارشناسان حوزه اقتصاد مبتنی بر دانش در اتحادیه اروپا، طی مقاله ای به بررسی روند پیشرفت شرکت های دانش بنیان در سطح اتحادیه پرداخته اند. براساس این مقاله، بخش بزرگی از فضای رقابتی حاکم بر تولیدات اتحادیه، به رقابت بین کشورهای اروپایی و ایالات متحده باز می گردد. این فضای رقابتی باعث شده به ویژه در طول یک دهه گذشته، بسیاری از کشورهای اتحادیه برای اقتصاد دانش محور اهمیت زیادی قائل شوند.

در این میان شرکت های آلمانی را می توان به عنوان خلاق ترین و نوگراترین شرکت های اروپایی در نظر گرفت. بدون شک یکی از علل موفقیت شرکت های آلمانی، بودجه های کلانی است که سال هاست صرف بخش صنعت و تولید می شود. همکاری های مشترک دو بخش صنعت و پژوهش و تأسیس انجمن های متعدد حمایتی از دیگر نقاط قوت این کشور هستند.

برای مثال، بنیاد پژوهش آلمان  (DFG) در نقش انتقال دهنده اطلاعات و سرمایه بین دو حوزه صنعت و دانش، سال هاست که حامی شرکت های دانش بنیان است.

انجمن فدرال نوآوری در آلمان نیز با تأسیس مرکز  (BVZ)با هدف حمایت از شرکت های نوپا در عرصه دانش، حمایت از طرح های دانش بنیان، حمایت از کارآفرینان و صاحبان مشاغل این حوزه، فعالیت می کند.

در حال حاضر بالغ بر 150 شرکت و هزاران کارمند در شرکت های دانش بنیان تحت حمایت این مرکز به فعالیت می پردازند. اما داستان موفقیت آلمان در این حوزه به سال های ابتدایی دهه 80، تأسیس نخستین پارک های علم و فناوری و حمایت از مراکز جدیدالتأسیس دانش بنیان باز می گردد. این حمایت ها، اکنون کمک کرده آلمان عنوان خلاق ترین صنعت اروپا را یدک بکشد.

هند

در بین کشورهای آسیایی، هند سریع ترین نرخ رشد را در بخش شرکت های دانش بنیان با سه برابر رشد طی پنج سال گذشته به خود اختصاص داده است. وضعیت فعلی هند به ویژه در بخش بیوتکنولوژی باعث شده پیش بینی شود طی چند سال آینده این کشور رتبه ای تثبیت شده و مهم در سطح جهان کسب کند.

نخستین رمز موفقیت هند در این زمینه را می توان تقسیم بندی صحیح سرمایه و تمرکز دولت بر برخی بخش ها دانست. تمرکز بر بخش هایی چون صنعت زیستی- دارویی، زیستی- خدمات، زیستی- کشاورزی، زیستی- انفورماتیک و صرف هزینه های قابل توجه در این بخش ها، از نقاط قوت کارنامه دولت هند است.

بر همین اساس است که دولت این کشور در سال 2015 بیش از 2.5 میلیارد دلار سرمایه گذاری مشترک و بین الملل در بخش شرکت های دارویی چند ملیتی، برای انجام آزمایش های دارویی و نوآوری در این صنعت انجام داده است. شرکت علوم کشاورزی بنگلور نیز طی سال گذشته میلادی قراردادی چند میلیارد دلاری با شرکت فرانسوی لیمیگرین، امضا کرده که به موجب آن، افزایش سطح فناوری و دانش در بخش کشاورزی با محوریت ارتقای سطح کشت و زرع و اصلاح نباتات مدنظر دو کشور است.

همچنین برخی طرح های دولتی کارآمد همچون:

*امضای تفاهمنامه های همکاری با برخی کشورهای منطقه همچون مالزی

*کاهش تعرفه های واردات و تسهیلات گمرکی برای شرکت های دانش بنیان داخلی

*راه اندازی صندوق های سرمایه گذاری و حمایتی کوچک و بزرگ در سراسر کشور

*ایجاد نظامنامه و قوانین روشن و شفاف در خصوص زمینه های فعالیت و بسترهای حمایتی از سازوکار های نوآورانه و دانش بنیان

و مواردی مشابه زمینه ساز رشد سریع هند در طول سال های اخیر بوده است.

ژاپن

توجه به فناوری و دانش در ژاپن از دهه 80 تا 90 میلادی شتابی قابل ملاحظه داشته است. به عبارت دیگر، ژاپن در سایه تولید و صادرات گسترده خود، به اهمیت و لزوم توسعه دانش پی برده و بر همین اساس، حمایت از شرکت های دانش بنیان برای شکستن کلیشه های تولید، افزایش سطح رقابت پذیری بین المللی و توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش در دستور کار دولت این کشور قرار گرفت.

تسوتومو شیباتا، مشاور ارشد بانک جهانی معتقد است، رشد صنعتی ژاپن و افزایش صادرات این کشور در سایه توسعه اقتصاد دانش محور میسر شده و دولت ژاپن در مقطع زمانی مناسبی، به شرکت های دانش بنیان فضای فعالیت داده است.